Lokalitet Lanište u selu Korlaće kod Raške
Lokalitet Lanište u selu Korlaće kod Raške je pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo.[1] S obzirom da predstavlja značajnu istorijsku građevinu, proglašen je nepokretnim kulturnim dobrom Republike Srbije.[1]
| Lokalitet Lanište u selu Korlaće kod Raške | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Korlaće |
| Opština | Raška |
| Entitet |  Srbija |
| Država | Srbija |
| Koordinate | 43° 23′ 18″ S; 20° 37′ 31″ I / 43.3882539° S; 20.6253235° I |
| Vrsta spomenika | spomenik kulture |
| Vreme nastanka | od 2. do 4. veka |
| Tip kulturnog dobra | Nepokretno kulturno dobro |
Istorijat uredi
Lanište se nalazi u selu Korlaće na potesu Lug u blizini naselja Baljevac. Arheološko nalazište se prostire na niskoj rečnoj terasi na desnoj strani Ibra.[1] Lokalitet su otkrili meštani 1971. godine, iskopavajući zemlju za ciglu. Naredne godine Zavod za zaštitu spomenika iz Kraljeva sproveo je prva istraživanja ovog lokaliteta.[2] Prema istoku Lanište je ograničeno nasipom za železničku prugu. Arheološko nalazište predstavlja zemljište koje se intenzivno obrađuje, a na njemu je istražena nekropola za koju je utvrđeno da je nastajala u periodu od 2. do 4. veka. Tokom prvih istraživanja sedamdesetih godina otkrivena su četiri groba, a u tri od ta četiri groba su pronađeni i grobni prilozi, uglavnom ukrasni delovi odeće i nakit. Oni su datovani u 4. vek. U četvrtom grobu, koji je i najbolje očuvan, pronađeni su i novac i keramički materijal. Nedostaju luksuzni predmeti, izrađeni od plemenitih materijala. Uniformnost u načinu izrade predmeta ukazuje na postojanje lokalnih radionica za njihovu izradu, koje su svoje predmete pravile po uzoru na uvezene primerke.[1][3][4] U ovim, prvo otkrivenim grobovima su sahranjeni starosedeoci romanizovani krajem 3. i u 4. veku, koji su živeli u rudarskom naselju u blizini. Pri analizi nađenog materijala, primetni su i izvesni gotski uticaji, npr. oblikovanje trna na alkama bronzanih pređica u vidu životinjske glave. Ovo međutim nije dovoljan dokaz o promeni etničkog sastava stanovništva u ovom periodu.[1][5]
Kasnijim istraživanjima Laništa, izvršenim početkom 21. veka, na svega 80 metara kvadratnih otkriveno je ukupno 14 grobova. Nekropola je formirana na redove, sa razmakom od 1,5 do 2 metra između redova. Pokojnici su sahranjivani u drvene kovčege. Grobovi su orijentisani u pravcu severozapad-jugoistok. Tokom 2002. godine pronađeni su i prvi grobovi sa kremacijom. U grobnim jamama su otkriveni predmeti karakteristični za 2. vek. Među njima je bronzani as Marka Aurelija i kvadrans iz doba Trajana. Prisustvo Trajanovog kvadransa svedoči o vezi rudonosnih područja sa Rimom i o prisustvu zvaničnih službenika Carstva na ovom području, čija je delatnost bila povezana sa fiskalnim i carinskim poslovima vezanim za rudarstvo. Po karakteristikama ukopi sa spaljenim ostacima podsećaju na rani oblik grobova starosedelačkog stanovništva u Ulpijani, Dokleji, Maloj Kopašnici i Domaviji. Dakle, zahvaljujući novijim istraživanjima i novcu pronađenom na Laništu može se zaključiti da postoji i raniji sloj nekropole, odnosno da je ova nekropola korišćena za sahranjivanje u periodu od 2. do 4. veka. Grobovi sa kremacijom pripadaju starijim sloju i potiču iz 2. veka, a oni u kojima su pokojnici inhumirani pripadaju 4. veku.[6][7][8][9]
Analizom posmrtnih ostataka u 14 pronađenih grobova utvrđeno je da tri skeleta pripadaju deci, jedan subadultu ženskog pola, četiri trojici odraslih muškaraca i tri odraslim ženama. Pored njih, tu su i fragmenti skeleta iz devastiranih ukopa. Za ostale skelete nije bilo moguće utvrditi pol, ali se taj zaključak može izvesti na osnovu grobnih priloga: u grobovima osoba ženskog pola pronađen je nakit, pa je verovatno da su grobni prilozi u vidu pehara, čaša i novca bili pohranjeni u grobovima muškaraca. Entezopatije ukazuju na naglašenu fizičku aktivnost tokom života, što je verovatno bilo u vezi sa radom u rudnicima na Kopaoniku, aktivnim u vremenu iz kog potiče ovaj lokalitet. Analiza zuba ukazuje na loše dentalno zdravlje svih individua, što je dovelo i do antemortalnog gubitka zuba.[10]
Sastavni deo lokaliteta je i objekat tankih zidova i dimenzija 2,2h0,8 metara. Pretpostavlja se da je ovo bila keramička peć.[2] Na uništenom delu nekropole (nekropola je oštećena tokom njenog otkrivanja 1971. godine) pronađeno je više tzv. slučajnih nalaza: narukvica, ukrasnih i funkcionalnih delova odeće (od bronze), lončića, šolja, posuda i zdela (od pečene zemlje).[11] Ova nekropola svedoči o naseljenosti doline ibarske komunikacije (puta kroz Ibarsku kotlinu) u vreme pozne antike. Sa druge strane, karakter eventualne naseobine u blizini nekropole Lanište još uvek nije poznat, to jest neophodno je izvršiti dalja istraživanja. U svakom slučaju dolina Ibra i Kopaonik su bili značajna rudarska oblast u kasnoj antici. Ekonomski prosperitet zahvaljujući rudarstvu se ogleda po komadima nakita i pojasnim kopčama koji su se nalazili na pokojnicima u trenutku sahrane, što se najviše primećuje u grupi grobova sa vrlo bogatim grobnim inventarom, koji čine između ostalog i luksuzni primerci nakita, a pre svega zlatne i koštane ogrlice uz prilog slikanog krčaga vrlo kavlitetne izrade. Sa druge strane, odsustvo luksuznih materijala u grobovima koji potiču iz 4. veka, održava vreme ekonomske nemoći i krize, koja je zahvatila prostor Rimskog carstva u njegovom poznom periodu.[12][13]
U centralni registar ovaj lokalitet je upisan 10. aprila 2018. pod brojem AN 192, a u registar Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo 23. marta 2018. pod brojem AN 34.[1]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v g d đ „Lokalitet Lanište u selu Korlaće kod Raške”. nasledje.gov.rs. Pristupljeno 2022-09-21.
- ^ a b Bogosavljević, Vera (1988). „Lanište kod Baljevca: kasnoantička nekropola”. Raška baština. 3: 15.
- ^ Bogosavljević, Vera (1988). „Lanište kod Baljevca: kasnoantička nekropola”. Raška baština. 3 — preko 15; 26; 28.
- ^ Bogosavljević-Petrović, Vera (2001). „Arheološka iskopavanja na području Raške”. Raška: časopis za književnost, umetnost, nauku i kulturu. 31 (36/37): 208—209.
- ^ Bogosavljević, Vera (1988). „Lanište kod Baljevca: kasnoantička nekropola”. Raška baština. 3: 33.
- ^ Bogosavljević-Petrović, Vera (2003). „Struktura antičkog stanovništva u dolini Ibra”. Rad Dragoslava Srejovića na istraživanju antičke arheologije: 195—197.
- ^ Bogosavljević-Petrović, Vera (2001). „Arheološka istraživanja na području Raške”. Raška: časopis za književnost, umetnost, nauku i kulturu. 31 (36/37): 208.
- ^ Spasić, Slađana (2005). „Nalazi novca na antičkoj nekropoli Lanište kod Baljevca”. Naša prošlost. 6: 117—119.
- ^ Radović, Predrag (2012). „Antropološka analiza inhumiranih skeletnih ostataka sa antičke nekropole Lanište kod Baljevca”. Naša prošlost. 13: 53—54.
- ^ Radović, Predrag (2012). „Antropološka analiza inhumiranih skeletnih ostataka sa antičke nekropole Lanište kod Baljevca”. Naša prošlost. 13: 66—67.
- ^ Bogosavljević, Vera (1988). „Lanište kod Baljevca: kasnoantička nekropola”. Raška baština. 3: 29.
- ^ Bogosavljević, Vera (1988). „Lanište kod Baljevca: kasnoantička nekropola”. Raška baština. 3: 32.
- ^ Bogosavljević-Petrović, Vera (2003). „Struktura antičkog stanovništva u dolini Ibra”. Rad Dragoslava Srejovića na istraživanju antičke arheologije: 200—201; 203.
Literatura uredi
- V. Bogosavljević, Lanište kod Baljevca, kasnoantička nekropola, Raška baština 3, Kraljevo 1988, 15—34.
- V. Bogosavljević Petrović, Struktura antičkog stanovništva u dolini Ibra, Rad Dragoslava Srejovića na istraživanju antičke arheologije (ur. Nikola Tasić), Kragujevac 2003, 191—209.
- V. Bogosavljević Petrović, Arheološka iskopavanja na području Raške, Raška: časopis za književnost, umetnost, nauku i kulturu 31 (36/37), Raška 2001, 207—216.
- S. Spasić, Nalazi novca na antičkoj nekropoli Lanište kod Baljevca, Naša prošlost 6, Kraljevo 2005, 117—139.
- P. Radović, Antropološka analiza inhumiranih skeletnih ostataka sa antičke nekropole Lanište kod Baljevca, Naša prošlost 13, Kraljevo 2012, 53—77.
