Келреутерија

Kelreuterija
	Kelreuterija u parku između dva dvora.
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Divizija:	Magnoliophyta
Klasa:	Magnoliopsida
Red:	Sapindales
Porodica:	Sapindaceae
Rod:	Koelreuteria
Vrsta:	K. paniculata
Binomno ime
	Koelreuteria paniculata; Laxm.
Sinonimi
	Koelreuteria apiculata - Rehder. et E.H.Wilson; Koelreuteria chinensis (Murray) Hoffmanns.; Sapindus chinensis Murray;

Kelreuterija (Koelreuteria paniculata Laxm.) je dobila naučni naziv roda po Kelrojteru (Joseph Gottlieb Kölreuter, 1733–1806), profesoru istorije prirode iz Karlsruea, dok epitet vrste paniculata na latinskom znači metličasta, zbog cvasti. Naziv je dao ruski hemičar, botaničar i geograf švedskog porekla Laksman (Erik Gustavovich Laxmann, 1737-1796). Srpski naziv je kelreuterija, a ređe lampion drvo.

Opis vrste

Nisko listopadno drvo visine do 15 m. U urbanim prostorima kao sađena ukrasna biljka obično je niža nego na prirodnom staništu. U povoljnim uslovima sa dosta sunca i toplim letom brzo raste ali nema dug životni vek. Kruna široka, okruglasta, prozračna. Mlade grančice u početku gusto dlakave, kasnije ogole. Pupoljci spiralno raspoređeni, krupni, trbušasti, pri dnu suženi, a pri vrhu zašiljeni ili tupi.

Listovi naizmenični, neparno perasti, do 35 cm dugi i 18 cm široki, sastavljeni od 7-15 naspramnih liski od kojih su srednji parovi najveći. Rub liski je grubo testerast. U jesen listovi dobijaju živopisnu bronzanocrvenu boju.

Cvetovi su žuti i formiraju do 40 cm duge, terminalne, uspravne metličaste cvasti. Mogu biti muški, ženski ili hermafroditni. Čašica je mala, petočlana, duboko urezana. Krunični listići su neznatno povijeni unazad i ima ih četiri. Ima osam prašnika. Vreme cvetanja: juli-avgust.

Plod trooka, viseća, naduvena pergamentasta čaura koja je u stadijumu zrelosti svetlosmeđa i otvara se na tri dela. Sazreva u septembru i ostaje preko zime. Seme je crno, golo i sjajno, veličine graška, obično po jedno u svakoj pregradi čaure. Seme bez endosperma sa spiralno uvijenim kotiledonima^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]

Areal

Od prirode je rasprostranjena u istočnoj Aziji, Kini i Koreji. Raste na vlažnim staništima, na zaravnima i na siromašnim zemljištima u izdanačkim šumama. Opseg introdukcije je širok, naturalizovana je u Japanu, Americi i Evropi. ^[4].

Bioekološke karakteristike

Heliofilna je vrsta skromnih zahteva u pogledu kvaliteta zemljišta; uspeva na većini tipova, a najviše joj odgovaraju glinovita. Podnosi niske temperature do –10^oS ali je osetljiva na niže, mladi izbojci su osetljivi na kasne mrazeve u proleće^[4].

Značaj

Popularna je kao ukrasna biljka u delovima sveta sa umerenom klimom zbog dekorativnih cvetova, listova, i plodova. Koristi se kao soliterna, za drvorede, oko parkinga i sl. Veoma otporna na gradske uslove, sušu, zbijeno zemljište, soli, aerozagađenje. Otporna na vetar pa se koristi i u vetrozaštitnim pojasevima. Pečeno seme je jestivo, kao i kuvani mladi listovi i izbojci, ali nije u široj upotrebi. Medonosna vrsta. Cvetovi su lekoviti i koriste se za lečenje konjuktivitisa. Iz cvetova se dobija žuta boja a iz semena crna^[5]^[4].

Može da se raširi i postane invazivna u oblastima sa blagom zimom. U pojedinim oblastima kao što je istočni deo SAD, posebno Florida, smatra se invazivnom vrstom. Kod nas kelreuterija ima nizak stepen invazivnosti^[4].

Razmnožavanje

Semenom i vegetativno. Setva se vrši odamah po sazrevanju. Seme zahteva hladnu stratifikaciju ako se seje u zatvorenom, poželjan predtretman u toploj vodi 24 sata^[6]^[7]. Vegetativno se može razmnožiti iz korenskih reznica koje se uzimaju u decembru, dužine 4cm^[8].

Reference

^ Bean. W. (1981): Trees and Shrubs Hardy in Great Britain. Vol 1 - 4 and Supplement. Murray
^ Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd
^ Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
^ ^a ^b ^v ^g ^d Mihailo Grbić (urednik) (2010): Invazivne biljke u biotopima Beograda. Studija u okviru projekta 21024 tehnološkog razvoja: Ekologija, monitoring i tehnološki postupci za kontrolu invazivnih biljaka u biotopima Beograda
^ ^a ^b Huxley. A. (1992): The New RHS Dictionary of Gardening. MacMillan Press 1992 ISBN 978-0-333-47494-5
^ Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd
^ Ocokoljić, M. & Grbić, M. (2009): Effect of tree age on the reproductive capacity of the species Koelreuteria paniculata Laxm. 5th Balkan Congress. Book of abstracts, Belgrade: 64
^ Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd: ISBN 978-86-7602-009-6

[Bean-1] Bean. W. (1981): Trees and Shrubs Hardy in Great Britain. Vol 1 - 4 and Supplement. Murray

[bane-2] Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd

[ane-3] Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd

[inv-4] v ^g ^d Mihailo Grbić (urednik) (2010): Invazivne biljke u biotopima Beograda. Studija u okviru projekta 21024 tehnološkog razvoja: Ekologija, monitoring i tehnološki postupci za kontrolu invazivnih biljaka u biotopima Beograda

[hux-5] Huxley. A. (1992): The New RHS Dictionary of Gardening. MacMillan Press 1992 ISBN 978-0-333-47494-5

[stil-6] Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd

[oco-7] Ocokoljić, M. & Grbić, M. (2009): Effect of tree age on the reproductive capacity of the species Koelreuteria paniculata Laxm. 5th Balkan Congress. Book of abstracts, Belgrade: 64

[grb-8] Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd: ISBN 978-86-7602-009-6

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]