Gradina Sokolica
Gradina Sokolica je arheološki lokalitet koji se nalazi u Ostri. Lokalitet predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.
| Gradina Sokolica | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Ostra |
| Opština | Čačak |
| Država |  Srbija |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo |
| www | |
Opis kulturnog dobra uredi
Očuvani ostaci utvrđenja su zbog svog dominatnog i strateški povoljnog položaja bili kontuirano naseljavani tokom vremenskih epoha tokom praistorije u bronzanom dobu, potom kasne antike (od 4. do 6. veka) i kasnije tokom 10. i 11. veka. Neki nalazi ukazuju da se Sokolica koristila kao stalno ili privremeno boravište i tokom kasnijeg razdoblja u vreme turske vlasti.
Utvrđenje je manjih dimenzija (65x35m) sa dvapojasa bedema, odnosno sa dva zasebno branjena prostora - Gornji grad (prostor zaravljenog platoa) i Podgrađe koje se nalazi na strmijem delu terena. Utvrđuju se severna, severoistočna, zapadna i jugozapadna strana - južna i istočna strana nisu posebno bile utvrđene pošto se na njima nalazila litica. Bedemi su branjeni jednom ili pomoću dve kule čiji su ostaci otkriveni u toku iskopavanja. Širina bedema je iznosila između 1,5 do 2,5m. U toku istraživanja otkrivena su četiri objekta uz zapadni zid Gornjeg grada, spoljno i unutrašnjo lice bedema i manji prostor u Podgrađu. Od drugih elemenata fortifikacije na severoistočnom uglu delimično je otkrivena jedna kula dimenzija 3 m h 3 m. Na severozapadnom uglu Gornjeg grada sa unutrašnje strane uočava se objekat romboidne osnove dimenzija 5,5 m h 4,4 m i zidovima debljine 1,20 m, koji bi takođe mogao predstavljati kulu. Unutar Gornjeg grada otkrivena su i tri objekta dimenzija 5m h 4m sa temeljima zidanim od kamena i blatnog veziva.
Sokolica je naseljavana još od perioda metalnog doba. Najstarije ostatke predstavljaju nalazi grnčarije iz bakarnog doba ukrašene u maniru karakterističnom za Krivodol - Salkuca- Bubanj (2600 – 2000 god. pre n.e.) kulturni kompleks i kulturne grupe Baden - Kocofeni (2300 – 2000 god. pre n.e.). Tragovi života na Sokolici utvrđeni su i tokom bronzanog (Vatinska kultura 1700 – 1200 pre n.e.) i starijeg gvozdenog doba.
Najmlađe ostatke predstavljaju ulomci keramičkih posuda iz perioda X - XI veka kada se utvrđeni položaj na Sokolici ponovo koristi.
Lokacija uredi
Arheološko nalazište Sokolica nalazi se na stenovitom uzvišenju ovalne osnove ispod zapadnih padina planine Ostrice, u severnom delu atara sela Ostra na granici prema Vujetincima. Pozicioniran nadomak prevoja preko grebena planine Ostre, ovaj istaknuti položaj omogućavao je kontrolu trase komunikacije koja je povezivala čačansku kotlinu i prostor južne Šumadije.[1]
Istraživački rad uredi
Iskopavanja ovog lokaliteta izvedena su u dva navrata 1973.. i 1977. godine u organizaciji Narodnog muzeja u Čačku i Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva. Nakon stavljanja pod zaštitu zakona 1974. godine i konzervacije Sokolica je prezentovana kao spomenik kulture.
U antičkoj zbirci Arheološkog odeljenja Muzeja u Čačku posebno se izdvaja jedna fibula Inventarski broj A II/57 (Narodni muzej u Čačku).[2] sa posuvraćenom stopom i pseudonavojima, koja potiče sa ovog lokaliteta. Ona je za sada jedini primerak ove vrste fibule sa područja Čačka i okoline. Fibula je pronađena u sloju šuta, sa spoljne strane jedne prostorije, uz njen severoistočni ugao. Fibula je napravljena od bronze, sa jednim manjim gvozdenim delom. Izrađena je tehnikom livenja sa prolamanjem, u dvostranom kalupu. Ukras je izveden urezivanjem (T. III/1). Dužina ove fibule je 4,2 cm. Ova fibula nema mehanizam za zakopčavanje, jer nedostaju osovina, opruga i igla. Na glavi fibule nalazi se izjedna liveni završetak koji je bio u vidu poliedra, ali je prilikom konzervacije promenio svoj oblik jer ovaj deo fibule uglačan. U preseku glave vidi se kružni ostatak osovine koja je bila od gvožđa. Luk je polukružnog preseka. Iznad spoja stope sa lukom nalazi se jedno ojačanje i osam pseudonavoja u vidu ureza. Stopa fibule je posuvraćena, u obliku latiničnog slova U. Sa donje strane stope nalazi se trougaono proširenje sa žljebom za iglu koja nedostaje (T. III/2,3).[3]
Značaj uredi
Odluka o utvrđivanju arheološkog lokaliteta pod nazivom Grad(ina) Sokolica u Ostri, Rešenje Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture u Kraljevu broj 44 od 26.11.1974. godine[4]
Teritorijalno nadležan zavod za arheološki lokalitet Grad(ina) Sokolica u Ostri je Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo. Broj u centralnom registru je SK 509 od 28.6.1983. godine a SK 121 u rigistru nadležnog Zavoda je 13.6.1983. godine.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Grujović Brković, Katarina; Aleksić Čevrljaković, Marija (2016). Pogled kroz nasleđe. Kraljevo: Zavod za zaštitu spomenika kulture. ISBN 978-86-84867-05-8.
- Milorad Stojić, Praistorijska keramika sa lokaliteta Sokolica u Ostri, Zbornik radova Narodnog muzeja XXX, Čačak, 2002, 15–20.
- Katarina Dmitrović, Marija Ljuština, Keramika iz bronzanog doba na lokalitetu Sokolica u Ostri kod Čačka, ZRNM XXXVII, Čačak, 2007, 11–34.
- Tatjana Cvjetićanin, Kasnoantička i ranovizantijska keramika sa gradina iz okoline Čačka, ZRNM XVIII, Čačak, 1988, 126.
- Mihailo Milinković, Die Gradina auf dem Jelica – Gebirge und die Frühbyzantinischen Befestigungen in der Umgebung von Čačak, Westserbien, Antiquité tardive 3, 1995, 247–248.
- Dejan Radičević, Arheološka nalazišta X–XI veka u Čačku i okolini, Glasnik Srpskog arheološkog društva 11, Beograd, 2003, 233–236
- Slobodan Đorđević, Delatnost Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu od 1976. do 1980. godine: Utvrđenje Sokolica u Ostri, Raška baština 2, Kraljevo, 1980, 298.
- Delfina Rajić, Miloš Timotijević, Kulturna riznica Čačka: od praistorije do savremenog doba - CULTURAL TREASURY OF CACAK: FROM PREHISTORY TO THE PRESENT TIME
- Milica Veseličić, Jedna fibula sa lokaliteta Sokolica u Ostri kod Čačka (u okviru priloga proučavanja fibula sa posuvraćenom stopom i pseudonavojima na lokalitetima u Srbiji), Zbornik radova Narodnog muzeja XXXIX, Čačak, 2009, 33–56.
Izvori uredi
- ^ https://www.cacakmuzej.org.rs/ostra_sokolica.html
- ^ https://www.cacakmuzej.org.rs/odeljenja_arheologija.html
- ^ https://www.academia.edu/1364517/Jedna_fibula_sa_lokaliteta_Sokolica_u_Ostri_kod_%C4%8Ca%C4%8Dka_u_okviru_priloga_proucavanja_fibula_sa_posuvracenom_stopom_i_pseudonavojima_na_lokalitetima_u_Srbiji_
- ^ https://nasledje.gov.rs/media/odluka_o_utvrdjivanju/Re%C5%A1enje%20o%20za%C5%A1titi%20Grada%20Sokolica,%20ZZSK%20Kraljevo%20br.%2044%20od%2026.11.1974.pdf
