Ilija Guteša
Ilija Guteša (Bruvno, Lika, 1. avgust 1825 — Zagreb 11. septembar 1894) bio je srpski trgovac, političar, dobrotvor.
| Ilija Guteša | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1. avgust 1825. |
| Mesto rođenja | Bruvno, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 11. septembar 1894. (69 god.) |
| Mesto smrti | Zagreb, Austrougarska |
Biografija uredi
Rođen je u Bruvnu, u ličkoj Vojnoj granici u porodici seljaka. Otac mu se zvao Todor, a majka Jelena. Osnovnu školu pohađao je u Gračacu, nakon toga se zaposlio kao pisar u Bruvnu. Dve godine posle otišao je u Karlovac na trgovački nauk. Nakon završetka trgovačkog nauka, Guteša je došao u Zagreb i zaposlio se kao knjigovođa u trgovini Nikole Nikolića. Trgujući žitom i brašnom osamostalio se već 1852. godine i otvorio vlastitu trgovinu.
Tokom 1859. godine isticao se u protivnjemačkim demonstracijama u Zagrebu. Takođe je podsticao protivratno raspoloženje među krajišnicima koji su polazili na italijansko ratište. Zbog toga je bio osuđen na tri godine zatvora. Kaznu je izdržavao u Olomoucu, Jozefstadtu i Terezienstadtu u Češkoj. Nakon izlaska iz zatvora Guteša je otišao u Dalmaciju. Godine 1869, Krajišnici su ga izabrali za svog poslanika u Hrvatskom saboru. Zastupao je unionističke politiku, kao i prota Nikola Begović i baron Jovan Živković, čije je smernice odredio Svetozar Miletić.[1] Zauzimao se za poboljšanje položaja krajišnika koji su sve više siromašili.
Za vreme velike gladi u Lici 1874. godine Guteša je skupio 20.000 forinti i razdijelio ih sirotinji. Za bosansko-hercegovačkog ustanka organizovao je dostavu humanitarne pomoći beguncima. Pomoć je većinom dolazila iz Nemačke i Švajcarske, ali je i Guteša lično dao velika sredstva. Godine 1877, bio je imenovan članom „Bosansko-hercegovačke narodne vlade“. Crnogorski knez Nikola odlikovao ga je Viteškim krstom Danilova reda za zasluge u srpsko-turskom ratu. Dobio je i Srpski krst za zasluge.
Više puta bio je biran za poslanika u zagrebačkom Gradskom poglavarstvu. U dva maha, 1874. i 1881. godine biran je u Crkveno-narodni sabor u Karlovcima. U službu srpske vlade stupio je 25. maja 1868. godine. Bio je aktivan i za vreme ustanka u Bosni od 1875. do 1877. godine, kada je postao predsednik zagrebačkog odbora za pomoć bosanskim izbeglicama. Godine 1878, postao je član privremene bosanske vlade. Bio je članom Trgovačko-zanatske komore, podupirajući članom Hrvatskog arheologičkog društva u Zagrebu, komesarom Društva „Čovečanstvo“ za Gornji grad, te jedan od osnivača i članova uprave Osiguravajuće zadruge „Kroacija“ (današnje Croatia osiguranje).
Zalagao se da se Bosna oslobodi i pripoji Srbiji, a ako se to ne može izvesti odmah, treba se privremeno zadovoljiti autonomijom, pa čak i austrijskom vlašću. Ovakvo rešenje video je kao etapu na putu ka konačnom ujedinjenju svih Južnih Slovena. Ogledao se iu pisanoj reči, kao autor brošure „Upoznajmo se“, koja je dvojezično štampana u Zagrebu 1880. godine, a odnosi se na slogu Srba, Hrvata, Slovenaca i Muslimana.[1]
Dosledno privržen idejama sloge i saradnje Srba i Hrvata, Guteša se našao među srpskim političarima kakvi su bili Jovan Jovanović Zmaj, Mihajlo Polit-Desančić, Bogdan Medaković, baron Jovan Živković i prota Manojlo Grbić, koji su pod nekim uslovima prihvatali Sporazum sa Hrvatima iz redova Nezavisne narodne stranke poznate kao „obzoraši“, 1890. godine.
Supruga Ilije Guteša zvala se Anka. U braku s njom Ilija Guteša imao je dva sina: Spasomira i Vladimira.
