Gramada (Svrljig)
Gramada kod Svrljiga, planinski prevoj u zapadnom delu Svrljiških planina, koji povezuje Nišku i Svrljišku kotlinu.[1]
| Gramada | |
|---|---|
 Pogled na Gramadu sa južne strane. Selo Jasenovik je sa leve, a Vrelo sa desne strane. Prevoj Gramada vidi se desno, iznad sela Vrelo. | |
| Geografske karakteristike | |
| Ndm. visina | 555 m |
| Koordinate | 43° 22′ 22″ S; 22° 02′ 26″ I / 43.372666° S; 22.0405° I |
| Geografija | |
  Gramada | |
| Države |  Srbija |
| Masiv | Svrljiške planine |
Geografija uredi
Gramada je planinski prevoj na zapadnom kraju Svrljiških planina, nadmorske visine 555 m. Ovaj prevoj od davnina predstavlja najlakšu saobraćajnu vezu između Niške kotline na jugu i Svrljiške kotline na severu.[2] Preko Gramade ide magistralni put između Niša i Zaječara, preko Svrljiga i Knjaževca.[3][4] Najbliža naselja su Vrelo i Jasenovik (jugozapadno od Gramade, u gradu Nišu) i Prekonoga i Merdželat (istočno od Gramade, u opštini Svrljig).[5][6]
Istorija uredi
Na prevoju Gramada otkriveni su arheološki ostaci malog naselja iz 3. veka.[2] U periodu od 1833. do 1878. na Gramadi se nalazio granični prelaz i pogranična karaula između Kneževine Srbije i Osmanskog Carstva.[7] Kao glavni put između Niša i Knjaževca, Gramada je imala veliki vojno-strategijski značaj u to vreme: tu su vođene značajne borbe u Srpsko-turskim ratovima (1876-1878)[8] i Timočkoj buni (1883).[9]
Reference uredi
- ^ Kiki, Od strane (2010-01-26). „Svrljiške planine”. Kalafat (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-03-16.
- ^ a b ivanka (2017-05-03). „Planina Tresibaba -” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-03-16.
- ^ „Sanirana saobraćajnica na prevoju Gramada - Knjaževačke novine” (na jeziku: srpski). 2015-10-24. Pristupljeno 2023-03-16.
- ^ „NIŠ-ZAJEČAR”. Kluba ljubitelja Timočkih pruga. Pristupljeno 2023-03-16.
- ^ „Turistička mapa opštine Svrljig”. Centar za turizam, kulturu i sport Svrljig (na jeziku: srpski). 2017-10-20. Pristupljeno 2023-03-16.
- ^ „Uspon na vrh Pleš (1267 m), preko vrha Gradac (1062 m), Svrljiške planine - 13.02.2021”. Go Hiking (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 16. 03. 2023. g. Pristupljeno 2023-03-16.
- ^ https://www.juznevesti.com. „Kad je srpsko-turska granica bila između Svrljiga i Niša”. Južne vesti (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-03-16.
- ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 116-122
- ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 795