Luj I Anžujski
Luj I Anžujski (franc. Louis [1]; 23. jul 1339, Dvorac Vensen - 20. septembar 1384 [2], Bišelje) je bio vojvoda Anžua [3] [4] [2] [5] i namesnik Langdoka [4].
| Luj I Anžujski | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 23. jul 1339. |
| Mesto rođenja | Vensen, |
| Datum smrti | 20. septembar 1384. (45 god.) |
| Mesto smrti | Bišelje, |
| Porodica | |
| Supružnik | Marija od Bloa, vojvotkinja od Anžuja |
| Potomstvo | Marija Anžujska, Luj II Anžujski, Šarl Anžujski |
| Roditelji | Žan II Dobri Bona Češka |
| Dinastija | Dinastija Valoa-Anžu |
| Prethodnik | Jovana I Napuljska |
| Naslednik | Luj II Anžujski |
Bio je drugi sin francuskog kralja Jovana Dobrog [3] [5] i njegove supruge Bone Češke i mlađi brat francuskog kralja Šarla V Mudrog [4].
Dodeljena mu je titula vojvode Anžua [3].
Zarobljeništvo uredi
Dana 19. septembra 1356. godine otac mu je poražen od Engleza u bici kod Poatjea, i zarobljen zajedno sa cvetom plemstva. On je odveden prvo u Bordo, a posle u London [6]. Konačno, 1359. kralj Jovan pristao je na mirovni ugovor, koji je potpisan u Bretinjiju, kasnije potvrđen u Kaleu [7]. Tim ugovorom Anžu, sa još nekim oblastima, je trebalo da pripadne Englezima, ali nikada nije postojala ni najmanja mogućnost da ugovor iz Bretanjija bude realizovan [8].
Francuske vlasti nisu mogle da obezbede 3 000 000 kruna za otkup kralja, a teritorijalne promene bile su izuzetno zamršene. Pošto niko nije mogao da se sporazume oko granica okruga koji su pominjani u ugovoru, predstojali su dugogodišnji mučni pregovori. Pošto nije želeo da postane vazal francuskog kralja, Luj je realizaciju ugovora odugovlačio na razne načine.
Kada je ugovor iz Bretinjija potvrđen u Kaleu bilo je isplaćeno samo 400 000 od 3 000 000 kruna otkupa. Engleski kralj Edvard III Plantagenet prihvatio je to kao prvu ratu i oslobodio je kralja Jovana iz zarobljeništva. Zajedno sa bratom, stricem i drugim plemićima ostao je u Engleskoj kao jemstvo da će otkup biti plaćen. Dofen Šarl je za to vreme ulagao ogromne napore da dođe do novca, pa je čak i svoju sestru prodao vojvodi Milana za veliki novac, ali kada se dobrodušni i viteški kralj vratio u Pariz brzo je potrošio sav novac za svečanosti u čast svog oslobođenja. Tada se Francuskoj osmehnula sreća. Luj, koji je tada zamenjivao svog oca kao talac, živeo je u Kaleu i uživao potpunu slobodu kretanja po okolini. Neposredno pre bitke kod Poatjea, on je oženio jednom zanosnom lepoticom koja se nastanila u jednom od njegovih zamkova nedaleko od Kalea i nije uspeo da odoli iskušenju da ne poseti svoju nevestu koja se nastanila u zamku nedaleko od Kalea i žrtvujući svoju čast, otišao je iz Kalea i pridružio joj se. Njegov otac i brat bili su zgroženi njegovim postupkom, ali se on nije obazirao. Kao vitez i pravi gospodin, kralj Jovan video je samo jedan izlaz i sam ponovo otišao u zarobljeništvo, gde je i umro 1364. godine [3].
Vojskovođa uredi
Godine 1369. rat je ponovo počeo [9] [10] i Francuska je prešla u ofanzivu [10]. Opšte rukovođenje akcijama protiv engleske Akvitanije pripalo je Luju, ali veći deo posla na terenu su obavljali lokalni zapovednici.
Bertran di Geklen uredi
Najčuveniji među njima je bio Bertran di Geklen. On je bio hrabar i ponosit čovek prilično vešt kao vođa manjih jedinica. Kao taktičar bio je beznadežan slučaj i nije bilo te otvorene bitke koju on nije mogao da izgubi. Međutim, bio je genije za zasede, prepadne i iznenadne i neočekivane napade na tvrđave.
Sada ga je kralj postavio za konetabla Francuske i dao mu je odrešene ruke u borbi protiv Engleza. Njegov prvi poduhvat bilo je uznemiravanje jedne engleske vojske koja je nastupila iz Kalea prema Bretanji kroz Il de Frans. Dejstvovao je tako vešto da uspeo da odseče i uništi dobar deo engleskih snaga [4]. Ipak, njegova najveća veština bilo je zauzimanje zamkova [11]. Ako je to bilo moguće, potplaćivao je nekog iznutra da otvori jednu od kapija u toku noći. Nije se ustezao da pošalje u zamak lepe dame lakog morala da zavedu posadu i da ga onda, u datom trenutku, puste unutra. Često bi jednostavno izvršio opšti juriš na zamak usred noći i njegovi ljudi bi već prešli zidine pre nego što posada shvati šta se događa.
Luj od Burbona uredi
Di Geklen nije bio jedini zapovednik koji je učestvovao u ovom značajnom poslu. Jedan od najuspešnijih bio je Luj, vojvoda Burbona, knez kraljevske krvi i jedan od najmoćnijih vlastelina u Francuskoj. On je delovao na granicama Poatua predvodeći jednu snažnu četu, koja je gotovo bila prava mala vojska i sastojala se uglavnom od njegovih sopstvenih položnika i vazala [12].
Vojvoda Burbona bio je vitez i gospodin, omiljen kako među vitezovma tako među damama [13].
Pohod Džona od Genta uredi
Ovaj rat je bio veoma čudan. Englezi su primenjivali svoje omiljeno sredstvo - pljačkaške pohode velikih razmera [10]. Tako se 1373. godine treći sin Edvarda III, Džon od Genta iskrcao s vojskom u Kaleu, prošao kroz Šampanju i produžio na jug sve do Bordoa [14]. Pustošio je zemlju palio sva neutvrđena mesta pored kojih je prolazio. Kada bi došao do nekog zamka ili grada zaštićenog zidinama, zaustavljao se radi ugodnih viteških čarki sa plemićima iz posade, ali nije pokušao da osvoji uporište. U pokretu kroz brda središnje Francuske, vojsci je ponestalo hrane, kako za ljude tako i za konje, pa je stigla u Bordo potpuno iscrpljena [4].
Uspesi uredi
Francuske vojske nizale su uspeh za uspehom [13]. Francuzi su, izbegavajući velike bitke i služeći, se taktikom zadavanja sitnih udaraca, postepeno iscrpljivali engleske snage. Njihova osnažena flota odnela je nekoliko pobeda nad engleskom i više puta je opustošila engleske obale. Rezultat ratnih operacija je bio da su Francuzi uspeli da Englezima oduzmu veći deo njihovih poseda u Francuskoj. Di Geklen oteo je Englezima gotovo sav jugoistok Francuske [9]. Engleske tvrđave tako su padale jedna za drugom, sve dok, padom La Reola 1374. godine, vojvodstvo Gaskonja nije svedeno na priobalje između ušća Garone i Pirineja [13]. U rukama Engleza ostalo je i nekoliko primorskih mesta sa okolnim oblastima, među kojima su bili Kale, Bordo i Bajon [9].
Neprijateljstva su prekinuta 1374. godine [15].
Regent Francuskog kralja uredi
Godine 1380. Šarl V je umro, a njegov sin Šarl VI [2] [9], koji je tada imao 12 godina [9], još je bio maloletan [2] [9], pa je vlast preuzela grupa kneževa kraljevske krvi: Luj, Žan, vojvoda od Berija, Filip, vojvoda Burgundije i Luj od Burbona. Pošto su svi bili prevashodno zainteresovani za uvećanje sopstvene moći svađe među njima nisu prestajale [2]. Najljući neprijatelji su bili Luj i Filip [9].
U to vreme službenici koji su tako dobro služili Šarla V, nastavili su da vode državnu upravu. Međutim, kneževi iz kraljevskog doma gledali su sa puno prezira na ove proverene državne službenike, kivni što ljudi niskog roda drže vlast u svojim rukama [16].
Ustanak buzdovana uredi
Godine 1380. izbio je ustanak u Parizu u vezi s novim poreskim opterećenjima. Luj i drugi regenti su u početku su učinili ustupke, ali su posle nekoliko vremena vratili te poreze, a to je 1382. godine izazvalo novi ustanak u Parizu. Ustali su sitni majstori i kalfe.
Taj je pokret dobio u istoriji naziv ustanak buzdovanâ (franc. maillotins), jer su ustanici oteli u arsenalu buzdovane i njima se naoružali. Ustanici su počeli da ubijaju skupljače poreza, da rasteruju kraljevske činovnike, a iz tamnica su oslobodili zatvorenike. Odjeci tog pokreta zapaženi su i u nizu provincijskih gradova. Ponegde su ustali i seljaci (pokret takozvanih tuchins = siromaha).
Feudalcima je pošlo za rukom da se obračunaju sa svim tim ustancima. Pobedu feudalaca znatno je olakšala okolnost što se buržoazija bojala pokreta narodnih donjih slojeva, pokreta kalfi i sitnih majstora, a i mogućnost novog seljačkog ustanka [17].
Kralj Napulja uredi
Godine 1382. umrla je napuljska kraljica Jovana, bez dece, a dva bliska rođaka su počeli borbu za vlast u kraljevini. Jedan je bio Luj, a drugi Karlo Drački. Do tada je ekonomski život Napuljske kraljevine opao i znatno je oslabeo. Kraljevi su morali učiniti niz ustupaka feudalcima. Tu je nastao dugotrajan period feudalne reakcije, povezan s najjačom eksploatacijom kmetskog seljaštva. Seljaci su bežali od svojih gospodara u brda. Tamo se stvaraju čitavi odredi, koji napadaju na feudalce i gradove [18].
Luj je na kraju poražen u borbi sa Karlom, ali je nastavio da uzurpira vlast u kraljevini do smrti.
Smrt uredi
Umro je 1384. godine, kada je praktično gospodar Francuske postao Filip od Burgundije [2]. Na mestu vojvode Anžua Luja je nasledio sin Luj II [5].
Porodično stablo uredi
| 4. Filip VI Valoa | ||||||||||||||||
| 2. Žan II Dobri | ||||||||||||||||
| 5. Žana Burgundijska | ||||||||||||||||
| 1. Luj I Anžujski | ||||||||||||||||
| 6. Jovan Slepi | ||||||||||||||||
| 3. Bona Češka | ||||||||||||||||
| 7. Elizabeta od Češke | ||||||||||||||||
Izvori uredi
- ^ Pejnter 1997, str. 578.
- ^ a b v g d đ Pejnter 1997, str. 400.
- ^ a b v g Pejnter 1997, str. 393.
- ^ a b v g d Pejnter 1997, str. 396.
- ^ a b v Pejnter 1997, str. 555.
- ^ Pejnter 1997, str. 391.
- ^ Pejnter 1997, str. 392.
- ^ Pejnter 1997, str. 392-393.
- ^ a b v g d đ e Udaljcov, Kosminski & Vajnštajn 1950, str. 248.
- ^ a b v Pejnter 1997, str. 395.
- ^ Pejnter 1997, str. 396-397.
- ^ Pejnter 1997, str. 397.
- ^ a b v Pejnter 1997, str. 398.
- ^ Pejnter 1997, str. 395-396.
- ^ Pejnter 1997, str. 399.
- ^ Pejnter 1997, str. 447.
- ^ Udaljcov, Kosminski & Vajnštajn 1950, str. 249.
- ^ Udaljcov, Kosminski & Vajnštajn 1950, str. 298.
Literatura uredi
- Pejnter, Sidni (1997). Istorija srednjeg veka (284-1500). Beograd: Clio.
- Udaljcov, A. D.; Kosminski, J. A.; Vajnštajn, O. L. (1950). Istorija srednjeg veka II. Beograd.
