Kapali čaršija (Istanbul)

Kapali čaršija (tur. Kapalıçarşı — zatvoreni bazar) ili Veliki bazar (tur. Büyük Çarşı) druga je po veličini najveća pokrivena pijaca na svetu (posle bazara u Tabrizu u Iranu) i jedna od glavnih turističkih atrakcija Istanbula. Podignuta je 1461. godine da bi ostvarila prihod za Aja Sofiju. Nalazi se na Sarajburnuu, istorijskom poluostrvu između Zlatnog roga i Mramornog mora i obuhvata kvartove Nuruosmanije, Merkan i Bejazit.

Kapali čaršija ili Veliki bazar u Istanbulu, druga najveća po veličini natkrivena pijaca na svetu

Struktura Kapali čaršije je oduvek predstavljala dinamičan poslovni centar. Prostire se na površini od 45.000 m², obuhvata više od 60 ulica, a u kompleks se može ući kroz 22 kapije. Jedna je od najživopisnijih i najdinamičnijih lokacija u Istanbulu. U okviru bazara se nalazi 3.600 prodavnica u kojima se prodaju različiti industrijski i zanatski proizvodi, uključujući tekstil, kožne predmete i tepihe. Bazar je takođe poznat i po svojoj ulozi „inkubatora” zanatlija i vekovnoj tradiciji majstora-šegrta, posebno u izradi nakita i drugih turskih rukotvorina, kao što su ornamentika i kaligrafija. Zanatlije ulaze u Veliki bazar kao šegrti, tokom godina postaju kalfe da bi na kraju postali majstori koji dalje obučavaju desetine svojih šegrta. Zanatlije se smatraju „živim ljudskim blagom“ Velikog bazara. Osim prodavnica, ova slavna tržnica je poznata i po starinskim restoranima u kojima se uglavnom služe turski i istanbulski specijaliteti, ali i po mnogobrojnim kafićima i čuvenim poslastičarnicama.

Kapali čaršija otvorena je svakog dana osim nedeljom, od 8:30 do 19:30 tokom leta i od 8:30 do 19:00 časova zimi. Svakodnevno ga posećuje hiljade ljudi koji ovde dolaze da sklapaju poslove, vide zanatlije ili kupuju ručno rađene, autentične i luksuzne proizvode, od nakita preko tradicionalnih pločica i svilenih tkanina do tepiha. Nezaobilazni element Velikog bazara je njegova kultura pregovaranja, odnosno cenkanja i nepisano pravilo je da se prva cena uvek spušta.

Istorija

Kapali čaršija 1890. godine

Veliki bazar ili Kapali čaršija je podignut 1461. godine da bi ostvario prihod za Aja Sofiju. Podigao ga je Sultan Mehmet II Osvajač. Trgovci iz svih krajeva sveta sastajali bi se na Velikom bazaru da razmenjuju dragulje, nakit, svilu i bezbroj drugih proizvoda, pa je ovaj bazar u Otomanskom carstvu predstavljao centar trgovine. Pod kontrolom Otomanskog casrtva bile su sve trgovačke rute u Evropi i Aziji. U Kapali čaršiji su se nalazile brojne prodavnice, dve džamije, karavansaraji i hanovi u kojima su trgovci na Putu svile mogli da prodaju svoju robu i odmaraju se od puta.

Tokom istorije bazar je više puta stradao u požarima i zemljotresima. U 16. veku, za vreme vladavine Sulejmana I Veličanstvenog, bazar je značajno proširen a 1894, posle velikog zemljotresa, je renoviran.

Danas je Kapali čaršija poznata istanbulska turistička atrakcija. Većina stvari se nije promenila od kada je dobila današnji oblik, početkom 17. veka. Godine 2004. proglašena za najposećeniju turističku destinaciju na svetu, sa 91.250.000 turista godišnje.

Izgled i okruženje

Glavni ulaz u Kapali čaršiju

Unutrašnjost Bazara

Kapali čaršija prostire se na površini od 45.000 m². U okviru bazara se nalazi 3.600 prodavnica. Kompleks obuhvata 22 kapije pokrivene ravnim krovovima sa kupolama. Odlikuje je lavirintska struktura sa više od 60 ulica koje su imena dobile po zanatima koji su se u njima prvobitno praktikovali. Radi lakšeg snalaženja turistima se nude mape bazara.

U Kapali čaršiji prodaje se najrazličitija roba: suveniri, zlatni i srebrni nakit, tekstil, posteljina, tepisi, začini, fenjeri, keramički predmeti, garderoba, koža… Zbog načina na koji su u prošlosti bili osmišljeni, orijentalni bazari bili su podeljeni prema esnafima. Zbog toga su i danas mnogi delovi Kapali čaršije rezervisani za određenu vrstu robe, pa tako postoji deo gde se može kupovati koža, ulica u kojoj se prodaje samo zlatni nakit i slične. U bazaru postoje 2 prostora za skladištenje robe, od kojih je jedan podignut polovinom 15. veka, po naređenju sultana Mehmeda II Osvajača.

Jedna od najstarijih prodavnica u Kapali čaršiji je Eğin Textile, osnovana u drugoj polovini 19. veka i koju i dalje vodi ista porodica. Tekstil iz ove prodavnice se izvozi se širom sveta i koristi se, na primer, u Dubaiju, u hotelu Burdž el Arab. Priča se da radnju često posećuje i čuveni modni kreator turskog porekla Rifat Ozbek (Rıfat Özbek), ali i Dolče i Gabana. U filmu „Troja“ (2004) korišćeni su materijali i marame iz ove prodavnice, kao i iz obližnje radnje Yazmacı, takođe čuvene po tekstilu.

• Kapali čaršija danas — galerija slika
• 
  Jedan od kafića u bazaru
• 
  Kiosk iz 17. veka pretvoren u mali kafić
• 
  Jedna od četiri mermerne česme na bazaru
• 
  Bazar posle zatvaranja
• 
  Prodavnica lampi
• 
  Mladi prodavac na ulazu u radnju
• 
  Česme na bazaru
• 
  Ukrašena unutrašnjost kupola bazara
• 
  Raznovrsna roba na bazaru
• 
  Turska zastava ispred kafića na bazaru

Okolina Kapali čaršije

U zapadnom delu, kao sastavni deo Kapali čaršije, nalazi se Sahaflar čaršija (Sahaflar Çarşısı), stari bazar knjiga koji datira još iz Vizantijskog perioda.

U glavnoj ulici Divan Yolu, u blizini Kapali čaršije, pronađeni su arheološki ostaci nekadašnjeg Foruma cara Konstantina. Sa desne strane ulice rekonstruisan je arhitektonski detalj nekadašnjeg Konstantinovog foruma – veliki Konstantinov stub iz 330. godine, koji Turci nazivaju Čemberlitaš (Çemberlitaş — Kružni kamen). Visok je 35 metara, napravljen od crvenkastog kamena, sa postoljem i kapitelom od belog mermera i nekada je stajao u središtu Konstantinovog foruma.

U neposrednoj blizini Kapali čaršije, preko puta stuba cara Konstantina, nalazi se najpoznatiji istanbulski hamam Čemberlitaš (Çemberlitaş Hamamı), zdanje koje je 1584. godine podigla sultanija Nurban, žena sultana Selima II. Hamam je delo čuvenog arhitekte osmanlijskog carstva, mimara Sinana.

Zapadno od kompleksa Kapali čaršije, na istoj strani ulice, nalazi se Bajazitov trg (Beyazıt Meydanı) sa Džamijom sultana Bajazita II (Beyazıt Camii).

U zadnjem delu Bajazitovog trga dominira velelepna kapija Istanbulskog univerziteta iza koje se proteže univerzitetski kompleks.

Lokacija za snimanje filmova

Kapali čaršija se često koristi kao lokacija za snimanje u brojnim filmovima i televizijskim serijama. Na ovom prostoru snimljeni su, između ostalih, filmovi „Iz Rusije s ljubavlju“ (1963) sa Šonom Konerijem, „Skajfol“ (2012) sa Danijelom Krejgom, „Argo“ (2012) sa Ben Aflekom, The Water Diviner, rediteljski prvenac Rasela Kroua (2014) i drugi.

Vidi još

• Bazar
• Egipatski bazar (Istanbul)
• Bazar u Tabrizu, najveći pokriveni bazar na svetu