Iberijski rat
Iberijski rat je vođen od 526. do 532. godine između Istočnog rimskog carstva (Vizantije) i Sasanidske Persije oko prevlasti nad kraljevinom Iberijom, koja se prostirala u istočnim i južnim delovima današnje Gruzije.
| Iberijski rat | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Vizantijsko-persijski ratovi | |||||||||
 Rimsko-persijka granica u poznoj antici | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
|
Vizantija Kavkaska Iberija | Sasanidsko carstvo | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Justinijan I i Velizar | Kavad I | ||||||||
Uzroci uredi
Nakon rata Anastasijevog persijskog rata, dve supersile antičkog sveta su skopile 505. godine mir na sedam godina. Uprkos protestima persijskog kralja Kavada I, vizantijski car Anastasije I je utvrdio rimsku granicu izgradnjom Teodosiopolja i Amide (preimenovane u Anastasiopolj).
Ipak, interesi Persije i Vizantije su se sukobljavali u malenim kavkaskim kraljevinama Iberiji i Laziki (zapadni deo današnje Gruzije). Kraljevske porodice u Zakavkazju su primile hrišćanstvo i prirodno je da su oslonac tražile u liku vizantijskog cara, Božijeg namesnika na Zemlji. Sa druge strane, za Vizantince je bilo važno vladari Iberije i Lazike brane Persijancima izlaz na Crno more, odakle bi sasanidski kraljevi mogli da pokrenu pomorski pohod na Konstantinopolj.
Do promene ravnoteže u vizantijsku korist došlo je 522. kada je kralj Lazike Čat posetio Carigrad i umesto od persijskog kralja zatražio priznanje svoje titule od cara Justina I. Car je tom prilikom kumovao Čatu na krštenju i oženio ga je rimskom nevestom. Kavad je pokušao da nagovori Sabire, zakavkaske konjanike srodne Hunima, da napadnu vizantijske teritorije. Justin je pak skrenuo persijskom kralju pažnju da sabirski poglavar u isto vreme pregovara i sa njim. Nakon toga Kavad je istrebio Sabire i prihvatio je Justina za svog prijatelja. Kavad je imao nekoliko sinova, ali je želeo da ga nasledi treći po starini Hozroje. U tom cilju, kako bi istakao Hozrojev prestiž, zatražio je od Justina da usini Hozroja. Nakon konsultovanja sa svojim pravnicima, Justin je ponudio da adoptira Hozroja po varvarskim, a ne rimskim običajima, kako Hozroje ne bi mogao da pretenduje na vizantijsku krunu. Kavad je ovakav odgovor primio kao uvredu koja je izjednačavala njegovu porodicu sa vladarima „varvarskih“ Gota.
Rat uredi
Kavad je zatim bez najave 526. upao u Iberiju i zatražio od lokalne dinastije da odbaci hrišćanstvo i prihvati zoroastrizam, dominantnu religiju Sasanidske Persije. Iberijska vladarska porodica je zatim pobegla u Carigrad i Persijanci su zauzeli Iberiju.
Nešto pre Justinove smrti 1. avgusta 527. godine rimska vojska je uzvratila tako što je poharala Parsarmeniju, deo Jermenije pod persijskom kontrolom. Justina je nasledio njegov sestrić Justinijan I koji je želeo da što pre zaključi mirovni sporazum sa Persijancima. Rat se međutim odužio i persijski saveznik, Al Mundur, poglavar Lahmidskih Arapa, je 529. opljačkao rimsku Siriju gotovo sve do metropole Antiohije. Persijska vojska koja je nastupala nakon arapskih krajišnika je neodlučno krenula na Antiohiju, ali se brzo povukla na vesti o dolasku brojne vizantijske vojske. Prilikom prelaska Eufrata zbog neurednog povlačenja veliki broj persijskih ratnika se udavio u reci.
Persijanci su 530. pokušali da zauzmu strateški važnu tvrđavu Daru, tako da je Justinijan uputio vojsku od 25 000 vojnika na čelu sa darovitim Velizarom. Posle dvodnevnih borbi u bici kod Dare Velizar je ubedljivo porazio persijsku vojsku od 40.000 ljudi što je po svedoku događaja, Prokopiju iz Cezareje bila prva vizantijska pobeda nad toliko brojnijom persijskom vojskom posle duže vremena.
Rat je nastavljen i 531. godine, ali je ovoga puta ratna sreća bila na persijskoj strani. Velizar je presreo malobrojniju persijsku vojsku, koja se upravo vraćala iz pljačke rimske Sirije, kod Kalinika na Eufratu. Ovoga puta, u bici kod Kalinika 19. aprila 531. Vizantinci su pretrpeli poraz, a Velizar je ostavio svoje oficire da spasavaju rasturene bojne redove i povukao se u utvrđeni Kalinik. Ubrzo je smenjen sa mesta vrhovnog zapovednika vojske na Istoku i opozvan u Carigrad.
Ishod i posledice uredi
Kavad je preminuo 13. septembra 531. godine i Hozroje I Anuširvan ga je nasledio ne bez potresa. Justinijan je u to vreme već planirao ambicioznu obnovu rimske vlasti na Zapadu i nije žalio cenu kako bi sklopio mir na Istoku. Dva vladara su tako u septembru 532. sklopili Večni mir pod uslovom da Persijanci zadrže Iberiju i vrate Carstvu sve teritorije koje su zauzeli nakon Justinijanovog dolaska na presto. Justinijan je sa svoje strane pristao da isplati Hozroju ogromnu sumu od 11 000 funti zlata, ali je bar obezbedio vizantijski prevlast u Laziki.
Sklapanje Večnog mira je omogućilo Justinijanu da povede uspešne ratove sa Vandalima u Africi i docnije sa Istočnim Gotima u Italiji. Međutim, upravo će uspeh Justinijanovih ratova na Zapadu dovesti do toga da Hozroje 540. prekrši mirovni sporazum i pokrene novi rat protiv Vizantije.