Konstantin Dragaš Dejanović

Za drugu upotrebu, pogledajte članak Konstantin Dragaš.

Konstantin Dragaš Dejanović (oko 1350 — Rovine, 17. maj 1395) je bio srpski srednjovekovni velmoža i pripadnik velikaške porodice Dejanovića (Dragaša), koja je u vreme raspada Srpskog carstva ovladala prostranom oblašću na istoku srpske države.

Konstantin Dragaš Dejanović
Četvorojevanđelje cara Jovana Aleksandra - Konstantin Dragaš
Lični podaci
Datum rođenja	oko 1350.
Datum smrti	17. maj 1395.(1395-05-17) (39/40 god.)
Porodica
Potomstvo	Jelena Dragaš
Roditelji	Dejan Teodora Nemanjić
Dinastija	Dejanovići
Prethodnik	Jovan Dragaš

Bio je mlađi sin sevastokratora, odnosno despota Dejana i Teodore Nemanjić, a vlast je delio sa bratom despotom Jovanom, do njegove smrti 1378. ili 1379. godine. Posle Maričke bitke (1371), Dejanovići su postali osmanski vazali, a sam Konstantin je poginuo 1395. godine, predvodeći pomoćne odrede u bici na Rovinama.

Konstantin se ženio dva puta, a njegova ćerka Jelena se 1392. godine udala za vizantijskog cara Manojla II (1391—1425) i bila je majka poslednjih vizantijskih careva Jovana VIII (1425—1448) i Konstantina XI (1449—1453).

Zajedno sa majkom i bratom pomogao je svetogorske manastire, a grad Ćustendil u današnjoj Bugarskoj, nazvan je po njemu (Kostadinova Banja).

Poreklo i porodica

Konstantin je rođen u braku velmože Dejana (rodonačelnika Dejanovića) i Teodore Nemanjić, ćerke kralja Stefana Dečanskog (1322—1331) iz njegovog drugog braka sa Marijom Paleolog, iz bočne linije vizantijske dinastije Paleologa (bila je praunuka vizantijskog cara Mihajla VIII (1261—1282) i unuka njegovog trećeg sina Konstantina). Njen brat je bio gospodar Tesalije i Epira Simeon Siniša (1359—1370), a polubrat Dušan Silni (kralj 1331—1346, car 1346—1355). Konstantin je imao i starijeg brata Jovana Dragaša, sa kojim je delio vlast.

Oženio se nepoznatom plemkinjom sa kojom je najverovatnije imao dvoje dece:

• Jelenu, koja se udala za vizantijskog cara Manojla II
• Jakova, koji je primio islam i kao Jakub jedno vreme upravljao njegovim posedima

Drugi put se oženio Evdokijom iz porodice Velikih Komnina, sa kojom nije imao dece. Ona je bila ćerka trapezuntskog cara Aleksija III (1349—1380) i Teodore Kantakuzin, iz bočne linije Kantakuzina.

Život i vladavina

Država Konstantina Dragaša i okolne države

Nakon smrti sevastokratora Dejana, sredinom XIV veka, vladavinu njegovim posedima preuzeli su njegovi sinovi Jovan i Konstantin. Oni su, zajedno sa svojom majkom Teodorom (Evdokijom), bogato obdarivali svetogorske manastire, pogotovo Hilandar, Pantelejmon i Vatoped.

Posle Maričke bitke 1371. godine, u kojoj su poginuli njihovi susedi Vukašin (1365—1371) i Uglješa Mrnjavčević, braća Dragaš su, kao i njihov naslednik Marko Mrnjavčević (1371—1395), postali vazali sultana Murata I (1359—1389). Jovan Dragaš je umro 1378. ili 1379. godine, nakon čega je Konstantin nastavio da samostalno vlada njihovom državom. Na čelu svojih snaga, učestvovao je, kao osmanski vazal, u bici na Rovinama 17.03. 1395. godine. Pored njega, kao osmanski vazali, protiv vlaškog vojvode Mirče (1386—1418) borili su se i knez Stefan Lazarević (knez 1389—1402, despot 1402 — 1427) i kralj Marko Mrnjavčević, koji je pred bitku, prema narodnom predanju, rekao:„Molim Gospoda da bude hrišćanima pomoćnik, a ja neka budem prvi među mrtvima u ovom ratu“. Vlaške snage su odnele pobedu u bici, tokom koje su poginuli i Marko i Konstantin. Nakon bitke, njegov sin Jakov (Jakub) je nasledio njegovu državu, ali su Osmanlije, tokom narednih godina, preuzele sve njegove posede.

U istorijskim izvorima na srpskom jeziku, Konstantin se pominje sa titulom gospodin, dok se u onima na grčkom jeziku pominje kao kir i autentes, dok neki autori smatraju da je nosio titulu despot Srbije. Grad Velbužd, kod koga su srpske snage predvođene njegovim dedom (Stefanom Dečanskim) i ujakom (Dušanom Silnim) potukle u bici Bugare 1330. godine, nalazio se u sastavu njegove države. Osmanlije su grad po njemu nazivali Konstantinova Banja odnosno Köstendil, a taj naziv se, u nešto iskvarenom obliku, održao do danas, kao Ćustendil.

Porodično stablo

2. Dejan

1. Konstantin Dragaš Dejanović

24. Stefan Uroš I

12. Stefan Uroš II Milutin

25. Jelena Anžujska

6. Stefan Uroš III Dečanski

13. Jelena ili Ana Terter

3. Teodora Nemanjić

28. Konstantin Paleolog

14. Jovan Paleolog

7. Marija Paleolog

Vidi još

• Raspad Srpskog carstva
• Država Dejanovića

Literatura

• Aleksić, Vladimir (2019). Dragaši: Prošlost, istorija, predanje. Požarevac: Narodni muzej. 
• Blagojević, Miloš (2007). „Zakon gospodina Konstantina i carice Jevdokije”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 44: 447—458. 
• Božanić, Snežana (2009). „Sporovi oko zemljišta i međa u oblasti Konstantina Dragaša”. Spomenica Istorijskog arhiva Srem. Beograd. 8: 117—127. 
• Veselinović, Andrija; Ljušić, Radoš (2008) [2001]. Srpske dinastije (2. izd.). Beograd: Službeni glasnik. 
• Vujošević, Žarko (2010). „Povelja gospodina Konstantina Dragaša Hilandaru o poklonima Vojvode Dmitra (Hil. 63)”. Stari srpski arhiv. 9: 111—133. 
• Vujošević, Žarko (2010). „Povelja gospodina Konstantina Dragaša Hilandaru o darovanju četiri sela u okolini Vranja (Hil. 64)”. Stari srpski arhiv. 9: 135—145. 
• Vujošević, Žarko (2011). „Povelja braće Dragaša Hilandaru o crkvi Sv. Vlasija: Kočani, 1. juni 1377.”. Stari srpski arhiv. 10: 71—86. 
• Dragičević, Pavle (2011). „Povelja carice Jevdokije i njenog sina Konstantina o darivanju Hilandaru njihove baštinske crkve u Arhiljevici: Strumica, 1387. septembar 1-1379. avgust 31.”. Stari srpski arhiv. 10: 89—102. 
• Živojinović, Mirjana; Subotin-Golubović, Tatjana (2004). „Akt gospodina Konstantina Dragaša i carice Evdokije manastiru Ivironu (13. januar, oko 1380)”. Hilandarski zbornik. 11: 287—294. 
• Živojinović, Mirjana (2006). „Dragaši i Sveta Gora”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 43: 41—57. 
• Mišić, Siniša (2018). „Povelja gospodina Konstantina Dragaša Hilandaru za Lesnovo (Hil. 68): 1381, avgust 15. Strumica”. Stari srpski arhiv. 17: 97—107. 
• Mihaljčić, Rade (1975). Kraj Srpskog carstva. Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Nikolić, Maja (2018). Jelena Dragaš Paleologina: Poslednja carica Romeja. Beograd: Filip Višnjić. 
• Ostrogorski, Georgije (1963). „Gospodin Konstantin Dragaš”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 7 (1): 287—294. 
• Rajičić, Miodrag (1953). „Sevastokrator Dejan”. Istoriski glasnik. 6 (3-4): 17—28. 
• Rajičić, Miodrag (1954). „Osnovno jezgro države Dejanovića: Prilozi našoj istoriskoj geografiji”. Istoriski časopis. 4 (1952-1953): 227—243. 
• Ferjančić, Božidar (1970). „Sevastokratori i kesari u Srpskom carstvu”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 11 (1): 255—269. 
• Ferjančić, Božidar (1960). Despoti u Vizantiji i južnoslovenskim zemljama (PDF). Beograd: Naučno delo. 
• Štetić, Marina (2018). „Povelja gospodina Konstantina Dragaša manastiru Vaznesenja u Štipu, zadužbini vojvode Dmitra: Štip, 1388, mart 26.”. Stari srpski arhiv. 17: 109—125. 
• Šuica, Marko (2008). „Dragaši/Dejanovići”. Enciklopedija srpskog naroda. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 301.