Википедија

Monrovija

главни град Либерије
Za druge upotrebe, pogledajte stranicu Monrovija (višeznačna odrednica).

Monrovija (engl. Monrovia) je grad u zapadnoj Africi, glavni i najveći grad Liberije.[1][2] Po popisu s kraja 2004. godine grad ima 939.524 stanovnika.[3]

Monrovija
Monrovia
Pogled na Monroviju
Zastava
Zastava
Administrativni podaci
Država Liberija
Okrug Montserado
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2022.1.761.032
 — gustina9.268,59 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate6° 18′ 58″ S; 10° 48′ 11″ Z / 6.3161039° S; 10.803042° Z / 6.3161039; -10.803042
Površina190 km2
Monrovija na karti Liberije
Monrovija
Monrovija
Monrovija na karti Liberije
Veb-sajt
www.emansion.gov.lr

Monrovija se nalazi na poluostrvu između Atlantskog okeana i reke Mesurado, blizu ušća reke Sent Pol u Atlantik.

U gradu se nalazi Univerzitet Liberije i jedan od najvećih stadiona u Africi (kapacitet 40.000 mesta). Aerodrom je udaljen 60 km od grada. Monrovija se navodi kao matična luka za 10-15% od sve svetske trgovačke mornarice.

Glavna privredna aktivnost u gradu je vezana za luku. Preko luke Monrovija izvoze se lateks i gvozdena ruda. U gradu se proizvode cement i građevinski materijal, hrana, i hemijski proizvodi.

Geografija

uredi

Monrovija leži duž poluostrva Kejp Mesurado, između Atlantskog okeana i reke Mesurado, čije ušće čini veliku prirodnu luku. Reka Sejnt Pol leži direktno severno od grada i čini severnu granicu ostrva Bušrod, do koje se dolazi prelaskom „Novog mosta“ iz centra Monrovije. Monrovija se nalazi u okrugu Moncerado i najveći je grad Liberije i njen administrativni, komercijalni i finansijski centar.[4]

Klima

uredi

Prema Kepenovoj klasifikaciji klime, Monrovija ima tropsku monsunsku klimu (Am).[5] To je najvlažnija prestonica na svetu, sa prosečnom godišnjom količinom padavina od 4.624 mm (182,0 in).[6] Ovaj grad ima vlažnu i sušnu sezonu, ali ima padavina čak i tokom sušne sezone. Temperature su prilično konstantne tokom cele godine, u proseku oko 26,4 °C (79,5 °F).

Klima Rebertsovog međunarodnog aerodroma, više od 50 km istočno od Monrovije, Liberija
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 35,0
(95) 		38,0
(100,4) 		37,0
(98,6) 		38,0
(100,4) 		35,0
(95) 		33,0
(91,4) 		36,0
(96,8) 		35,0
(95) 		32,0
(89,6) 		33,0
(91,4) 		36,0
(96,8) 		34,0
(93,2) 		38
(100,4)
Maksimum, °C (°F) 31,8
(89,2) 		32,0
(89,6) 		31,8
(89,2) 		31,5
(88,7) 		30,5
(86,9) 		28,3
(82,9) 		27,2
(81) 		26,8
(80,2) 		27,7
(81,9) 		29,4
(84,9) 		30,3
(86,5) 		30,0
(86) 		29,8
(85,6)
Prosek, °C (°F) 26,2
(79,2) 		27,1
(80,8) 		27,6
(81,7) 		27,8
(82) 		27,4
(81,3) 		26,0
(78,8) 		25,1
(77,2) 		24,9
(76,8) 		25,4
(77,7) 		26,1
(79) 		26,7
(80,1) 		26,4
(79,5) 		26,4
(79,5)
Minimum, °C (°F) 22,0
(71,6) 		23,4
(74,1) 		23,7
(74,7) 		23,8
(74,8) 		23,9
(75) 		23,4
(74,1) 		23,0
(73,4) 		22,9
(73,2) 		23,3
(73,9) 		23,2
(73,8) 		23,5
(74,3) 		22,5
(72,5) 		23,2
(73,8)
Apsolutni minimum, °C (°F) 15,0
(59) 		18,0
(64,4) 		18,0
(64,4) 		21,0
(69,8) 		20,0
(68) 		20,0
(68) 		20,0
(68) 		20,0
(68) 		17,0
(62,6) 		20,0
(68) 		20,0
(68) 		16,0
(60,8) 		15
(59)
Količina kiše, mm (in) 51
(2,01) 		71
(2,8) 		120
(4,72) 		154
(6,06) 		442
(17,4) 		958
(37,72) 		797
(31,38) 		354
(13,94) 		720
(28,35) 		598
(23,54) 		237
(9,33) 		122
(4,8) 		4,624
(182,05)
Dani sa kišom 4 3 8 12 22 24 21 17 24 22 16 9 182
Relativna vlažnost, % 78 76 77 80 79 82 83 84 86 84 80 79 80,7
Sunčani sati — mesečni prosek 158 167 198 195 155 105 84 81 96 121 147 155 1.662
Izvor #1: Deutscher Wetterdienst (average temperature and extremes only)[7]
Izvor #2: Danish Meteorological Institute[8]

Istorija

uredi

Pre 1816. područje oko rta Mesurado i ušća reke Mesurado zvalo se Dukor. Dugo je bio uspostavljen kao raskrsnica puteva i mesto trgovine i bio je naseljen ribarskim, trgovačkim i poljoprivrednim zajednicama različitih etničkih grupa, uključujući Dej, Kru, Basa, Gola i Vaj. Francuski kartograf i porobljivač Ševalije de Marše posetio je Dukor i Rt 1723. godine, tamo vodio poslove i kasnije objavio mapu oblasti.

Godine 1816, sa ciljem da se uspostavi samodovoljna kolonija za emancipovane američke robove, nešto što je već bilo ostvareno u Fritaunu, prva grupa afroameričkih doseljenika stigla je u zapadnu Afriku iz Sjedinjenih Država pod pokroviteljstvom Američkog kolonizacionog društva i uz podršku vlade SAD.[9] Iskrcali su na ostrvo Šerbro u današnjem Sijera Leonu.

Dana 7. januara 1822. godine, brod je odveo ove naseljenike na ostrvo Dazoe (sada zvano Providens ostrvo) na ušću reke Mesurado. Kasnije su izašli na obalu na rtu Mesurado i osnovali naselje koje su nazvali Hristopolis.[10][11] Godine 1824, grad je preimenovan u Monrovija po Džejmsu Monrou, tadašnjem predsedniku Sjedinjenih Država. Monro je bio istaknuti pristalica razvoja grada kao mesta za preseljenje ranije porobljenih crnaca iz Sjedinjenih Američkih Država i Karipskih ostrva, kao alternativa ukidanju institucije ropstva u Americi.

Godine 1845, održana je ustavna konvencija u Monroviji, na kojoj je sačinjen dokument koji će biti usvojen dve godine kasnije kao ustav nove nezavisne i suverene Republike Liberije.[12]

Početkom 20. veka, 2.500 od 4.000 stanovnika Monrovije bili su američko-liberijci. Monrovija je bila podeljena na dva sektora: uža Monrovija i Krutaun. Monrovija je bila mesto gde je živelo američko-liberijsko stanovništvo grada; arhitektonski stil njenih zgrada podsećao je na onaj u južnim Sjedinjenim Državama. Krutaun je bio naseljen uglavnom etničkim Kruima, ali i Basima, Grebosima i pripadnicima drugih etničkih grupa.[13] Do 1926. godine, etničke grupe iz unutrašnjosti Liberije počele su da migriraju u Monroviju u potrazi za poslom.[13] Do 1937. godine, populacija Monrovije je porasla na 10.000, a imala je 30 policajaca.[[14]

 
Američki predsednik Džimi Karter u poseti i predsednik Liberije Vilijam Tolbert mašu iz kolone, 1978.

Organizacija afričkog jedinstva je 1979. održala svoju konferenciju u blizini Monrovije, a njome je predsedavao tadašnji predsednik Liberije Vilijam Tolbert. Tokom svog mandata, Tolbert je poboljšao javno stanovanje u Monroviji i prepolovio školarine na Univerzitetu Liberije. Godine 1980, vojni udar koji je predvodio Semjuel Do zbacio je Tolbertovu vladu i pogubio mnoge njene članove. Tolbert i mnogi drugi koji su ubijeni sahranjeni su u masovnoj grobnici na groblju Palm Grouv.

Prvi građanski rat u Liberiji[15][16][17] (1989. do 1997. godine) i Drugi građanski rat u Liberiji[18][19][20] (1999. do 2003. godine) ozbiljno su oštetili mnoge zgrade i skoro svu infrastrukturu u gradu, posebno tokom opsade Monrovije.[21][22] Bilo je velikih bitaka između vladinih snaga Semjuela Doa i snaga princa Džonsona 1990. godine, kao i tokom napada Nacionalnog patriotskog fronta Liberije[23][24][25] na grad 1992. Tokom ratova, mnoga deca i omladina su bila primorana da učestvuju u borbama i lišena školovanja, a posle su mnogi od njih ostali bez krova nad glavom.

Godine 2002, Lima Gbovi je organizovala Masovnu akciju Žene Liberije za mir,[26][27] u okviru koje su se u Monroviji lokalne žene okupile na ribljoj pijaci da se mole i pevaju.[28] Ovaj pokret je pomogao da se okonča rat sledeće godine i da dođe do izbora Elen Džonson Sirlif za predsednicu Liberije, pri čemu je Liberija time postala prva afrička nacija koja je imala ženu predsednika.[29]

Godine 2014, grad je bio pogođen epidemijom ebole u Zapadnoj Africi.[30] Epidemija virusa ebole u Liberiji proglašena je okončanom 3. septembra 2015. godine.

Administracija i vlada

uredi
 
Zgrada kapitola Liberije.

Monrovija se nalazi u distriktu Šira Monrovija u okrugu Moncerado. Umesto da bude podeljena na klanove poput drugih distrikta Liberije, Šira Monrovija je podeljena na 16 „zona”. Kao i klanovi, ove zone su podeljene na 161 zajednicu.[31][32] Šira Monrovija nema organizovanu administraciju okruga kao drugi okruzi, pri čemu su sve lokalne vlasti nižeg nivoa direktno nadzirane od strane nadzornika okruga Moncerado.[33] Opštinski, distrikt Šira Monrovija je podeljen na dve gradske korporacije i deset drugih lokalnih vlasti (devet opština i jedna varoš).[32][34] Osnovana zakonom 1973.[35] i operativna od 1976.[36] Gradska korporacija Monrovije (MCC) je odgovorna za gradsku administraciju. MCC takođe pruža usluge opštinama i variši putem aranžmana o podeli prihoda, ali nema zonsku ili izvršnu nadležnost u njima.[4]

Bivši gradonačelnici uključuju:

Stanovništvo

uredi
 
Stanovi duž reke Mesurado u Monroviji. Odbačena plastika može se videti naplavljena na obali preko puta zgrada.

Zagađenje je značajan izazov u Monroviji.[46] Gomile kućnog i industrijskog smeća imaju tendenciju da se gomilaju. Svetska banka plaća sanitarnim kompanijama da ih uklanjaju, ali su čišćenja neredovn.[46]

Godine 2013. problem nesakupljenog smeća u oblasti Pejnsvil u Monroviji postao je toliko akutan da su trgovci i stanovnici spalili „ogromne gomile smeća koje su izgledale na ivici presecanja glavnog puta“ od Monrovije do Kakate.[46] Poplave donose dodatne ekološke probleme stanovnicima: poplavna voda pokupi otpad koji je deponovan u močvarama na ivici stambenih područja i širi ga unaokolo.[46] U 2009. godini, samo jedna trećina od 1,5 miliona stanovnika Monrovije je imala pristup čistim toaletima.[47] Oni bez adekvatnog toaleta vrše nuždu u uskim uličicama između svojih kuća, ili na plaži, ili u plastične kese koje bacaju na obližnje gomile smeća ili u more.[47]

Zagušeni stambeni prostori, nedostatak bilo kakvog zahteva da vlasnici obezbede funkcionalne toalete i praktično nikakvo urbanističko planiranje „se kombinuju da bi se stvorili smrtonosni sanitarni uslovi u prestonici“.[48]

Privreda

uredi

Saobraćaj

uredi

Partnerski gradovi

uredi

Monrovija je pobratimljena sa:

Reference

uredi
  1. ^ „Definition of Monrovia”. The Free Dictionary. Pristupljeno 2014-01-05.  /mənˈroʊviə, mɒnˈroʊviə/
  2. ^ „Define Monrovia”. Dictionary.com. Pristupljeno 2014-01-05.  /mənˈroʊviə/
  3. ^ „Global Statistics”. GeoHive. 2009-07-01. Pristupljeno 2010-07-04. 
  4. ^ a b „Liberia Housing Profile” (PDF). United Nations Human Settlements Programme. 2014. str. 14—15, 23. Arhivirano iz originala (PDF) 2017-10-17. g. Pristupljeno 2017-10-16. 
  5. ^ „Climate: Monrovia - Climate graph, Temperature graph, Climate table”. Climate-Data.org. Pristupljeno 2014-01-05. 
  6. ^ The rain in Monrovia
  7. ^ „Klimatafel von Robertsfield (Int. Flugh.) / Liberia” (PDF). Federal Ministry of Transport and Digital Infrastructure. Pristupljeno 15. 6. 2016. 
  8. ^ „STATIONSNUMMER 65660” (PDF). Danish Meteorological Institute. Ministry of Energy, Utilities and Climate. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 1. 2013. g. Pristupljeno 15. 6. 2016. 
  9. ^ „Map of Liberia, West Africa”. World Digital Library. 1830. Pristupljeno 2013-06-02. 
  10. ^ Roman Adrian Cybriwsky, Capital Cities around the World: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture, ABC-CLIO, USA, 2013, p. 193
  11. ^ Britannica, Monrovia, britannica.com, USA, accessed on July 7, 2019
  12. ^ Dunn-Marcos, Robin; Kollehlon, Konia T.; Ngovo, Bernard; Russ, Emily (april 2005), Ranard, Donald A., ur., Liberians: An introduction to their history and culture (PDF), Washington, D.C.: Center for Applied Linguistics, Arhivirano iz originala (PDF) 2006-07-24. g. 
  13. ^ a b Zeleza, Tiyambe; Eyoh, Dickson (2003). Encyclopedia of Twentieth-Century African History. Routledge. ISBN 9780415234795. Pristupljeno 2010-07-04. 
  14. ^ „Liberia Celebrates 90 Years of Independence with Champagne”. Life. sv. 3 br. 11. 1937-09-13. str. 87—88. ISSN 0024-3019. 
  15. ^ „First Liberian Civil War (1989-1996) •”. 25. 7. 2016. 
  16. ^ „Opinion | Now, Cut Off Aid to Liberia”. The New York Times (na jeziku: engleski). 1988-12-16. ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2024-07-04. 
  17. ^ „15 years later, we remember the long hunt for Charles Taylor”. The Africa Report. Pristupljeno 4. 7. 2024. 
  18. ^ Kieh, George Klay (2009). „The roots of the second Liberian civil war”. International Journal on World Peace. 26 (1): 7—30. JSTOR 20752871. Gale A197186608 ProQuest 219282049. 
  19. ^ Africa South of the Sahara 2004. Europa Publications, Routledge. 2003. str. 608. „In October 2002 the ONU panel of Expert reported that some 1,250-1,500 former RUF combatants continued to operate in élite Liberian military units, under the command of Liberian General Benjamin Yeaten, but with continuing loyalty to Bockarie.” 
  20. ^ „International Crisis Group - Conflict prevention and resolution”. Arhivirano iz originala 26. 6. 2007. g. Pristupljeno 15. 10. 2009. 
  21. ^ „Liberia politics: Fiddling while Monrovia burns”. Economist Intelligence Unit. 2003-07-25. 
  22. ^ „Liberians Seek Cover as Forces Vie for Capital”. The New York Times. 2003-07-21. Pristupljeno 2023-08-13. 
  23. ^ Afolabi, Babatunde Tolu (2017). The Politics of Peacemaking in Africa: Non-State Actors' Role in the Liberian Civil War. Boydell & Brewer. ISBN 978-1-84701-158-9. JSTOR 10.7722/j.ctt1t6p5wp. 
  24. ^ „Trial Monitoring: Thomas Woewiyu”. Civitas Maxima (na jeziku: engleski). 2020-10-29. Pristupljeno 2023-04-28. 
  25. ^ „Liberia: The Cycle of Abuse: Human Rights Violations Since The November Cease-fire (Human Rights Watch Report, October 21, 1991)”. www.hrw.org. Pristupljeno 2023-04-28. 
  26. ^ „Liberian women act to end civil war, 2003”. Global Nonviolent Action Database. Pennsylvania: Swarthmore College. Pristupljeno 27. 8. 2017. 
  27. ^ Mackinlay, John; Alao, Abiodun (1995). „Liberia 1994: ECOMOG and UNOMIL Response to a Complex Emergency”. Occasional Paper Series 2. Tokyo, Japan: United Nations University. Pristupljeno 17. 5. 2012. 
  28. ^ 2009 Peace warrior for Liberia Arhivirano 2009-12-27 na sajtu Wayback Machine
  29. ^ „African women look within for change”. CNN.com. 2010-09-23. Pristupljeno 2019-08-25. 
  30. ^ „The terrifying mathematics of Ebola”. Channel 4. 2014-09-11. Pristupljeno 2014-09-11. 
  31. ^ „Greater Monrovia, Liberia - Administrative Boundaries Overview” (PDF). ReliefWeb. Liberia Institute of Statistics & Geo-Information Services. Pristupljeno 18. 8. 2017. 
  32. ^ a b „THE TRANSFORMATIVE ROLE OF CITY-COMMUNITY PARTNERSHIPS IN THE FIGHT AGAINST EBOLA AND BEY OND IN GREATER MONRO VIA, LIBERIA” (PDF). Cities Alliances. Arhivirano iz originala (PDF) 18. 11. 2017. g. Pristupljeno 2. 1. 2018. 
  33. ^ „Montserrado County Development Agenda, 2008-2012” (PDF). emansion.gov.lr/. Republic of Liberia. Arhivirano iz originala (PDF) 2. 11. 2021. g. Pristupljeno 2. 1. 2018. 
  34. ^ „THE LIBERIA COUNTRY PROGRAMME” (PDF). Cities Alliance. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 6. 2018. g. Pristupljeno 2. 1. 2018. 
  35. ^ „A BRIEF HISTORY OF THE CITY OF MONROVIA - By: Madam Ophelia Hoff Saytumah City Mayor of Monrovia”. Monrovia City Corporation. 2007-09-29. Pristupljeno 2017-10-16. 
  36. ^ „ORDINANCE NO. 4”. TLC Africa. Arhivirano iz originala 2017-10-16. g. Pristupljeno 2017-10-16. 
  37. ^ „Trustees of Donations for Education in Liberia Records: 1842-1939”. Massachusetts Historical Society. Arhivirano iz originala 30. 12. 2011. g. Pristupljeno 3. 2. 2010. 
  38. ^ Burrowes, Carl Patrick (2004). Power and Press Freedom in Liberia, 1830-1970. Africa World. str. 117. ISBN 1-59221-294-8. 
  39. ^ Payne, Daniel Alexander (1922). A history of the African Methodist Episcopal church: being a volume supplemental to A history of the African Methodist Episcopal church. Book Concern of the A.M.E. Church. str. 181. 
  40. ^ Liberia Bulletin, American Colonization Society, 1904 
  41. ^ „African Series Introduction: Volume VIII: October 1913--June 1921”. The Marcus Garvey and UNIA Papers Project. UCLA. Pristupljeno 3. 2. 2010. 
  42. ^ Lewis, David Levering (1993—2000). W.E.B. Du Bois. H. Holt. ISBN 0-8050-2621-5. OCLC 27727681. 
  43. ^ Patrick., Burrowes, Carl (2004). Power and press freedom in Liberia, 1830-1970 : the impact of globalization and civil society on media-government relations. ISBN 1-59221-294-8. OCLC 1050127437. 
  44. ^ „Nathan Ross; Was Mayor Of Monrovia”. The Washington Post. 28. 1. 2003. 
  45. ^ Thompson, Era Bell (januar 1972). „Liberian Lady Wears Three Hats”. Ebony. str. 54—62. 
  46. ^ a b v g "Monrovia’s ‘Never-Ending’ Pollution Issues In 2013", Edwin M. Fayia III, The Liberian Observer, December 30, 2014. Arhivirano decembar 26, 2016 na sajtu Wayback Machine
  47. ^ a b "LIBERIA: Disease rife as more people squeeze into fewer toilets", IRIN News, 19 November 2009.
  48. ^ "LIBERIA: No relief as most Monrovians go without toilets", IRIN News, 19 November 2008.
  49. ^ „Taipei - International Sister Cities”. Taipei City Council. Arhivirano iz originala 2012-11-02. g. Pristupljeno 2013-08-23. 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Монровија&oldid=28492429”