Latinizacija srpskog jezika
Neutralna tačka gledišta ovog članka je osporena. |
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Latinizacija srpskog jezika ili romanizacija srpskog jezika predstavlja uvođenje latiničnog pisma u srpski jezik. Današnji srpski jezik se piše pomoću dva pisma, srpskim ćiriličnim pismom, koje je varijacija ćiriličnog alfabeta i srpskim latiničnim pismom, koje je varijacija latiničkog pisma. Srpski jezik je dobar primjer dijagrafije.
.jpg)
Međutim, Gajeva latinica se takođe veoma široko koristi u Srbiji kao drugo pismo. Oba pisma su skoro jednako primjenljiva. Romanizacija može da se uradi bez greške, ali u nekim slučajevima se zahtijeva pravilno znanje srpskog jezika kako bi se prevod sa latinice na ćirilicu uradio pravilno. Standardni srpski jezik se trenutno piše ravnopravnom upotrebom oba pisma. Anketa iz 2014. godine pokazala je da se 47% stanovnika Srbije služi latinicom, dok se 36% zalaže za ćirilicu.
Pored srpskog jezika, Gajeva latinica se koristi i u bošnjačkoj i hrvatskoj varijanti srpskohrvatskog jezika.
Upotreba latinice uredi
Srpskohrvatski je predviđen kao jedan jezik, počev od Bečkog književnog dogovora 1850, koji bi bio pisan u dve forme: jedna (srpska) sa primenjenom srpskom ćirilicom i drugom (hrvatskom) koja bi se pisala hrvatskom latinicom odnosno Gajevim latinskim alfabetom.
Nakon što je u 19. veku Srbija postala nezavisna, latinica se nije učila u školama. Nakon niza napora srpskih pisaca Ljubomira Stojanovića i Jovana Skerlića, postala je deo školskog programa nakon 1914. godine.
Tokom Prvog svetskog rata, Austrougarska je u Bosni zabranila ćirilicu, a bilo je zabranjeno i njeno korišćenje u školama, u okupiranoj Srbiji. Ćirilica je tokom Drugog svetskog rata bila zabranjena i u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. U nadolazećem vremenu je sve više rasla upotreba latinice među Srbima.
Godine 1993. vlast Republike Srpske pod rukovodstvom predsednika dr Radovana Karadžića i Momčila Krajišnika odlučuju da uvedu ekavicu i srpsku ćirilicu kao zvanično pismo Republike Srpske. To tamošnji srpski pisci i narod generalno nisu sa oduševljenjem prihvatili, pa je ova odluka povučena tokom 1994. godine. Međutim, ova ideja je ponovo obnovljena 1996. godine, ali u blažoj formi i u Republici Srpskoj se sve do danas zadržala prvenstvena upotreba ćirilice nad latinicom iako su po Ustavu Republike Srpske oba pisma ravnopravna
Član 10 Ustava Srbije usvojen na referendumu 2006. godine definiše ćirilicu kao zvanično pismo u Srbiji, dok je latinici dodeljen niži status "pisma za službenu upotrebu".
Danas se srpski latinicom znatno češće piše u Crnoj Gori nego u Srbiji. Latinica se najčešće nalazi na internet stranicama, gde upotreba latinice više "odgovara", a sve se češće može videti i u novinama i tabloidima, kao što su „Blic”, „Danas” i „Svet”. Novine i mediji, kao što su „Politika” i Radio televizija Srbije, kao i strani servisi poput Gugla i Fejsbuka koriste ćirilicu. Neke veb stranice nude sadržaj u oba pisma, koriste ćirilicu kao izvorno pismo i automatsko kreiranje latiničnog pisma.
Godine 2013. su u Hrvatskoj bili masovni protesti protiv upotrebe ćirilice u Vukovaru.
Latinizacija imena uredi
Imena srpskih naselja uredi
Imena naselja se obeležavaju pomoću oba pisma tako što se po određenom pravilu slova ispisana ćirilicom prevode u latinicu.
Lična imena kod Srba uredi
Srpska lična imena se obično latinizuju na isti način kao što se to radi s imenima naselja. To se realizuje upotrebom slova koja su slična i kod drugih slovenskih pisama, upotrebom slova: "Č", "Ć", "Š", "Ž", "Dž" i "Đ".
Problem se javlja kod slova "Đ" odnosno "đ" koje je nastalo od glasa "dʑ", a koje se ponekad piše kao "Dj". Slovo "Đ" ne pripada originalnoj Gajevoj latinici, nego ga je u 19. vijeku u latinični alfabet uvrstio Đuro Daničić.
Strana imena uredi
U Srbiji se strana imena mogu pisati pomoću oba pisma, na način da se ime piše onako kako se izgovara, za razliku od hrvatskog i bošnjačkog jezika u kojima se strana imena pišu onako kako ga i sami stranci pišu. Na primer, na srpskom jeziku se može napisati "Винстон Черчил" ili "Vinston Čerčil", dok se na hrvatskom i bošnjačkom jeziku piše "Winston Churchill".
Takođe, postoje varijacije u nazivima stranih mesta, pa se tako prestonica Austrije na srpskom jeziku zove "Beč", na hrvatskom i bošnjačkom se takođe zove "Beč", iako taj grad na njemačkom jeziku ima naziv "Wien", a na engleskom "Vienna".
Literatura uredi
- Greenberg, Robert D. (2004). Language and Identity in the Balkans: Serbo-Croatian and Its Disintegration. Oxford University Press. str. 82–83. ISBN 978-0-19-151455-5. Pristupljeno 18. 4. 2012.
- Naimark, Norman M.; Case, Holly (2003). Yugoslavia and Its Historians: Understanding the Balkan Wars of the 1990s. Stanford University Press. str. 95–96. ISBN 978-0-8047-4594-9. Pristupljeno 18. 4. 2012.
