Lahmidi
Lahmidi (arap. اللخميون) ili Banu Lakhm (بنو لخم) su predstavljali arapsku kraljevinu u južnom Iraku sa svojom prestonicom u gradu Al-Hiri od oko 260. godine n. e. do 633. godine n. e. Oni su uglavnom periodično bili Sasanidski saveznici i klijenti kao i jedan od glavnih učesnika vizantijsko-persijskih ratova.[2]
| Lahmidsko kraljevstvo / Lahmidi اللخميون بنو لخم / Lahmidi | |||
|---|---|---|---|
 Karta Lahmidske kraljevine u 6. veku. | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Azija | ||
| Regija | Bliski istok, Mesopotamija, Irak, Kuvajt, Bahrein, Persijski zaliv, | ||
| Prestonica | Al-Hira | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | Arapski, Persijski[1] | ||
| Religija | Hrišćanstvo (Crkva Istoka) | ||
| Politika | |||
| Oblik države | Monarhija | ||
| — kralj | Amr I ibn Adi | ||
| Azadbeh | |||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | Stari vek — Kasni Srednji vek | ||
| — Osnivanje | 268. n. e. | ||
| — Ukidanje | 633. | ||
| — Status | Bivša država | ||
| Događaji | |||
| — Osnivanje Al-Hire | 300-tih g. n. e. | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Lahmida | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
| ||
Doseljavanjem arapskih plemena iz Jemena na područje južnog Iraka, dolazi do stvaranja Lahmidske kraljevine, koja biva ugrožena od nomadskih arapskih plemena sa Arabijskog poluostrva zbog čega postaje vazal Sasanida kao bi se zaštitila. Lahmidi pod uticajem Persijanaca primaju hrišćanstvo postavši nestorijanci pod upravom Crkve Istoka, jer su Persijanci najviše tolerisali ovaj oblik hrišćanstva. U posredničkim ratovima koje su Sasanidi preko njih vodili protiv Vizantije i njenih saveznika Gasanida odigrali su ključnu ulogu. Sasanidskom aneksijom kraljevina prestaje da postoji, time nestaje tampon država između Persije i Arabijskog poluostrva što se pokazalo presudnim za predstojeću islamsku invaziju i pojavu islama.
Istorija uredi
Lahmidku kraljevinu je osnovalo pleme Lakhum koje se doselilo iz današnjeg Jemena u 2. veku i vladalo Banu Lahkom, otuda je i dat naziv državi. Osnivačem dinastije smatra se “Amr” čiji je sin Imru el Kajs (ne treba ga mešati sa Imru el Kaisom koji je živeo u 6. veku) za koga zapadni autori tvrde da je prihvatio hrišćanstvo.
Imru el Kajs je sanjao o ujedinjenom i nezavisnom arapskom kraljevstvu, i sledeći svoj san, zauzeo veliki broj gradova na Arabijskom poluostrvu. On tada stvara veliku vojsku i pretvara svoju kraljevinu u pomorsku silu, sačinjenu od brodova koji su krstarili duž obale današnjeg Bahreina. Sa ovog položaja napadao je priobalne gradove Irana — koji je u to vreme bio u građanskom ratu, zbog međudinastičkih sukoba oko prava na nasleđivanje prestola — čak je vršio prepade i na postojbinu carske dinastije Sasanida pokrajinu Fars.
Persijanci su 325. godine predvođeni Šapurom II, pokrenuli pohod protiv ove arapske kraljevine. Kada je Imru el Kajs shvatio da se moćna persijska vojska sastavljena od 60 000 vojnika približava njegovom kraljevstu, zatražio je pomoć od Vizantijskog carstva. Konstancije II je obećao da će mu pomoći, ali nije bio u mogućnosti da mu tu pomoć pruži kada mu je bila najpotrebnija. Persijanc su napredovali ka Hiri, i u nizu pobedonosnih bitaka oko grada Hire i su samom gradu kao i u okolnim gradovima.
Vojska Šapura II je pobedila vojsku Lahmida i zauzela njihovu prestonicu Hiru. Tom prilikom, maladi Šapur se poneo veoma nasilno. Za vladara je postavio Avs ibn Kalama i povukao svoju vojsku.
Imru el Kajs je uspeo da pobegne u Bahrein, ponevši sa sobom svoj san o ujedinjenju arapskih naroda svojom vlašću, zati odlazi u Siriju tražeći obećanu pomoć od Konstancija II koju nikada nije ni dobio, tako da je tamo ostao sve do svoje smrti. Sa njegovom smrću završio se san o ujedinjenoj arapskoj kraljevini, i prestao sve do dolaska islama kada se ta ideja ponovo javila. Nakon svoje smrti, sahranjen je u gradu Nimrah u Sirijskoj pustinji. Nadgrobni natpis na njegovoj grobnici napisan je izuzetno složenom vrstom pisma. Nedavno se ponovo pojavilo interesovanje za ovaj natpis i pojavile su se nove kontroverze u vezi sa njegovim preciznim značenjem. Sada je izvesno da je Imru el Kajs nosio titulu “Kralj svih arapa” i da se u natpisu takođe tvrdi da je uspešno vodio pohod širom čitavog severnog i centralnog dela Arabijsog poluostrva, sve do granice Nadžrana.
Dve godine nakon njegove smrti, tačnije 330. godine, izbio je ustanak protiv vlasti Avs ibn Kalama koji je tom prilikom ubijen, a nasledio ga je na prestolu sina Imru el Kajsa, Amr-a. Nakon toga, lahmidski glavni rivali postaju Gasanidi, koji su bili saveznici Sasandskog arhineprijatelja Vizantije. Najverovatnije je, da je Lahmidsko kraljevstvo bilo centar Crkve Istoka (nestorijanstva), čije uspostavljanje su pomogli Persijanci, prema kojima su presijski vladari bili znatno tolerantniji nego prema drugim oblicima hrišćanstva, kao bi bila suparnik Pravoslavnoj crkvi u Vizantijskom carstvu.
Lahmidi su ostali pod njihivim uticajem tokom celog 6. veka. Ipak, 602. Godine poslednji lahmidski kralj El Numan III ibn el Mundir biva osuđen na smrt i pogubljen po naredbi Sasanidskog cara Hozroja II, zbog lažnih sumnji da je izdajnik, a Lahmidska kraljevina biva anektirana.
Danas se smatra da je aneksija Lahmidskog kraljevstva bila jedan od glavnih uzroka propasti Sasanidskog carstva i Muslimanskog osvajanja Persije nakon sasanidskog poraza u Bici kod Hire od Halid ibn el Valida.[3] Od tada, grad je napušten i materijal iz njega iskorišćen je za obnovu Kufe, njegovog razrušenog grada kopije.
Bitka kod Di Kara okupila je manji deo Arapa iz južnog Iraka protiv persijske vojske 609. godine. Prema arapskom istoričaru Abu Ubadahu (preminuo 824. godine ), Hozroje II je bio ljut na kralja , El Numana III ibn el Mundira, zbog odbijanja da mu da svoju ćerku za ženu, pa je naredio da ga utamniče. Nakon toga Hozroje je poslao trupe kako bi povratio vlast Numanove porodice i zaštitio ih, ali Hani ibn Masud (Numanov prijatelj) je to odbio, i arapske snage Sasanidskog carstva su uništene u Bici kod Di Kara, blizu Hire, prestonice Lahmida. Hira se nalazila nešto malo južnije od današnjeg grada Kufa u Iraku.
Zanimljivosti o Lahmidkoj kraljevini uredi
- Al-Hira se smatra kolevkom arapskog pisma.
- U pesnike rođene u ovoj kraljevini ubrajaju se: El Nabigha, Lekete ibn Jamur, Alkama ibn Abada i Udaj ibn Zaid el Badi. Posetili su je i mnogi ugledni pesnici kao što su Tarafa i Amr ibn Kultum (koji je ubio Amra III ibn Mundira).
- Vojska Sasanidskog carstva, zajedno sa El Mundirom III ibn Numanom i njegovom vojskom, pobedili su čuvenog vizantijskog vojskovođu Velizara u bici kod Kalinika 531. godine.
- Nakon smrti El Numana III, Arapi su pobedili Persijance u bici Di Kara.
- Bagram V živeo je u Hiri i školovao se na dvoru El Mundira I, čija mu je podrška pomogla da dođe na presto nakon ubistva njegovog oca.
Lahmidska dinastija i njeni potomci uredi
Osnivač kao i većina vladara kraljevine potiču od dinastije (plemena) Banu Lahm .
Mnoge današnje dinastije iz južnog dela Arabijskog poluostrva tvrde da potiču od Lahmida kao što su Mandharis iz Omana,Iraka i Ujedinjenih Arapskih Emirata, Namanisi od Omana i moćno pleme libanskih Druza po imenu Arslan .
Lahmidski vladari uredi
| Vladar Al-Hire | Vladavina | |
|---|---|---|
| 1 | Amr I ibn Adi | 268–295. god. n. e. |
| 2 | Imru el Kajs I ibn Amr | 295–328. god n. e. |
| 3 | Amr II ibn Imru el Kajs | 328–363. god. n. e. |
| 4 | Avs ibn Kalam (nedinastički) | 363–368. god. n. e. |
| 5 | Imru el Kajs II ibn Amr | 368–390. god. n. e. |
| 6 | El Numan I ibn Imru el Kajs | 390–418. god. n. e. |
| 7 | El Mundir I ibn el Numan | 418–462. god. n. e. |
| 8 | el-Asvad ibn el-Mundir | 462–490. god. n. e. |
| 9 | el-Mundir II ibn el-Mundir | 490–497. god. n. e. |
| 10 | El Numan II ibn el Asvad | 497–503. god. n. e. |
| 11 | Abu Džafur ibn Alkama (nedinastički, nepouzdani izvori) | 503–505. god. n. e. |
| 12 | El Mundir III ibn el Numan | 503/5–554. god. n. e. |
| 13 | Amr III ibn el Mundir | 554–569. god. n. e. |
| 14 | Kabus ibn el Mundir | 569–573. god. n. e. |
| 15 | Suhrab (persijski guverner el-Hire) | 573–574. god. n. e. |
| 16 | El Mundir IV ibn el Mundir | 574–580. god. n. e. |
| 17 | El Numan III ibn el Mundir | 580–602. god. n. e. |
| 18 | Ijas ibn Kabišah el Tai (nedinastički)
sa Nahiraganom (Persijskim guvernerom) |
602–611. god. n. e. |
| 19 | Azadbeh (persijski guverner)
nakon njega muslimansko osvajanje Persije |
368–390. god. n. e. |
Porodice El Mandhari/ El Namani uredi
Plemena Mandhari i Namani su potomci Lahmida na prostoru Persijskog zaliva. Oni su najvećim delom pripadnici iste porodice, sa neznatnim razlika i sitnijim osobenostima. Osnovna razlika je u tome što porodica Namani prati svoje poreklo unazad do El Numana III ibn Mundira dok je porodica Mandhari svoje poreklo prati od njegovog dede : kralja El Mundira ibn Imru Kajsa, ali značajan broj pripadnika plemena El Mandhari su potomci kralja El Numana III ibn el Mundira. Obe porodice se uglavnom nalaze u Iraku, Jemenu, Ujedinjenim Arapskim Emiratima i Sultanatu Oman.
Obe porodice su dobro poznati po svojim članovima koja se bave trgovinom i obavljaju odgovorne dužnosti u pravosuđu.
Dinastija El Abadi uredi
Ova porodica posebno potiče od Lahmida koji su upravljali istorijskom obašću danas poznatom kao Andaluzija : El Andaluz, poznate kao Abadidi. Članovi ove porodice su ograničeni na potomke dede moćnog kralja Ababida, Abu el Kasim Muhamed ibn Abada, koji je rakao da je potomak Lahmidskog kralja El Numana III ibn el Mundira, što članove ove porodice čini dinastičkim članovima po filogeničkom stablu isto kao i porodice Mandahari i Namani.[4] Ova dinastija se ugasila po muškoj liniji smrću prinčeva Rašida i Elrai-a koji su ubijeni. Najistaknutiji član Abadisa bio je El Mutamid ibn Abad, koji je vladao taifom Seviljom (južni Portugal i Španija), koja je bila najveća i najslavnijih od svih muslimanskih taifa Andaluzije. Njegov kovčeg se nalazi u Maroku, tačnije u Marakešu.[5]
Iz literature uredi
Pesnici opisuju Al-Hiru kao raj na zemlji; jedan arapski putopisac opsao je prijatnu klimu grada i njegovu lepotu ovim rečima: “Jedan dan u Al-Hiri bolji je nego godinu dana lečenja”. Ruševine Al-Hire leže 3 km južno od Kufe na zapadnoj obali Eufrata.
Reference uredi
- ^ Tafażżolī, A. „ARABIC LANGUAGE ii. Iranian loanwords – Encyclopaedia Iranica”. www.iranicaonline.org (na jeziku: engleski). Encyclopedia Iranica. Pristupljeno 8. 2. 2017. „Some of the Arab poets of the Lakhmid court, including ʿAdī b. Zayd and Aʿšā, were well versed in Middle Persian and acquainted with Iranian culture.”
- ^ LAKHMIDS — Encyclopaedia Iranica
- ^ Iraq After the Muslim Conquest By Michael G. Morony. str. 233.
- ^ „الموسوعة الشاملة - دروس للشيخ محمد الحسن الددو الشنقيطي[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 21. 03. 2017. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
- ^ „A Visit To The Tomb Of Al[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 30. 07. 2015. g. Pristupljeno 21. 03. 2017. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
Literatura uredi
- Esat Ayyıldız, “Lahmîlerin Arap Edebiyatına Etkisi”, 2nd International Archeology, Art, History and Cultural Heritage Congress, ed. Kenan Beşaltı (Şanlıurfa: Iksad Yayınevi, 2022), 38-44.
- Bosworth, Clifford Edmund, ur. (1999). The History of Al-Ṭabarī, Volume V: The Sāsānids, the Byzantines, the Lakhmids, and Yemen. State University of New York Press. str. 370—371. ISBN 978-0-7914-4355-2.
- Martindale, John R.; Jones, A.H.M.; Morris, John (1992). The Prosopography of the Later Roman Empire: Volume III, AD 527–641. Cambridge University Press. str. 258. ISBN 978-0-521-20160-5.
- History book of Ibn Khaldoun
- History book of Ibn al-Athir
- History book of Ibn Hisham
- Rothstein, Gustav (1899), Die Dynastie der Lahmiden in al-Hira. Ein Versuch zur arabisch-persischen Geschichte zur Zeit der Sasaniden (na jeziku: German), Berlin: Reuther & Reichard
