Википедија

Zabeležena istorija

Zabeležena istorija ili pisana istorija je istorijska naracija na osnovu pisanog zapisa ili druge dokumentovane komunikacije. Zabeležena istorija se može uporediti sa drugim narativima prošlosti, kao što su mitološke ili usmene tradicije.

Ploče sa linearnim A pismom, pronađene na Santoriniju.

Za svetsku istoriju, zabeležena istorija počinje sa zapisima antičkog sveta, oko 4. milenijuma pre nove ere, odnosno sa pronalaskom pisanja. Za neke regione sveta, pisana istorija je ograničena na relativno nedavnom periodu u ljudskoj istoriji. Štaviše, ljudske kulture ne zabeležavaju sve informacije koje su bitne za kasnije istoričare, kao što su prirodne katastrofe ili imena pojedinaca. Zbog ovih ograničenja, zabeležena istorija se u različitim kontekstima može odnositi na različite vremenske periodime u zavisnosti od istorijskog perioda.

Tumačenje zabeležene istoriji se često oslanja na istorijske metode, odnosno skup tehnika i smernica kojima istoričari koriste primarne izvore i druge dokaze u istraživanju. Studija istorijske metode i pisanja je poznat kao istoriografija.

Praistorija uredi

 
Sumersko klinasto pismo, 26. vek pre naše ere.

Praistorija se odnosi na period od vremena pre pisane istorije, koji se završava sa pronalaskom pisma.[1] Odnosno, praistorija se odnosi na prošlost  u kojoj ne postoje pisani zapisi.

Protoistorija se odnosi na period prelaza između praistorije i istorije, nakon pojave pismenosti u društvu, ali pre zapisa prvih istoričara. Protoistorija se može odnositi i na period tokom kojeg je kultura ili civilizacija još nije razvila pismo, ali su druge kulture zabeležile njeno postojanje u svojim spisima.

Više sistema pisanja je prethodilo proto-pisanoj formi. Rani primeri su Jiahu simboli (oko 6600. p. n. e.), Vinčanski znaci (oko 5300. p. n. e.), rani Indijski spisi (oko 3500. p. n. e.), kao i mnogi drugi. Postoji neslaganje u vezi kada tačno praistorija postaje istorija, a kada proto-pisanje postaje "pravo pisanje."[2] Međutim, otkriće prvih sistema pisanja je približno istovremen sa početkom bronzanog doba u kasnom neolitu poznog 4. milenijuma pre nove ere. Sumersko klinasto pismo i Egipatski hijeroglifi se generalno smatraju najranijim pisanim sistemima.

Istorijski izvori uredi

 
Zapis na kostima iz Šang dinastije u Kini

Najranije hronologije se javljaju kod drevnih Sumera Mesopotamije i u ranom Dinastskom periodu Egipta.[3] Ove dve civilizacije su nastale nezavisno jedna od druge, pre oko 5500. hiljada  godina.[4] Najstarija zabeležena istorija se bavi faraonima i njihovom vladavinom.[5] Ipak, veliki broj podataka vezanih za najraniju istoriju daje arheologija.[6] 

Istočna Azija uredi

Osnova za profesionalnu istoriografiju u istočnoj Aziji je osnovana od strane dinastije Han. Sima Ćen  je poznat kao otac kineske istoriografije.[7]

Evropa uredi

Herodot (484. pre sadašnje ere – 425. pre sadašnje ere)[8] se generalno smatra "ocem istorije". Pisao je svoje istorijske spise od 450-ih do 420-ih pre naše ere. Međutim, njegov savremenik Tukididu (460. p. n. e. - 400. p. n. e.) se pripisuje da je prvi put prišao istoriji sa dobro razvijenom istorijskom metodom u svom radu o istoriji  Peloponeskog rata. Tukidid, za razliku od Herodota, smatra istoriju kao proizvodom izbora i akcija ljudskih bića, gledajući uzroke i posledice ne kao rezultat božanske intervencije, već kao rezultat akcije čoveka.[8]

Sveti Avgustin je vršio  uticajan na hrišćansku i zapadnjačku filozofiju, na početku srednjeg veka. Kroz srednjovekovne i renesansne periode, istoriju su često učili kroz verske perspektive. Oko 1800. godine, nemački filozof i istoričar Georg Vilhelm Fridrih Hegel je doneo sekularni pristup u istorijske studije.[9]

Prema Džon Tošu, "Od srednjeg veka (1000-1300) pa nadalje, pisana reč opstaje u većem izobilju nego bilo koji drugi izvor."[10] Zapadni istoričari su razvili metode koje se mogu porediti sa modernim istoriografskim istraživanjima u 17. i 18. veku, naročito u Francuskoj i Nemačkoj. Mnogi od ovih istorija su imale jake ideološke i političke veze. U 20. veku, akademski istoričari su počeli manje da se fokusiraju na epske nacionalističke naratice, koje su često težile da uzdižu naciju ili velike ljude, već su se fokusirali na objektivne i kompleksne analize društvenih i intelektualnih snaga. Glavni trend istorijskog metodologije u 20. veku bila je tendencija da se istorija tretira više kao društvena nauka, a ne kao umetnost, što je tradicionalno bio slučaj. 

Bliski istok uredi

U predgovoru svoje knjige Mukadimah . arapski istoričar i rani sociolog, Ibn Haldun, je upozorio na sedam grešaka koje je mislio da istoričari redovno prave. Ibn Haldun je često kritikovao "sujeverje i nekritičko prihvatanje istorijskih podataka." Kao rezultat toga, on je uveo naučne metode u proučavanju istorije, a i često ju je nazivao svojom "novom naukom".[11] Njegov istorijski metod je postavio temelje za posmatranje uloge države, komunikacije, propaganda i sistematske pristrasnosti u istoriji,[12] i on se stoga smatra  "ocem istografije"[13][14] ili "ocem filozofije istorije".[15]

Metode zabeležavanja istorije uredi

Dok zabeležena istorija počinje sa pronalaskom pisanja, tokom vremena su se pojavili novi načini beleženja istorije. Istorija se sada može zabeležiti kroz fotografiju, audio snimke i video snimke. U skorije vreme, internet arhive čuvaju kopije veb stranica, beležići istoriju interneta. Druge metode prikupljanja informacija su takođe pratile promene u tehnologiji; Na primer, od 20. veka, su pravljeni pokušaji da se sačuva usmena istorija snimanjem. Do 1990. to je činjeno korišćenjem metoda analognih snimanja kao što su kasete. Sa novom tehnologijom, sada su to digitalni snimci, koji mogu biti snimljeni na CD.[16] Ali se ipak istorijski zapisi i tumačenja često oslanjaju na pisane izvore.[17]

Istorijska metoda uredi

Istorijska metoda obuhvata tehnike i smernice po kojima istoričari koriste primarne izvore i druge dokaze u istraživanju, a zatim za pisanje istorije. Primarni izvori su dokaze o istoriji iz prve ruke (obično napisan, ali ponekad zabeležen drugim načinima).[18][19] Ove vrste izvora mogu pružiti istraživačima, kako je to  Dalton rekao, "direktne, neposredane informacije o objektu studije."[20]

Istoričari koriste druge vrste izvora kako bi razumeli istoriju. Sekundarni izvori su zabeleženi izvori istorije zasnovane na dokazima iz primarnih izvora. Tercijarni izvori su kompilacije zasnovane na primarnim i sekundarnim izvorima.[18][21][22]

Reference uredi

  1. ^ Shotwell, James Thomson.
  2. ^ Smail, Daniel Lord.
  3. ^ "The Cuneiform Writing System in Ancient Mesopotamia: Emergence and Evolution".
  4. ^ Kott, Ruth E. "The origins of writing".
  5. ^ Adès, Harry (2007).
  6. ^ Greer, Thomas H. (2004).
  7. ^ Xing Lu (1998).
  8. ^ a b Lamberg-Karlovsky, C. C. & Jeremy A. Sabloff (1979).
  9. ^ Graham, Gordon (1997).
  10. ^ Tosh, The Pursuit of History, 90.
  11. ^ Ibn Khaldun, Franz Rosenthal, N. J. Dawood (1967), The Muqaddimah: An Introduction to History, p. x. . Princeton University Press. 1377. ISBN 978-0-691-01754-9. 
  12. ^ H. Mowlana (2001).
  13. ^ Salahuddin Ahmed (1999).
  14. ^ Enan, Muhammed Abdullah (2007).
  15. ^ Dr. S. W. Akhtar (1997).
  16. ^ Colin Webb; Kevin Bradley (1997).
  17. ^ Tosh 2006, str. 58–59
  18. ^ a b User Education Services.
  19. ^ „"Library Guides: Primary, secondary and tertiary sources"”. Arhivirano iz originala 12. 02. 2005. g. Pristupljeno 13. 10. 2015. 
  20. ^ Dalton, Margaret Steig; Charnigo, Laurie (2004).
  21. ^ "Glossary, Using Information Resources" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. avgust 2008).
  22. ^ "Library Guides: Primary, secondary and tertiary sources" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. februar 2005).

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Забележена_историја&oldid=25423701”