Draga Dimitrijević Dejanović
Draga Dimitrijević Dejanović (Stara Kanjiža, 30. avgust 1840 — Stari Bečej, 26. jun 1871)[a] bila je srpska društveno-kulturna aktivistkinja, učiteljica (nastavnica, guvernanta), glumica, književnica i publicistkinja.[1]
| Draga Dejanović | |
|---|---|
 Portret Drage Dejanović | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Draga Dimitrijević Dejanović |
| Datum rođenja | 30. avgust 1840. |
| Mesto rođenja | Stara Kanjiža, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 26. jun 1871. (30 god.) |
| Mesto smrti | Stari Bečej, Austrougarska |
Objavljivala je i pod pseudonimom Draga D-ća. Zbog stavova koje je zastupala u vezi sa položajem žena u društvu s pravom je nazvana „prvom srpskom feministkinjom“.[2]
Biografija uredi
Draga Dejanović rođena kao Draga Dimitrijević, u porodici uglednog advokata Živojina Dimitrijevića i Njegove supruge Sofije. Njeno rodno mesto je bila Stara Kanjiža, ali je dobar deo života provela u Bečeju, u koji se preselila sa roditeljima. Materijalna situacija Dimitrijevića je dozvoljavala da Draga dobije kvalitetno obrazovanje, pa se školovala u uglednom Institutu Vinčikov u Temišvaru. Zbog ozbiljnog oboljenja očiju morala je već u trinaestoj godini da prekine školovanje i vrati se kući. Školovanje nastavlja u Pešti, gde je otputovala rođaku Stevi V. Popoviću, direktoru Tekelijanuma. U Pešti se pridružuje krugu srpske omladine i postaje vatren zagovornik ženske ravnopravnosti.[3][2][4]
Draga se u 21. godini, protiv očeve volje, udala za učitelja Mihaila Dejanovića, ali zbog neslaganja karaktera ona ubrzo napušta supruga i vraća se roditeljima.[3][4]
Ubrzo potom nastavlja školovanje u Pešti, gde je otputovala rođaku Stevi V. Popoviću, direktoru Tekelijanuma. U Pešti se pridružuje krugu srpske omladine i postaje vatren zagovornik ženske ravnopravnosti. Upoznaje mnoge srpske studente, među kojima su Giga Glišić, Laza Kostić i Jovan Turoma i počinje da piše pesme.[5] Svoje prve pesme Draga Dejanović objavljuje 1862. godine u časopisu Danica, a ubrzo potom u istom časopisu izlaze i njeni prvi feministički članci.[4]
Iste godine, ubrzo po osnivanju Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu Draga 1862. napušta roditeljski dom, sa željom da se posveti glumi. Međutim, koliko je kao pesnikinja bila rado čitana i lepo prihvaćena, kao glumica je bila nezapažena.[3] Nije imala glumačkog dara. Teatru se posvetila kao rodoljub i borac za ženska prava, u želji da pomogne srpsko pozorište kao patriotsku i vaspitnu instituciju u vremenu kada su glumice predstavljale retku pojavu na domaćoj sceni.[6]
U glumačkom poslu oprobala se i u Beogradu, ali se ubrzo povlači sa scene i posvećuje književnom i pedagoškom radu.[6] Opredeljuje se za prosvetnu struku i dobija dozvolu da polaže učiteljski ispit. Godine 1865. vraća se u Stari Bečej, gde radi kao učiteljica i miri se s mužem. To je period tihog i mirnog života, ali materijalno vrlo oskudnog. Zbog siromaštva nije u mogućnosti da se pretplati na Mladu Srbadiju i Maticu, što joj veoma teško pada.[3]
Dragino prvo dete, sin Dejan, umro je 1867. godine, a 26. juna 1871. godine, tokom drugog porođaja, umire i ona. Sahranjena je u Starom Bečeju.[3]
Pozorišna karijera uredi
Odluka da se okuša u pozorišnom svetu bila je hrabar potez. Ovim potezom Draga se usprotivila utvrđenim društvenim pravilima, što je naišlo na otpor njene porodice.[5] Počela je da glumi u putujućoj družini Jovana Kneževića 1860. Na sceni Srpskog narodnog pozorišta prvi put je zaigrala u komediji Doktor Zoljić Roderika Benediksa, avgusta 1862. godine. Početkom 1863. godine bila je kratko vreme član Diletantskog društva Ujedinjene omladine srpske u Beogradu. Kako nije imala glumačkog talenta, Draga se ubrzo povlači sa scene, i posvećuje se književnom i pedagoškom radu. Za pozorišne potrebe prevodi sa nemačkog, a njen prevod šaljive igre Đavolasti pevač Društvo je izvelo 4. septembra 1863. godine kao svečanu predstavu u čast rođendana kneza Mihaila.[3][6]
Uloge uredi
- Roksanda Dukatićeva (Doktor Zoljić, J. R. Benediksa),
- Kovačica (Vojnički begunac, E. Sigligetija),
- Udovica (Inkognito, J. Palarika),
- Čizmarka (Vampir i čizmar, E. Sigligetija),
- Jelka Čizmićeva (Seoska lola, E. Tota)
Literarni rad uredi
Poetski opus Drage Dejanović se deli na ljubavnu i rodoljubivu poeziju. Rodoljubivom poezijom želela je da „probudi narodnu samosvest“. Prve pesme objavila je u časopisu Danica 1862. godine,[7] a u istom časopisu odmah potom objavljuje i svoj prvi feministički članak.[4] Prvu i jedinu knjigu, pod naslovom Spisi, objavila je 1869. U knjizi se nalazi i 45 pesama, uglavnom rodoljubivih i ljubavnih. Odmah po objavljivanju prve knjige, poziva na pretplatu za drugu, pripovetku Uskok Kariman, koju nije stigla da objavi. Ovaj rukopis je izgleda zauvek izgubljen, ali je u rukopisu sačuvano više njenih dela: nedovršena drama Deoba Jakšića, pripovetka Svećenik u Morlaku, pesma Mučenik i pedagoška rasprava Mati. Zastupljena je u mnogim antologijama srpske poezije. Draga Dimitrijević Dejanović, pored Milice Stojadinović Srpkinje, spada u najistaknutije pesnikinje srpske romantičarske poezije.[2][3]
Mnoge pesme Drage Dejanović pretočene su u starogradske romanse, a najpoznatija pesma na njene stihove svakako je još uvek popularna „Ne znam zna li“, poznatija pod nazivom „Jedno momče crna oka“. Na radiju su je pevali, između ostalih i duet Butaš i duet Kondić-Gavrilović.[8]
Feminističko delovanje uredi
Odmah po objavljivanju svojih prvih pesama u časopisu Danica 1862. godine, Draga Dejanović objavljuje i članak Zla sreća devojačka, u kojem će ova prva srpska feministkinja tražiti za žene „pravo na privređivanje”,[4] a zapažena je i na poselima u Beogradu, na kojima je propagirala ideje o emancipaciji žena.[9]
Prekretnicu u njenom feminističkom delovanju predstavlja poznanstvo sa osnivačima i članovima Ujedinjene omladine srpske (UOS). Njeni osnivači, koji su kao cilj isticali prosvećivanje Srba kroz razvoj kulture i obrazovanje, bili su Svetozar Marković, Svetozar Miletić i Vladimir Jovanović.[10] Draga im se priključila, postajući veliki borac za ravnopravnost polova. Odana rodoljublju i napretku, ona u redove Ujedinjene omladine srpske unosi novi pogled na emancipaciju žena. Umesto uopštene priče ona je progovorila o konkretnom položaju žena u Vojvodini i u Srbiji, o nerazvijenosti društva i ukorenjenim predrasudama kojih se treba otresti „radenom emancipacijom", odnosno finansijskim osamostaljivanjem žena.[9] Bori se za ženska prava, kritikuje Srpkinje zbog pasivnosti, poziva ih da se pokrenu, drži predavanja o važnosti obrazovanja devojčica... Svoje stavove iznosi u brojnim člancima koje je objavljivala u časopisu Mlada Srbadija (1871), glasilu Ujedinjene omladine srpske.[4] Sarađivala je u časopisima i listovima Danica (1862—1865), Javor (1862—1863), Matica (1867—1870), Zastava (1869, 1870).[3][11]
Dela uredi
- Zla sreća devojačka, članak (Danica, 1862)
- Spisi Drage Dejanović, poezija (D-ća), (1869)
- Dve, tri reči Srpkinjama, esej (Mlada Srbadija, 1871, Pro Femina, 1998)
- Emancipacija Srpkinja, esej (Mlada Srbadija, 1871)
- Srpskim majkama, esej (Mlada Srbadija, 1871)
Napomene uredi
- ^ U literaturi se nailazi na neslaganja u datumima rođenja i smrti zbog razlike između julijanskog i gregorijanskog kalendara
Reference uredi
- ^ Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 140.
- ^ a b v Pantelić, Ivana (2012). „Draga Dimitrijević Dejanović”. Knjiženstvo. Arhivirano iz originala 09. 02. 2019. g. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ a b v g d đ e ž Rakitić 2011
- ^ a b v g d đ Loš, Tatjana (20. april 2015). „Draga Dejanović: Ja sam žena, ali smem...”. Večernje Novosti. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ a b de Haan 2006, str. 106-107
- ^ a b v J., S. „DEJANOVIĆ Draga rođ. Dimitrijević”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Srpsko narodno pozorište. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Ženstvo i junaštvo Drage D-ća, prve srpske feministkinje: Zla sreća devojačka”. www.rts.rs. Pristupljeno 2021-05-14.
- ^ „Uz predivnu romansu, Jedno momče crna oka, želimo Vam prijatnu noć”. Srbin.info. Arhivirano iz originala 05. 10. 2016. g. Pristupljeno 4. 10. 2016.
- ^ a b Božinović, Neda (1996). Žensko pitanje u Srbiji (PDF). Beograd: Devedesetčetvrta. str. 36—37. ISBN 86-82449-09-9.
- ^ Smith 2008, str. 189
- ^ „Rođena je pesnikinja Draga Dimitrijević-Dejanović”. Srpski legat. 2018.
Literatura uredi
- Rakitić, Slobodan (2011). Antologija poezije srpskog romantizma. Beograd: Srpska književna zadruga. ISBN 978-86-379-1149-4. Pristupljeno 3. 10. 2016.
- Dimitrijević-Dejanović, Draga (1869). Spisi Drage Dejanović. Novi Sad.
- Naša pjesma : antologija hrvatskog i srpskog pjesništva. Knj. 2. Sarajevo: I. K. Ostojić. 1905.
- Bonnie G. Smith (2008). The Oxford Encyclopedia of Women in World History: 4 Volume Set. Oxford University Press. Pristupljeno 4. 10. 2016.
- de Haan, Francisca; Daskalova, Krasimira; Loutfi, Anna (2006). Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe. Budapest, New York: Central European University Press. str. 106—107. Pristupljeno 5. 10. 2016.
Spoljašnje veze uredi
- Antonić, Miša. „Srpske pesnikinje”. Sedma sila. Pristupljeno 4. 10. 2016.
- Svirčev, Žarka. „Poetski erotopis Drage Dejanović”. Knjiženstvo. Pristupljeno 5. 10. 2016.
- Milan Laketić (12. 04. 2010). Milica Stojadinović prva žena ratni izveštač - Znamenite Novosađanke u istoriji Srbije. Pristupljeno 5. 10. 2016.
