Kroja
Kroja (alb. Krujë ili Kruja, tur. Akçahisar) je gradić u Albaniji i sedište je istoimene oblasti. Godine 2004. u Kroji je živelo oko 20.000 stanovnika.
Kroja Kruja | |
|---|---|
     [[File:Widok z zamku na miast
Kruja 4.jpg|290px]] Kroja | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Albanija |
| Stanovništvo | |
| — (2001) | 19 372 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 41° 31′ 00″ S; 19° 48′ 00″ I / 41.516667° S; 19.8° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
  Kroja Kroja na karti Albanije | |
| Ostali podaci | |
| Registarska oznaka | KR |
| Veb-sajt | www |
Kroja je najpoznatija kao utvrđenje Đurđa Kastriota Skenderbega, junaka iz vremena kada je grad uporno pružao otpor Turcima Osmanlijama.
Istorija uredi
Nakon osnivanja Dračke teme u 9. veku, vizantijska vlast je počela da se širi prema unutrašnjosti, tako da je do početka 10. veka obuhvatila i Kroju, a dalje napredovanje je zabeleženo sredinom istog veka, u vreme nastanka istoriografskog spisa De administrando imperio, kada je Dračka tema pored Kroje već uveliko obuhvatala i obližnji Lješ, kao i gradove Ulcinj i Bar.[1]
Uporedo sa širenjem Dračke teme obnavljane su i stare episkopije, pa je tako do početka 10. veka bila obnovljena i Krojanska episkopija, koja se nalazila u sastavu pravoslavne vizantijske Dračke mitropolije, a takvo stanje je potrajalo do kraja vizantijske vlasti.[2][3]
Krajem 12. veka, kada je obližnji Lješ je zajedno sa Zetom potpao pod vlast velikog župana Stefana Nemanje, Kroja je ostala pod vizantijskom vlašću, a kasnije je pripadala arbanaškom velikašu Dimitriju Progonu, a potom Epirskoj despotovini i najzad obnovljenoj Vizantiji.[4]
Grad je osvojio car Stefan Dušan od Vizantije, i on je, kao i ostali srpski gradovi tog vremena, uživao određen stepen autonomije. Osmansko carstvo je od 1443. do 1478. četiri puta bezuspešno pokušalo da osvoji grad. Grad je konačno pao pod osmansku vlast nakon Skenderbegove smrti.
Ivan Jastrebov o Kroji uredi
Ivan Jastrebov navodi podatak da su crkveni istoričari Krojsko vladičanstvo nazivali albanskim imenom, a jedan stari turski istoričar ga navodi kao prestonicu Arnautluka. [5] Skenderbeg je najpre pod svoju vlast uzeo Kroju, nakon bekstva iz sultanovog logora kod Niša. Iz Kroje je započeo aktivnosti protiv Turaka. Kroja, Kruja, Krua na arnautskom znači izvor, zbog velikog broja vodoskoka u stenama na kojima je podignuto utvrđenje. Turci su je prozvali bela tvrđava tj. Akče Hisar. U stara vremena se zvala na gr. Erivia. Po Hameru, navodno Clodia. Barlecije podizanje grada pripisuje Karlu Topiji, čiji su potomci bili Skenerbegovi savremenici. Topija je samo utvrđivao taj grad 1366. , koji je postojao i pre njega. I u doba Akropolita, 1254. bila je to strateški važna tvrđava. 1277 napuljski načelnik dobija ovaj grad i naredio je da se on utvrdi. Grad i tvrđava su izgrađeni na vrhu planine sa nepristupačne strane, samo je sa severa lakši pristup. Na vrhu Krojske planine je mala kapela Svetog Nauma. Sultan ju je teško osvojio.
U tvrđavi je u doba Jastrebova stajao top iz 1400. godine kao i sat s mehanizmom, koji je ispravno radio. Od dva zvona jedno je bilo van upotrebe. Na ponekom kamenu u tvrđavi videli su se amblemi: dva lava. U tvrđavi je bilo 60 polusrušenih kuća. Meštani su muslimani. Oko 110 Cincara iz Tirane ovde su povremeno boravili. U gradu su bila 4 džamije, a jedna saborna je bila u tvrđavi. Na bazaru je džamija koja je bila crkva Svete Sofije. Žitelji trguju maslinama i veoma su siromašni. 1395. Jelena, udovica Marka Barbariga, predaje prvi put Kroju Turcima. Sultan je za vazala postavio Konstantin Kastriota, brata Ivana Kastriota. Jelena Babarigo po smrti muža stupa u brak sa Konstantinom. Godine 1403. Krojom je zavladao albanski grof Nikita (poreklom iz roda Arijanita Komninovića) i ostao u njoj u svojstvu vazala Venecije. Zatim Krojom upravljaju Amurad-bej i Balaban-bej i drugi do Skenderbega. Turci su je četiri puta opsedali. Prvi put je osvojena 1394, a drugi put 1415. godine. Balaban beg upravitelj. Turci je osvajaju u proleće 1443. Sultan Murat ju je opsedao 1450. g. sa 60000 vojnika. Sultan Mehmed II ju je opsedao 1464, ali bez uspeha, kao i sultan Murat. Godine 1477. Kroju su ponovo opsedali Turci, nakon što su zavladali Drivastom i Danjom. Bez obzira na herojsku odbranu Mlečana, Kroja je pala u ruke Turaka.
Pogled od Kroje obuhvata ogromno prostranstvo na zapad do Drača, tj. do samog mora, na jug do Petrelje. Čitav taj prostor je bio naseljen Albancima i zvao se Arbegija, Arbanon, Alvanon, Albanija, tj. od Elbasana do reke Mat i od Krojskih planina do mora. U vreme anžujske loze taj predeo je činio regnum Albaniae pod vlašću kneževa starosedelaca. Posle je njime vladao Karlo Topija. Otuda je i Kroja bila u njegovoj vlasti. Oblast Mat je služio kao granica između Albanaca i Srba, a takođe su i Krojske planine na istoku i Bena zaklanjale Maane, koji su takođe bili srpska plemena: u ovom području su vladali Kastrioti. Karlo Topija, sin Andreja vladara Drača, nazivao se knezom Albanije (princeps Albaniae). [6]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Ferjančić 1959, str. 34.
- ^ Dragojlović 1990, str. 201—209.
- ^ Komatina 2016, str. 69, 132, 197, 303.
- ^ Ćirković 1970, str. 3–93.
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 456., 486. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 467. - 469. Beograd: Službeni glasnik.
Literatura uredi
- Dragojlović, Dragoljub (1990). „Dyrrachium et les Évéchés de Doclea jusqu'a la fondation de l'Archevéche de Bar”. Balcanica. 21: 201—209.
- Komatina, Ivana (2016). Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka. Beograd: Istorijski institut.
- Ćirković, Sima (1970). „Zeta u državi Nemanjića” (PDF). Istorija Crne Gore. 2 (1). Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 3—93.
- Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantiski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98.