Edvard Crni Princ
Edvard Crni Princ (1330 — 1376) bio je princ od Velsa i komandant odbrane Akvitanije i sin engleskog kralja Edvarda III. Kao najstariji princ 1337. godine postao je vojvoda Kornvala, a 1343. princ od Velsa.[1]
| Edvard Crni Princ | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 15. jun 1330. |
| Mesto rođenja | Vudstok, Engleska |
| Datum smrti | 8. jun 1376. (45 god.) |
| Mesto smrti | Vestminsterska palata, Engleska |
| Porodica | |
| Supružnik | Džoan od Kenta |
| Potomstvo | Ričard II Plantagenet, Edward of Angoulême, Roger Clarendon |
| Roditelji | Edvard III Plantagenet Filipa od Enoa |
| Dinastija | Plantagenet |
Zajedno sa ocem napao je Francusku, i postao je junak bitaka kod Kresija, Poatjea i Navarete. Pošto je bio nadmoćniji od svih francuskih komandanta Edvard se smatra jednim od najvećih vitezova. Edvard je takođe bio i najbolji komandant tog doba, kao i veliki inovator tehnike ratovanja.[2]
Bitka kod Kresija uredi
Već sa 16 godina, Edvard je učestvovao u bici kod Kresija posle pobeda kod Kana 26. jula 1346. i na Somi 24. avgusta. U toj bici 29. avgusta Englezi su imali 12.000 ljudi, a jednim delom vojske komandovao je maloletni Edvard. U jednom trenutku đenovljanski plaćenici su počeli da bombarduju odred Edvarda Crnog Princa. Edvardov otac Edvard III odbio je da mu pošalje pojačanje, ali Edvardu ono nije ni trebalo pošto je lako porazio Đenovljane, ali za to je najviše bio zaslužan on sam. Ranjeni francuski kralj Filip VI Valoa naredio je povlačenje, pa je engleska pobeda postala potpuna. Posle opsade i zauzimanja Kalea 1347. godine Englezi su se povukli.[3]
Bitka kod Vinčelzija uredi
Godine 1349. španski gusari pod Don Karlosom de la Cerda na Lamanšu kod Slija sa 40 brodova napali su i pobili engleske trgovce. Edvard Crni Princ je 29. avgusta 1350. godine sa 50 brodova izplovio iz Vinčelzija zajedno sa ocem. Uhvativši ih tamo gde su pobili one trgovce, strahovito su ih potukli.
Bitka kod Poatjea (1356) uredi
Dana 8. avgusta 1356. godine, Crni Princ se sa gaskonjskim plemićem Kaptalom de Bušom (Buhom) i 9.000 ljudi iskrcao u Akvitaniju i zauzeo Bordo. Tim osvajanjem postao je komandant odbrane Akvitanije (princ Akvitanije), a potom se upustio u pljačku sela na obali Loare, gde nije naišao ni na kakav otpor, ali nisu uspeli da zauzmu Tur, jer nisu mogli da ga zapale zbog jake kiše. Odlučio je da se sakrije u obližnju šumu, da bi iznenedio Francuze, baš kako je i uradio njegov otac u bici kod Kresija. Edvard je za razliku od oca ostavio nakoliko konjanika pod Žanom de Grajiom i Kaptalom de Bušom.[4] Ubrzo je tamo došao i sam francuski kralj Žan II Dobri, sa 12.000 ljudi. Na početku bitke kod Poatjea Englezi su lažirali bekstvo na desnom krilu, a naivni francuski strelci su naseli pa su počeli da ispaljuju strele, ali pošto su Englezi imali teške oklope, strele nisu mogle da im naude. Francuski konjanici su odmah krenuli u napad, ali su ih engleski strelci lako poubijali. Dofen je napao Engleze, ali kad je video da nema šanse protiv njih napustio je bojno polje. Potom je u napad krenuo vojvoda od Orleana, ali taj napad je oslabio centralni deo vojske sa kraljem. Engleski strelci koji su ostali bez strela, pridružili su se pešadiji i zadali odlučni udarac francuskoj vojsci pobivši ili ranivši 2.500 ljudi. Edvardova konjica ih je napala od pozadi, a uplašeni vojvoda od Orleana je sa svojim odredima pobegao. Francuskoga kralja Žana II Dobrog zarobio je na kraju Kaptel de Buš.[5] Francuska je bila potpuno poražena, a Žan nikad nije otkupljen već je 8. aprila 1364. godine umro u zarobljeništvu u Londonu.
Crni princ u kastiljskom građanskom ratu uredi
Bitka kod Navarete uredi
Godine 1366. na vlast u Kastilji dolazi Enrike II od Kastilje, svrgavajući Edvardove rođake na čijem je čelu bio Pedro I od Kastilje. Pedro je na Pirinejima skupljao vojsku, kada mu je u februaru 1367. godine u pomoć došao Edvard Crni Princ sa Portugalcima i sa vojskom od 26.000 ljudi i oni su zajedničkim snagama u bici kod Navarete (Nahere) 3. aprila 1367. godine potukli mnogo veću francusko-aragonsko-kastiljsku vojsku, koju su predvodili Bertran de Gesklin i sam Enrike i koja je iznosila 60.000 ljudi. Izginulo je oko 200 Engleza i čak 7.000 Francuza i Španaca. Za to su najviše bili zaslušni engleski strelci, koji su na bojištu sejali smrt. Ovo je nateralo kastiljske trupe na povlačenje. Bertren je pokušao da im se odupre, ali je i sam zarobljen. Kasnije su ga otkupili za 100.000 franaka. Pedro se potom vratio na presto, a Enrike je pobegao u Francusku.[6]
Bitka kod Montijela uredi
Ipak u Kastilji je još nekoliko gradova pružalo otpor Pedru, a onda su njima u pomoć došle francuske čete od 3.000 ljudi i u bici kod Montijela 14. marta 1369. godine 4.500 Pedrovih pristalica je doživelo strahovit poraz, a Pedro je zarobljen i 23. marta pogubljen.
Razrešavanje dužnosti uredi
Godine 1370. Englezi su opseli Limož. Početkom septembra grad se predao (najviše zahvaljujući episkopu), a osvajači su u njemu pobili 3.000 stanovnika ne poštedivši ni decu i grad sravnili sa zemljom. Edvardova brutalnost je tada najviše došla do izražaja. Zbog toga je tražio osvetu, ali njegov brat Džon od Genta je spasao zarobljenike od smrti (Englezi su u toj opsadi zarobili samo 3 vojnika). Edvard je što zbog toga, što zbog starosti, što zbog tog što je uvukao Englesku u veliki dug, razrešen dužnosti, a za novog akvitanijskog princa je proglašen Džon, Edvardov brat.
Posledice i smrt uredi
Francuski kralj je po savetu Bertrena izbegavao velike odlučne bitke pa je već 1370. godine na mnogo mesta potisnuo Engleze. Englezi nisu ni imali vojske da im se odupru.[7] Tako da su Francuzi 1372. godine osvojili Poatje posle velike pomorske pobede kod La Rošela 22-23. juna i osvojili to mesto. To je pogoršalo tešku finansijsku situaciju Engleske, a snabdevanje Engleske vojske je otežano kao i trgovina. Najveći problem je bio što engleski komandanti nisu bili zainteresovani za poslove u Francuskoj. Edvard Crni Princ umire 1376. godine, a njegov otac kralj Edvard 1377, kada su Francuzi izvojevali još jednu pobedu, to je bilo osvajanje Beržeraka.[8]
.jpg)
Porodično stablo uredi
| 16. Henri III Plantagenet | ||||||||||||||||
| 8. Edvard I Plantagenet | ||||||||||||||||
| 17. Eleonora od Provanse | ||||||||||||||||
| 4. Edvard II Plantagenet | ||||||||||||||||
| 18. Fernando III od Kastilje | ||||||||||||||||
| 9. Eleonora od Kastilje | ||||||||||||||||
| 19. Žana od Pontjea | ||||||||||||||||
| 2. Edvard III Plantagenet | ||||||||||||||||
| 20. Filip III Hrabri (=28) | ||||||||||||||||
| 10. Filip IV (kralj Francuske) | ||||||||||||||||
| 21. Izabela Aragonska (=29) | ||||||||||||||||
| 5. Izabela Francuska | ||||||||||||||||
| 22. Enrike I od Navare | ||||||||||||||||
| 11. Huana I od Navare | ||||||||||||||||
| 23. Blanš od Artoa | ||||||||||||||||
| 1. Edvard Crni Princ | ||||||||||||||||
| 24. John I, Count of Hainaut and Lord of Avesnes | ||||||||||||||||
| 12. John II, Count of Holland | ||||||||||||||||
| 25. Adelaide of Holland | ||||||||||||||||
| 6. Vilijam I, grof od Enoa | ||||||||||||||||
| 26. Henrik V, grof od Luksemburga | ||||||||||||||||
| 13. Filipa od Luksemburga | ||||||||||||||||
| 27. Margareta od Bara | ||||||||||||||||
| 3. Filipa od Enoa | ||||||||||||||||
| 28. Filip III Hrabri (=20) | ||||||||||||||||
| 14. Šarl Valoa | ||||||||||||||||
| 29. Izabela Aragonska (=21) | ||||||||||||||||
| 7. Žana od Valoa | ||||||||||||||||
| 30. Karlo II Anžujski | ||||||||||||||||
| 15. Margareta od Anžua i Mena | ||||||||||||||||
| 31. Marija Ugarska | ||||||||||||||||
Reference uredi
- ^ Edward, the Black Prince (1330 - 1376)
- ^ Edward the Black Prince
- ^ Crni Princ: vojskovođa i vitez u Stogodišnjem ratu
- ^ Battle of Poitiers
- ^ The Black Prince’s great victory on 19th September 1356 over the French King John
- ^ Crni princ – jedan od najuspješnijih engleskih vojskovođa u srednjem vijeku
- ^ Istraživanje grobnice Crnog princa
- ^ Edward, The Black Prince
Literatura uredi
- Barber, Richard (1978). Edward, Prince of Wales and Aquitaine: a biography of the Black Prince. London: Allen Lane. ISBN 978-0-7139-0861-9.
- Barber, Richard, ur. (1986). The Life and Campaigns of the Black Prince: from contemporary letters, diaries and chronicles, including Chandos Herald’s Life of the Black Prince. Woodbridge: Boydell. ISBN 978-0-85115-435-0.
- Barber, Richard (2008) [2004]. „Edward (Edward of Woodstock; known as the Black Prince), prince of Wales and of Aquitaine (1330–1376)”. Oxford Dictionary of National Biography (online izd.). Oxford University Press. Pristupljeno 8. 10. 2011. Subscription resource.
- Green, David (2007). Edward, the Black Prince: Power in Medieval Europe. Harlow: Longman. ISBN 978-0-582-78481-9.
- Green, David (2009). „Masculinity and medicine: Thomas Walsingham and the death of the Black Prince”. Journal of Medieval History. 35: 34—51.
- Harvey, John (1976). The Black Prince and his Age. London: Batsford. ISBN 978-0-7134-3148-3.
- The Herald of Sir John Chandos (1910). Mildred K. Pope & Eleanor C. Lodge, ur. Life of the Black Prince. Oxford: Clarendon Press.Available online
- Hoskins, Peter (2011). In the Steps of the Black Prince: the Road to Poitiers, 1355-1356. Woodbridge: Boydell. ISBN 978-1-84383-611-7.
- Pattison, Richard Phillipson Dunn (1910). The Black Prince. London: Methuen.
- Pepin, Guilhem (2006). „Towards a new assessment of the Black Prince's principality of Aquitaine: a study of the last years (1369–1372)”. Nottingham Medieval Studies. 50: 59—114.
- Tuchman, Barbara (1978). A Distant Mirror: the Calamitous 14th Century. New York City: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-394-40026-6.
Spoljašnje veze uredi
Mediji vezani za članak Edvard Crni Princ na Vikimedijinoj ostavi
- Royal Berkshire History: Edward the Black Prince including images in both civilian and military dress.
