Konstantin Gamsahurdija
Konstantin Gamsahurdija (gruz. კონსტანტინე გამსახურდია; 3. maj 1893 — 17. jul 1975) bio je gruzinski pisac i javna ličnost.[1] Obrazovan i prvi put objavljen u Nemačkoj, povezao je zapadnoevropske uticaje sa čisto gruzinskom tematikom da bi proizveo svoja najbolja dela, kao što su Desna ruka Velikog majstora i Davida graditelja. Neprijateljski nastrojen prema sovjetskoj vlasti, on je ipak bio jedan od retkih vodećih gruzinskih pisaca koji su preživeli represije iz Staljinove ere, uključujući njegovo izgnanstvo na ostrvo u Belom moru i nekoliko hapšenja. Njegova dela su poznata po svojim likovnim portretima velike psihološke pronicljivosti. Još jedna glavna karakteristika Gamsahurdijevih dela je nova suptilnost koju je uneo u gruzinski govor, imitirajući arhaični jezik kako bi stvorio osećaj klasicizma.
| Konstantin Gamsahurdija | |
|---|---|
 Gamsahurdija 1911. godine | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 3. maj 1893. |
| Mesto rođenja | Abaša, Megrelija, Ruska Imperija |
| Datum smrti | 17. jul 1975. (82 god.) |
| Mesto smrti | Tbilisi, Gruzijska SSR, Sovjetski Savez |
| Narodnost | Gruzin |
| Zanimanje | pisac, pesnik, diplomata |
| Porodica | |
| Deca | Zvijad Gamsahurdija |
| Nagrade | Šota Rustaveli, Orden Crvene zvezde za rad |
| Potpis | .svg) |
Sin Konstantina Gamsahurdije, Zvijad, postao je istaknuti disident iz sovjetskog doba koji je kasnije izabran za prvog predsednika Gruzije 1991. godine, ali je umro pod sumnjivim okolnostima u građanskom ratu 1993. godine.
Mladost i karijera uredi
Rođen u nebitnoj plemićkoj porodici u Abaši u zapadnoj gruzinskoj provinciji Megrelija, tada pod carskom ruskom vlašću, Gamsahurdija je rano obrazovanje stekao u gimnaziji u Kutaisiju, a zatim je studirao u Sankt Peterburgu, gde se posvađao sa Nikolajem Marom. Većinu godina Prvog svetskog rata proveo je u Nemačkoj, Francuskoj i Švajcarskoj, doktorirao na Berlinskom univerzitetu 1918. Kao ruski podanik, nakratko je bio interniran u Traunštajn u Bavarskoj, gde mu je Tomas Man poslao čokoladu. Gamsahurdija je objavio svoje prve pesme i kratke priče početkom 1910-ih, pod uticajem nemačkog ekspresionizma i francuske post - simbolističke književnosti. Dok je bio u Nemačkoj, redovno je pisao za nemačku štampu o Gruziji i Kavkazu, i bio je uključen u organizovanje Gruzinskoga komiteta za oslobođenje. Nakon što je Gruzija proglasila nezavisnost 1918. godine, postao je ataše u gruzinskoj ambasadi u Berlinu, odgovoran za repatrijaciju gruzinskih zarobljenika iz Prvog svetskog rata i smeštaj gruzinskih studenata na nemačke univerzitete.[2]
Gamsahurdija je neprijateljski dočekao boljševičko preuzimanje vlasti u Gruziji 1921. Uređivao je književne časopise u Tbilisiju i kratko vreme vodio „akademsku grupu“ pisaca koji su umetničke vrednosti stavljali iznad političke korektnosti. Gamsahurdija je objavljivao svoja dela uprkos rastućem ideološkom pritisku i nastavio da vodi miran protestni skup na godišnjicu nasilne sovjetizacije Gruzije 1922. Godine 1925. Gamsahurdija je objavio svoj prvi i jedan od svojih najupečatljivijih romana, The Smile of Dionysus (დიონისოს ღიმილი), za koji mu je trebalo osam godina da ga napiše. Priča o mladom gruzinskom intelektualcu u Parizu koji je odvojen od svog matičnog društva i ostaje potpuni stranac u gradu svojih ideala. Ovaj roman, kao i njegova ranija dela, bio je delimično „dekadentan“ i nije se dopao sovjetskim ideolozima, koji su sumnjali da Gamsahurdija podstiče nezadovoljstvo.[3]
Kasniji život i dela uredi
Nakon gušenja antisovjetskog ustanka 1924. u Gruziji, Gamsahurdija je isključen sa Državnog univerziteta u Tbilisiju gde je predavao nemačku književnost. Ubrzo je uhapšen i deportovan na Solovecki ostrva u Belom moru gde je trebalo da provede nekoliko godina. Nakon puštanja na slobodu, Gamsahurdija je bio primoran da ćuti. Na ivici samoubistva, pisac se borio sa depresijom prevodeći Dantea. Početkom 1930-ih, dobio je zaštitu Lavrentija Berije i mogao je da nastavi pisanje, pokušajem „socijalističkog“ romana „Krađa meseca“ (მთვარის მოტაცება, 1935-6), ljubavne priče. Zatim je usledila psihološka novela Khogais Mindia (ხოგაის მინდია, 1937), još jedan poziv u klasičnoj gruzinskoj književnosti na ovaj mit o Kevsuru. Berija je, međutim, bio kritičan prema ovim delima. Ubrzo je Gamsahurdija uhapšen zbog afere sa Lidom Gasvijani, mladom šarmantnom trockističkom direktorkom Državne izdavačke kuće, ali ga je Berija saslušao i pustio,i ironično mu rekao da su seksualni odnosi sa neprijateljima naroda dozvoljeni.[4]
Gamsahurdija je preživeo čistke Josifa Staljina i Lavrentija Berije, koje su uništile veliki deo gruzinskog književnog društva, ali je odlučno odbio da osudi druge. Morao je da oda počast staljinističkoj dogmi, osmislivši roman o Staljinovom detinjstvu 1939. godine. Međutim, kako prvi objavljeni deo ovog dela nije dobio saglasnost nadležnih organa, on je odmah prekinut i povučen iz javnih biblioteka.[5]
Na vrhuncu staljinističkog terora, Gamsahurdija se okrenuo omiljenijem žanru istorijske i patriotske proze, upuštajući se u svoj magnum opus, roman Desna ruka Velikog majstora (დიდოსტატის მარჯვენა, 1939) postavljen u rani 11. vek, predstavljajući legendu o izgradnji Katedrale Svetichoveli naspram široke panorame Gruzije iz 11. veka. Bavi se tragičnom sudbinom odanog arhitekte Konstantina Arsakidzea, od koga je kralj Georgije I naručio katedralu, ali Arsakidze postaje kraljev suparnik u ljubavi prema prelepoj Šoreni, ćerki pobunjenog plemića. Sukob snažnih ljudskih strasti, između nedopuštene ljubavi i dužnosti, kulminira sakaćenjem i pogubljenjem Arsakidzea po Georgijevom nalogu. Priča prenosi suptilnu alegorijsku poruku, a u Arsakidzeu se mogu prepoznati uznemireni umetnici Staljinovog doba.[5]
Najveća Gamsahurdijeva dela posle Drugog svetskog rata su Cvetanje vinove loze (ვაზის ყვავილობა, 1955), koja govori o gruzinskom selu neposredno pre rata; i monumentalni roman David graditelj (დავით აღმაშენებელი, 1942–62), koji je tetralogija o poštovanom caru Davidu Graditelju koji je vladao od 1112 do 1129. Ovo delo je za autora dobilo prestižnu državnu nagradu Šota Rustaveli 1962. godine. Gamsahurdija je takođe napisao biografski roman o Geteu i književnu kritiku gruzinskih i stranih autora. U to vreme je prekinuto objavljivanje njegovih memoara Flertovanje sa duhovima (ლანდებთან ლაციცი, 1963) i njegovog testamenta (1959). Umro je 1975. i sahranjen je u svojoj vili koju je nazvao „Kolhidska kula“, odbijajući da bude sahranjen u panteonu Mtacminda jer je mrzeo što su Isus i Juda tu sahranjeni jedan pored drugog, misleći na blizinu grobova nacionalnog pisca Ilija Čavčavadzea i njegovog otvorenog kritičara i političkog neprijatelja, boljševika Filipa Makharadzea.[6]
Bibliografija uredi
Romani uredi
- დიონისოს ღიმილი; English translation: The Smile of Dionysus (1925)
- გოეთეს ცხოვრების რომანი; English translation: Novel of the life of Goethe (1930)
- მთვარის მოტაცება; English translation: Kidnapping the Moon (1935—1936)
- ევროპა გალიაში; English translation: Europe in the Cage (1937, Unfinished)
- ბელადი; English translation: The Leader (1938—1939, Unfinished)
- დიდოსტატის კონსტანტინეს მარჯვენა; English translation: The Right Hand of the Grand Master (1939)
- დავით აღმაშენებელი; English translation: David the Builder (novel)|David the Builder (1946—1958)
- ვაზის ყვავილობა; English translation: Flowering of Vine (1956)
- თამარ; English translation: Tamar (Unfinished)
Odabrane novele i kratke priče uredi
- საათები; English translation: Hours
- დედავ, მისტიურო ქალო!; English translation: Mother, Mystical woman!
- დამსხვრეული ჩონგური; English translation: Broken Chonguri
- ნაპოლეონი; English translation: Napoleon
- სიბრძნე სიცრუისა; English translation: The wisdom of lies
- ტაბუ; English translation: TABU
- ქალის რძე English translation: Woman's milk
- ქართული ჩაბალახი; English translation: Georgian Chabalakhi
- დიდი იოსები; English translation: Great Ioseph
Reference uredi
- ^ „Konstantine Gamsakhurdia | Writer”. IMDb (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-01-30.
- ^ Rayfield 2000, str. 246
- ^ Rayfield 2000, str. 247–8
- ^ Rayfield 2000, str. 247–9
- ^ a b Rayfield, str. 249 Greška kod citiranja: Neispravna oznaka
<ref>; naziv „Rayfield, p. 249” je definisano više puta s različitim sadržajem - ^ Rayfield 2000, str. 250
Literatura uredi
- Rayfield, Donald (2000). The Literature of Georgia: A History. Curzon Press. ISBN 0-7007-1163-5.