Dositej II Jerusalimski

Patrijarh Dositej II Notar (Πατριαρχης Δοσιθεος Β΄ Νοταρας; 31. maj 1641. godine, Arahov, Grčka) - 7. februara 1707. Konstantinopolj) patrijarh Svetog grada Jerusalima i sve Palestine u periodu od 1669-1707.

Dositej II Jerusalimski
Lični podaci
Datum rođenja	1641.
Mesto rođenja	Arachov,
Datum smrti	7. februar 1707.
Mesto smrti	Konstantinopolj,
patrijarh Svetog grada Jerusalima i sve Palestine
Godine	1669-1707.

Biografija

Rođen je 31. maja 1641. godine u selu Arahov (sada - Eksokhi (grčki) ruski) u Ahaji u porodici trgovca Nikolaja Skarpeta, koji je svoje porodično stablo vodio od carigradskog notara. Patrijarh jerusalimski Pajsije, takođe rodom sa Peloponeza, bio je prijatelj Dositejevih roditelja i ponudio mu je da obezbedi njegovo školovanje u Konstantinopolju.

Njegov učitelj je bio filozof Jovan Kariofil, koji je, uprkos svojoj privrženosti nekim jeretičkim stavovima, formirao mnoge od vodećih grčkih teologa svog vremena. U Konstantinopolju je Dositej savladao latinski i italijanski, turski i arapski.

Patrijarh Pajsije ga je uzeo u svoju službu, a mladi Dositej je pratio patrijarha kao sekretar tokom putovanja na Kavkaz, a prisustvovao je i smrti patrijarha na ostrvu Kastelorizo 1660. godine.

Pajsijev naslednik patrijaršijskog prestola Nektarije je ubrzo imenovao Dositeja za svog predstavnika u Moldaviji, što je bio odgovoran položaj, pošto je Patrijaršija tamo posedovala ogromna imanja, što je donosilo gotovo najveći deo prihoda Jerusalimskoj crkvi.

Godine 1668. uzdignut je u čin mitropolita Kesarije palestinske.

Godine 1669, kada je patrijarh Nektarije abdicirao i povukao se, na njegovo mesto je izabran Dositej: 23. januara 1669. godine 27-godišnji Dositej je stupio na tron Svete jerusalimske crkve.

Kao jerusalimski patrijarh, značajan deo vremena živeo je u Konstantinopolju

Sve vreme svog mandata Dositej je ulagao napore za širenje pravoslavne prosvete, osnivajući i podržavajući škole i štamparije: 1680. godine, o trošku Patrijaršije, osnovao je štampariju u manastiru Četecui u Moldaviji, koja je postala vodeći centar za štampanje knjiga. u pravoslavnom svetu.

Na molbu Patrijarha moskovskog Joakima poslao je u Moskvu učenu braću Lihudov, čijim zalaganjem je 1685. godine stvorena Slovensko-grčko-latinska akademija, prva ruska visokoškolska ustanova.

Zaslugama patrijarha Dositeja objavljen je ogroman broj patrističkih spisa i dela kasnijih bogoslova, poput njegovog prethodnika Nektarija. Zahvaljujući blagovremenom objavljivanju, mnogo je spaseno od gubitka.

Postigavši toliko za vreme svog 39-godišnjeg mandata poglavara Jerusalimske Crkve, Patrijarh Dositej je preminuo 7. februara 1707. godine u svom podvorju u Konstantinopolju i sahranjen u manastiru Svete Paraskeve (sada hram zajednice rumunskog govornog područja u Istanbulu). Godine 1715. njegovi ostaci su preneti u Palestinu, u manastir Sv. Četrdeset mučenika Sevastijskih.

Bogoslovsko stvaralaštvo i spisi

Od njegovih dela, za njegovog života objavljena su tri traktata sa opovrgavanjem latinizma – „Tomos Katalagis“, „Tomos Agapis“ i „Tomos Haras“.

Njegovo glavno delo, Istorija jerusalimskih patrijaraha, objavljeno je 1715. godine u Bukureštu, pod uredništvom njegovog nećaka i naslednika Hrisana. Delo je studija celokupnog istorijskog puta Pravoslavne Crkve i svrstava patrijarha Dositeja među najistaknutije crkvene istoričare.

Osećajući potrebu za tačnim iskazom vere i nezadovoljan „Pravoslavnim ispovedanjem Petra Mohile“, čijem objavljivanju je 1699. godine napisao poduži predgovor, tokom Jerusalimskog sabora 1672. obratio se carigradskom patrijarhu Dionisiju IV za okružnu poslanicu koja bi mogla poslužiti kao tačan iskaz vere. Patrijarh Dionisije je sastavio pismo, koje je pročitano i usvojeno na Pomesnom saboru u Jerusalimu (Vitlejemu) 1672. godine; kasnije je objavljen u Jašiju. Tekst poruke, poznat kao "Konsesion of Dositej" "Poruka patrijarha pravoslavnog sveta i dalje se smatra jednim od simboličnih tekstova pravoslavnog Crkva. „Ispovest” tačku po tačku opovrgava skandaloznu „Ispovest” patrijarha Kirila Lukarisa, objavljenu u Ženevi 1629. godine, kalvinističkog duha.

U vreme Dositeja, borba sa Latinima za kontrolu nad jerusalimskim svetinjama se ponovo razbuktala. Stvaranjem novog tela za upravljanje poslovima Patrijaršije – „Saveta staraca“ – patrijarh je uspeo da popravi svoje materijalno stanje i otplati dugove, otpočne obnovu Vitlejemskog hrama, ali je sukob oko Svete zemlje nije počeo da jenjava.

U ruskoj istoriografiji Dositej ima reputaciju pristalica Rusije, saradnika i savetnika ruske vlade i careva.

U julu 1669. dao je saglasnost na ponovni brak cara Alekseja Mihajloviča sa Natalijom Nariškinom. Istupio je kao dosledan pristalica izmirenja cara sa osramoćenim patrijarhom Nikonom, a kasnije i za njegovo razrešenje – protiv volje patrijarha Joakima.

Bio je savetnik izaslanika u Carigradu P. A. Tolstoja po svim pitanjima diplomatskih odnosa sa Portom; vodio je mrežu izvora informacija moskovske vlade u raznim mestima Osmanskog carstva. Međutim, Moskvu nikada nije posetio lično.

Do samog kraja, i pored ubeđivanja i pritisaka moskovske vlade, bio je protiv pretpočinjavanja Kijevske mitropolije Moskovskoj patrijaršiji, koja je izvršena 1685-1686, s obzirom na takvo potčinjavanje suprotnim kanonima i videći u takvoj težnji moskovske vlade i patrijarha „sujetu crkvenjaka“, odnosno patrijarha Joakima, sa kojim su se posle 1686. godine njegovi odnosi konačno pogoršali.

Bio je branilac pravoslavlja od heterodoksnih i heterodoksnih nasrtaja i uticaja, borio se protiv unije u Transilvaniji i brinuo se za obnovu crkava u Gruziji.