Mel Bruks
Melvin Džejms Bruks (engl. Melvin James Brooks; Bruklin, 28. jun 1926), rođen kao Melvin Džejms Kaminski (engl. Melvin James Brooks), američki je filmski reditelj, glumac, scenarista, producent i zabavljač, najpoznatiji po svojim urnebesno smešnim parodijama na istorijske događaje i poznate filmove.[1] Bruks spada u mali broj onih umetnika koji su dobili sve četiri velike nagrade u šou biznisu: Oskar, Emi, Gremi i Toni.
| Mel Bruks | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||
| Puno ime | Melvin Džejms Kaminski | ||||||||||
| Datum rođenja | 28. jun 1926. | ||||||||||
| Mesto rođenja | Bruklin, Njujork, SAD | ||||||||||
| Porodica | |||||||||||
| Supružnik |
| ||||||||||
| www | |||||||||||
| Veza do IMDb-a | |||||||||||
| |||||||||||
Televizija uredi
Karijeru je počeo kao komičar koji priča viceve pred publikom, ali uskoro shvata da je uspešniji u radu iza scene, tako da počinje da piše skečeve za televiziju. Priključio se ekipi hit serije „Vaš šou nad šouima“ sa Sidom Cezarom i Karlom Rajnerom, sarađujući na scenarijima 139 epizoda u periodu 1950—1954.[2] Takođe, sa Bakom Henrijem je bio autor uspešne TV serije Opameti se, sarađujući na 138 epizoda u periodu 1965—1970.
Televiziji se vratio i 1975, kada je bio na vrhuncu filmske karijere, u TV šou Čovek od 2.000 godina, za koji su scenario napisali Bruks i Karl Rajner. Bruks glumi čoveka koji tvrdi da ima 2.000 godina i koga intervjuiše TV novinar (Rajner). Novinar mu postavlja ozbiljna pitanja o istoriji čovečanstva a Bruks daje odgovore u svom stilu. Iste godine je kreirao i TV seriju Kad su stvari bile trule, od 21 epizode. Serija je parodija na Robina Huda i bila je inspiracija Bruksu za film sa sličnom tematikom, nastao 1993.
Film uredi
Prešavši na film, Bruks radi kao glumac, reditelj, scenarista i producent. Prvi film mu je bio Kritičar (1963), animirana satira na umetnički i ezoterični film, osmišljena od Bruksa, u režiji Ernesta Pintofa, kroz koju se čuju Bruksovi zvučni komentari. Film je dobio Oskara za najbolji kratki film.
Bruksov prvi igrani film Producenti (1968), u režiji i po scenariju samog Bruksa, koji međutim ne igra u filmu, je crna komedija o dva pozorišna producenta (izvanredni Zero Mostel i Džin Vajlder), koji dolaze na originalnu ideju kako da zarade. Oni planiraju da prikupe od svojih finansijera (stare bogate žene) više novca nego što im treba za predstavu, da bi producirali užasnu predstavu koja će doživeti katastrofu na premijeri i nikada više neće biti izvedena, posle čega ne moraju da vrate novac finansijerima. Traže predstavu koja je sigurni neuspeh i za to su odabrali mjuzikl po imenu „Proleće za Hitlera“, sa očajnom glumačkom podelom. No, đavo nikad ne spava... Film je imao užasne kritike (išle su čak do „iz temelja odvratno i nevešto“) i malu zaradu, da bi potom neočekivano dobio Oskara za najbolji originalni scenario. Film je potom postigao kultni andergraund status, najpre na američkim koledžima, a kasnije, nakon što se pojavio na videu, i širom sveta. Štaviše, Bruks je ovaj film kasnije pretvorio i u mjuzikl, koji je postao jedna od najpopularnijih predstava na Brodveju.
Od filmova koji nisu parodije bio mu je vrlo zapažen film Tišina, smejemo se (1976), urnebesni nemi film (prvi nemi film snimljen posle 40 godina), sa velikom ekipom zvezda, u kome jedinu reč Ne! izgovara poznati pantomimičar Marsel Marso. Ovo je i prvi igrani film u kojem Mel Bruks igra glavnu ulogu. Godine 1983. je sa suprugom En Bankroft glumio glavne ulogu u filmu Biti il' ne biti (1983), rimejku čuvenog filma Ernsta Lubiča iz 1940. u kojem su svojevremeno briljirali Džek Beni i Karol Lombard. Poslednji film koji je režirao a da nije parodija bio je „Život je smrdljiv“ (1991), u kojem igra bogatog biznismena koji se opkladio da može da preživi na ulici bez para, što se pokazalo težim zadatkom nego što je mislio. Iako simpatičan, film nije na njegovom očekivanom nivou a doživeo je i komercijalni neuspeh.
Parodije uredi
Iako je ostavio značajan trag na mnogim poljima šou biznisa, Bruks će nesumnjivo najviše biti zapamćen po svojim parodijama, koje su se odnosile na širok spektar događaja, pojava i ličnosti, i koje su skoro sve bile jako gledane i komercijalno uspešne.
Parodijama pripadaju i dva komercijalno najuspešnija filma koje je režirao, oba prikazana 1974. godine. Najpre su se pojavila Vruća sedla, urnebesna parodija na vestern filmove, a potom i Mladi Frankenštajn, inteligentna parodija na filmove o Frankenštajnu, sa Džin Vajlderom u glavnoj ulozi.
Parodiji se ponovo vraća 1977. godine, režirajući Visoku napetost, finansijski vrlo uspešnu parodiju na filmove Alfreda Hičkoka, u koju je izuzetno vešto uspeo da ukomponuje karikature na skoro sve najpoznatije scene i motive iz Hičkokovih filmova. Film je prava poslastica za Hičkokove fanove. Inače, ovo je bio prvi film koji je producirao sam Bruks.
U većini ovih filmova, kao i u kasnijim parodijama, Bruks često sarađuje sa sličnom ekipom glumaca: Džin Vajlder, Dom DeLuis, Medlin Kan, Harvi Korman, Kloris Ličmen i Ron Keri. Dom DeLuis se pojavio u čak 6 od 12 Bruksovih filmova, kao jedina osoba koja je glumila u više njegovih filmova nego sam Mel Bruks.
Tokom 1980-ih režirao je samo dva filma, oba jako uspešne parodije, koje su stekle kultni status i bile prilično gledane i u Srbiji. Prvi od njih bio je Istorija sveta, prvi deo (1981), u kome na prilično duhovit način ruga pojedinim periodima u razvoju čovečanstva, kao što su evolucija (u početnoj sceni majmuni parodiraju čuvenu scenu iz 2001: Odiseja u svemiru sa majmunima koji se uspravljaju uz muziku iz Tako je govorio Zaratustra Riharda Štrausa), Rimsko carstvo (uključujući i Isusa i Mojsija), Inkvizicija ili Francuska revolucija. Mel Bruks se pojavljuje u nekoliko uloga, između ostalih i kao Mojsije, Torkemada i kralj Luj XVI. Zanimljivo je da je kao Luj XVI snimio rep pesmu za film pod nazivom Dobro je biti kralj, koja je izdata kao singl i neočekivano postala disko hit.
Godine 1987. snimio je svoj najkomercijalniji film (računajući i prodaju na videu) Svemirske lopte, uspelu parodiju na naučnofantastične filmove, koja za osnovu ima serijal Zvezdani ratovi, ali se mogu čuti i citata iz drugih filmova, na primer Planeta majmuna (1968) ili Dogodilo se jedne noći (1934). Mel Bruks se u filmu pojavljuje u dve uloge: kao predsednik Skrub i kao Jogurt, (parodija na Jodu iz Zvezdanih ratova).
Poslednja dva filma koja je režirao bili su takođe parodije. Robin Hud: Muškarci u hulahopkama (1993) pojavio se na talasu uspeha filma o Robinu Hudu iz 1991. (sa Kevinom Kostnerom u glavnoj ulozi) i bio je prilično uspešan i umetnički i komercijalno, dok Drakula: Mrtav i voljen (1995), sa Lesli Nilsenom u glavnoj ulozi, ni izdaleka nije bio tako dobar.
Ostalo uredi
Uspešno je film Producenti preneo na Brodvej 2001. godine, postigavši velike uspehe sa istoimenom predstavom. Predstava je dobila rekordnih 12 Tonija, srušivši 37 godina star rekord predstave Helou, Doli, koja ih je imala samo 10. Posle toga se ohrabrio da na pozorišne daske prenese i Frankenštajna juniora kao mjuzikl. Premijera je bila 2007. u Sijetlu, gde je predstava prikazivana dva meseca, nakon čega se preselila na Brodvej. Poslednjih godina često daje glas u pojedinim animiranim produkcijama, na primer u filmu Roboti (2005) ili TV seriji Svemirske lopte (2008).
Počev od 1980-ih Bruks se okušao i u produkciji ozbiljnijih filmova, koristeći za to sopstvenu kompaniju Bruksfilms (engl. Brooksfilms). U produkciji ove kompanije nastali su filmovi kao što su Čovek slon (1980), u režiji Dejvida Linča sa Entoni Hopkinsom u glavnoj ulozi, Muva (1986) u režiji Dejvida Kronenberga, ili Frensis (1982), sa Džesikom Lang u glavnoj ulozi. Kompanija je snimala i komedije, među kojima se posebno ističe Moja najbolja godina (1982), u režiji Ričarda Bendžamina sa Piter O'Tulom u glavnoj ulozi.
Nagrade uredi
Jedan je od retkih koji su dobili sve četiri velike nagrade u šou biznisu: Oskar, Emi, Gremi i Toni. Dobio je nagrade Hugo i Nebula za film Frankenštajn junior. U glasanju 2005. izabran je od kolega komičara među 50 najboljih američkih komičara. Tri njegova filma su u glasanju Američkog filmskog instituta izabrana među 100 najboljih američkih filmskih komedija 20. veka (Vruća sedla (6. mesto), Producenti (11. mesto) i Frankenštajn junior (13. mesto)).
Privatni život uredi
Bio je u braku sa Florens Baum od 1951. do razvoda 1961, sa kojom ima troje dece. Drugi brak mu je bio sa mnogo poznatijom En Bankroft i trajao je od 1964. do njene smrti 2005. Iz ovog braka ima sina Maksimilijana. Zanimljivo je da su svo troje (Mel, En i Maksimilijan) dobitnici nagrade Emi.
Zanimljivosti uredi
Uoči brodvejske premijere Producenata novinari su ga pitali da li se plaši neuspeha, budući da je predstava koštala 40.000.000$. Parodirajući zaplet predstave, Bruks je u šaljivom stilu odgovorio: Ako propadne, uzeću preostalih 60.000.000$ i letim za Rio.
Sa En Bankroft se prvi put sreo u nekom TV tok šou, u kojem su oboje nastupili. Posle nastupa, Bruks je platio ženi iz produkcije da mu kaže gde će En ići na večeru, kako bi i on mogao da ode tamo, „slučajno“ naleti na nju i počne razgovor. Venčali su se u njujorškoj gradskoj većnici, a svedoci na venčanju bili su im prolazni konobari.
Citati uredi
Ja sam jedini Jevrej koji je zaradio pare na Hitleru (zaplet Producenata počiva na predstavi Proleće za Hitlera).
Nisam istinski genije. Ja sam još malo pa genije. U stvari, ja sam mali genije. Hm, radije bio bio visok i normalnog rasta nego mali genije.
Izvori uredi
- ^ „Who is Mel Brooks? Everything You Need to Know”. www.thefamouspeople.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-02-04.
- ^ „Mel Brooks | Biography, Movies, Frankenstein, History of the World, & Facts | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). 2024-01-10. Pristupljeno 2024-02-04.
Spoljašnje veze uredi
- Mel Bruks na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Mel Bruks na sajtu Internet Broadway Database (jezik: engleski)
- TonyAwards.com Interview with Mel Brooks
- Interview with Mel Brooks biographer James Robert Parish
