Luko Zore
Luko Zore (Cavtat, 15. januar 1846 — Cetinje, 9. decembar 1906) bio je srpski filolog i književnik, saborski zastupnik u Dalmaciji, urednik časopisa „Slovinac“ i jedan od najpoznatijih predstavnika dubrovačkih Srba.[1]
| Luko Zore | |
|---|---|
 Luko Zore | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 15. januar 1846. |
| Mesto rođenja | Cavtat, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 9. decembar 1906. (60 god.) |
| Mesto smrti | Cetinje, Knjaževina Crna Gora |
Biografija uredi
Luko je rođen u Cavtatu 1846. godine i tu je završio osnovnu školu. Otac Antun (1799-1874) pomorac i obrtnik, potiče iz sela Popovića u Konavljima.[2] Preselio se 1839. godine u Cavtat, kod strica Nikole Zore. Supružnici Antun i Marija Šabadin-Pupica imali su osmoro dece, a Luko je njihovo treće poživelo dete.[3]
Posle osnovne škole, mladi Luko je pohađao državnu jezuitsku gimnaziju u Dubrovniku. Spremao se u biskupskom "sjemeništu" za svešteničko zvanje. Položio je 1865. godine ispit zrelosti u tom učilištu sa odličnim uspehom. U svešteničkoj odori studirao je filozofske nauke na univerzitetu u Beču. Istovremeno je slušao i teološke predmete, ali se ubrzo odrekao svešteničkog zvanja. Preovladalo je kod njega interesovanje za slavistiku, koju je tada predavao Miklošić. Nastavio je Zore između 1865-1869. godine da se sprema za učiteljski poziv. Već u drugom semestru 1868/1869. godine počnje da predaje, kao suplent u zadarskoj gimnaziji. Od aprila 1870. godine Luko Zore postaje pravi stručni predavač u dubrovačkoj gimnaziji, koju su već bili od jezuita preuzeli svetovnjaci.[4]
Po povratku u Dubrovnik, oženio se sinovicom jednog pomorskog kapetana, sa kojom je dobio sina Tonka (Antonija). Od rođenja deteta kreće Luko da piše sledećih deset godina svoje obimno poetsko delo "Objavljenja". Spev koji je tada bio čuven u Dalmaciji, potpisao sa pseudonimom Milivoj Strahinić. To delo koje predstavlja imitaciju Danteove "Božanstvene komedije", je bilo kritikovano i napadano, čak javno spaljivano u katoličkim hramovima u Dubrovniku, od strane njegovih "neprijatelja" - klerikala i svećenstva
Usledio je već 1872. godine njegov premeštaj u Kotor. Tu je proveo 5,5 godina kao prvo privremeni upravitelj tamošnje gimnazije a i kao predavač jezika - latinskog, grčkog i srpskog. Tu je 1873. godine dobio stalno nameštenje i profesorski naslov. Od Kotora se međutim morao oprostiti jer mu nije pogodovala kotorska vlažna klima, jer se teško razboleo. Sledeće dve godine (1877-1879) radi opet u dubrovačkoj gimnaziji. Septembra 1879. godine postavljen je za školskog referenta u Bosni, gde odlazi sa službom. Tu je proveo godinu dana radeći savesno i zatim se vratio u Dubrovnik. Bio je 1883. godine biran za poslanika Dalmatinskog sabora u Zadru. Za vreme dok je bio predavač u gimnaziji napreduje u zvanju, a 1890. postaje kotarski školski nadzornik. Ponovo je biran i 1895. godine.
Do 1895. godine bio je bio poznati filolog, književnik, političar i profesor u dubrovačkoj gimnaziji, a potom privremeni upravitelj muške preparandije u Arbanasima kod Zadra. Sav se posvetio političkom radu tek 1897. godine. Nije uspeo 1897. godine da tu postane i stalni upravitelj, ali je bio izabran za poslanika u Carevinsko veće u Beču, u kojem ostaje do 1900. godine.
Luko Zore je bio urednik časopisa "Slovinac" (1878-1884) i glavnik saradnik "Srđa" (1902-1906). Dao je doprinos istoriji dubrovačke književnosti, objavljujući staru gradsku arhivsku građu. Započeo je svoj obimni naučni rad pišući o "ribanju" (1870. u "Starinama"), skrećući pažnju na lokalnu narodnu terminologiju, da bi ga završio sa poslanicama. Bavio se naročito dubrovačkim pesnikom Gundulićem, tumačeći njegovo delo "Osman".[5] Značajan jer je krenuo da skuplja i kritički analizira i objavljuje stare zapise i natpise, iz starih knjiga srbulja i porušenih stećaka. Smatrao je da srpsko pleme nastava cijelo dubrovačko primorje, te je pisao knjige u odbranu Srpstva: "Hrvatski razgovori i odgovori" (pod pseudonimom Stjepan R. Ban)i "Dubrovčani su Srbi".[6]
Dana 30. januara 1884. godine, izabran je za dopisnog člana Srpskog učenog društva, a od 4. februara 1899. postaje i dopisni član Srpske kraljevske akademije. U to vreme je dopisni član i Jugoslovenske akademije u Zagrebu.
Zadnje godine života, nakon penzionisanja 1901, proveo je u službi crnogorskog kneza Nikole Petrovića na Cetinju. Knez ga je 1902. godine, imenovao za odgajatelja svog najmlađeg sina Petra.[7] [8] U isto vreme (1903) je on upravnik cetinjske gimnazije. U Crnoj Gori Zore je bio član i predsednik Prosvetnog saveta.
"Onogošt", list iz Nikšića 1899. donosi članak:
Dalmacija, U Parizu je otragu nekoliko dana umro nenadno Antun P. Zore, slušalac filozofije u Sorboni. Mladi Antonije bio je jedinac sin Petra Zore, veleposjednika iz Cavtata a brata srpskog književnika prof. Luke Zore. Njega žali osim roditelja i svojte još i akademska omladina kao vjerna druga, kao iskrenog Srbina Katoličke vjere, a prijatelji kao vrsnog prijatelja. Mrtvo tijelo preneseno je bilo iz Pariza u Cavtat, njegovo rodno mjesto. Pokoj duši mladog Srbina!
Dela uredi
- „Dubrovčani su Srbi“, Dubrovnik, 1903.
Luko Zore, Srbin katolik u knjizi "Dubrovčani su Srbi" navodi mišljenje Bogišića o knjizi "Dubrovčani, jesu li Hrvati?" u kojoj se anonimni autor trudi da dokaže da su Dubrovčani Hrvati:
Valja mu priznati (piscu), da je vrlo vješt u izvrtanju istine, ta je knjiga jako pogibeljna u rukama jednog neznalice, jer u njoj ne će naći nego istinu umjetnički izvrnutu..
Zanimljivosti uredi
Neki urednici srpskih novina i časopisa na teritoriji današnje Hrvatske, a ondašnje Austrougarske, nisu imali duži životni viek. Tako je rodom Korčulanin, Srbin katolik Antun Fabris, nakon tamnovanja zbog objavljivanja pesme Bokeška noć u prvom književnom časopisu u Dubrovniku - Srđ, trajno narušio svoje zdravlje i preminuo je u 40. godini života. Luko Zore je poživeo 60 godina, a urednik Srpskog glasa u Zagrebu, Milan Đorđević umire u 39. godini.[12] Pavle Jovanović, prvi urednik Srbobrana, koji je također bio u tamnici zbog nekih članaka (kritike austrougarske vlasti u BiH) [13] umire u naponu snage i politikog talenta u 48. godini života.[14] Sava Bjelanović, urednik Srpskog lista, koji je kasnije zabranjen i kasnijeg Srpskog glasa (Zadar) živi do svoje 46. godine. Budislav Budisavljević urednik Novog Srbobrana i Srpskoga kola umire, kao i novinar i urednik Srpskog kola, Milan Grčić, u 42. godini života. Sima Lukin Lazić, vlasnik i urednik lista Vrač pogađač umire u 40. godini.
Reference uredi
- ^ Ivo Banac: The Confessional Rule and the Dubrovnik Exception: The Origins of the Serb-Catholic Circle in Nineteenth-Century Dalmatia
- ^ Niko Kapetanić, Nenad Vekarić: "Konavoski rodovi", Zagreb Dubrovnik 2001.
- ^ "Konavle u prošlosti, sadašnjosti i budućnosti", zbornik, Dubrovnik 1998.
- ^ "Srđ", Dubrovnik 31. decembar 1906.
- ^ "Srpski književni glasnik", Beograd 1. jul 1906.
- ^ "Srđ", Dubrovnik 15. decembra 1906.
- ^ Tolja 2011, str. 76.
- ^ Srđ. Dubrovnik. 1902.
- ^ Onogošt, novine, broj 27. Nikšić. 1899.
- ^ Zore 1903, str. 45.
- ^ Srđ. Dubrovnik. 1902. str. 593.
- ^ Artuković 2001, str. 103.
- ^ Artuković 2001, str. 120, 126.
- ^ Artuković 2001, str. 107.
Literatura uredi
- Artuković, Mato (2001). Srbi u Hrvatskoj (Kuenovo doba). Hrvatski institut za povijest - podružnica za povijestSlavonije, Srijema i Baranje, Slavonski Brod. ISBN 953-6659-09-3.
