Википедија

Muzika u Narodnooslobodilačkoj borbi

Veliki broj muzičara pristupio je Narodnooslobodilačkoj borbi, a među njima i određen broj kompozitora i dirigenata. Ovom zadatku su se odazvali pre svega umetnici koji su i pre početka ratnih sukoba stvarali dela sa socijalnom tematikom i koji su bili povezani sa komunističkom partijom i imali jasno antifašističko opredeljenje.

Njihovim delovanjem, na organizaciji muzičkog života za vreme ratnih dejstava i na oslobođenim teritorijama, nastaje korpus onoga što nazivamo partizanskim pesmama, kao autentični muzički izraz Narodnooslobodilačke borbe u Jugoslaviji. Njihova karakteristika je spoj borbene tematike s melo-poetskim karakteristikama narodne pesme. Tako su nastale narodne borbene pesme jer su ih prenosili borci i one su ulazile nazad među stanovništvo, zadržavajući neke od svojih specifičnih lokalnih karakteristika i stvarajući osobeni „stil” partizanskih pesama. To su jednostavne pevljive melodije, uskog ambitusa i karakteristika tracidionalne muzike dinarskog područja ili drugih krajeva zemlje (Sa Ovčara i Kablara), takođe koračnice preuzete iz sovjetske muzike, kao i lirske balade čija melodika biva pozajmljena ili je inspirisana ruskim popularnim i masovnim pesmama (Crveni makovi). Vremenom su svi ovi elementi spojeni u jedan nov tip narodne melodije koji jasno povezujemo s partizanskim pokretom.

Vladimir Nazor, autor stihova poznatih partizanskih pesama

Kao originalne numere ovog perioda možemo smatrati masovne pesme na stihove Vladimira Nazora: Drug Tito, Crvena zvezda, Uz Tita i Staljina, Mitraljeza. Samo na tekst pesme Drug Tito muziku su komponovali Bombardeli, Danon, Hercigonja, Simoniti, Špiler. Među najpoznatijim pesmama je i Kozara Oskara Danona iz njegovog ciklusa a kapela horova Pesme borbe i pobede. Narodni tekst ove pesme počinje rečima „Ide Mladen vodi partizane” koje je diktirao jednostavnu temu i ostatni tretman glasova, dok je refren „Oj, Kozaro” razvijeniji i harmonski bogatiji, sugerišući uticaj umetničke pesme, po rečima muzikologa Roksande Pejović.

Godine 1942. osnovano je i Kazalište narodnog oslobođenja (ime je dobijeno 1943. na sugestiju Veselina Masleše), u okviru koga su organizovane i muzičke priredbe u borbi. Na prvoj priredbi, 6. decembra 1942. godine, u Bosanskom Petrovcu, povodom Prve konferencije žena, čitamo da je program bio sastavljen iz horskih pesama u pratnji dve harmonike, violine i klarineta. Tom prilikom pevale su se pesme: Partizanka, Hej Sloveni, Budi se Istok i Zapad, a kasnije su izvođene i Internacionala, sovjetske koračnice, kao i narodna partizanska pesma Oj, narode Like i Korduna. Inače je područje Korduna, Banije i Like imalo posebno povoljne uslove za organizovanje umetničkog rada, a važno je bilo i potpuno oslobođenje Dalmacije u jesen 1944. godine, kada su se stekli uslovi za osnivanje stalnih orkestara pri Drugoj proleterskoj diviziji i Trećoj diviziji. Takođe, organizovani su i edukativni kursevi - za dirigovanje, harmoniku i solo pevače, a Hercigonja, Ines Ivanišević i Špiler počinju sakupljanje narodnih pesama. Tako je na Baniji jedno vreme radio omladinski hor koji je na svom programu imao samo autentično narodno stvaralaštvo.

Muzičko stvaralaštvo u NOB-u je imalo nekoliko faza i nekoliko polja delovanja: osnaživanje morala, održavanje borbenog duha i komemorisanje sećanja na važne događaje i ljude. Paralelno je tekla i edukativna i proaktivna delatnost usmerena ka postavljanju osnova za budući muzički život SFRJ: muzičke škole, muzička pozorišta i koncertne dvorane koje bi odgovarale tekovinama socijalističke revolucije i omasovljenju participacije u umetnosti.

Literatura

uredi
  • „Pojmovnik antifašističke borbe”, Savez antifašista Srbije, Beograd, 2016, 35—36.
  • Hercigonja, Nikola, „Muzika nastojanja u narodno-oslobodilačkoj borbi“, „Muzika: Zbornik Udruženja kompozitora Srbije”, 1, 1948, 24-32.
  • „Muzika i muzičari u NOB: Zbornik sećanja”, Beograd, grupa izdavača, 1982.
  • Hercigonja, Nikola, „Male i skromne kompozicije radili smo zanosno, kao svoj prilog borbi i kolektivu“, Napisi o muzici, Beograd, Umetnička akademija, 1972, 384-385.
  • Pejović, Roksanda, „Uticaj folklora NOB-a na umetničko stvaralaštvo“, Pro musica, 7-8, jun-jul 1965, 29.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Музика_у_Народноослободилачкој_борби&oldid=27674491”