Nadašd

Nadašd
mađ. *Nádasd*
Nadašd; mađ. Nádasd
	Ime mesta pisano rovaškim pismom
	Grb
Administrativni podaci
Država	Mađarska
Region	Zapadna prekodunavska regija
Županija	Vaš
Srez	Kermendi
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2023.	1.289
— gustina	36,29 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	46° 34′ 32″ S; 16° 21′ 45″ I / 46.5755° S; 16.3626° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina	35,6 km2
	Nadašd Nadašd na karti Mađarske
Poštanski broj	9915
Pozivni broj	(+36) 94
Veb-sajt
	http://nadasd.hu/

Nadašd (mađ. Nádasd) je naselje u zapadnoj Mađarskoj. Nadašd je naseljeno mesto u okviru županije Vaš.

Etimologija

Selo je prvobitno bilo naseljeno na brdu, močvarno područje koje ga okružuje obilovalo je trskom, po čemu je naselje i dobilo ime. "d" na kraju reči Nadašd ima uobičajenu funkciju umanjenice, nadimka u staromađarskom dijalektu.

Lokacija

Nadašd se nalazi 7 kilometara južno od Kermenda, na padinama Vaških brda. Centrom sela je do nedavno prolazio autoput 86, dok je autoput 76 prolazio istočnim rubom njegove administrativne teritorije. Nova deonica magistralnog puta 86 koja zaobilazi Nadašd je završena, i sada se do sela može doći samo putevima obeleženim sa četiri i pet cifara, dok se dve pomenute magistrale spajaju na jugoistočnom obodu naselja.

Inferiorni put 7445, koji vodi od Molnašečeda kroz Sarvaškend i završava u istočnom delu administrativne oblasti, spaja se sa glavnim putem 86. Put 7446 počinje južno od sela i prati staru trasu glavnog puta više od kilometra prema Halođiju i Čakanjidoroslu, dok se put 7447 odvaja od puta 7446 prema Erimađarošd-Felšejanošfi.

Istorija

Već u rimsko doba u granicama sela odvijao se živ trgovački saobraćaj. Kroz zapadnu granicu sela prolazio je nekadašnji rimski put od ćilibara, čiji se ostaci i danas mogu videti u ataru naselja. Na južnu granicu Nadašda takođe je uticao važan trgovački put koji je u srednjem veku povezivao Sekešfehervar sa italijanskim gradovima.^[2]

Prvi zapis o naselju pod imenom Nadašt potiče iz 1233. godine, kada je zabeležena potvrda kraljevskog suda o imovinskom sporu porodice Nadašdi. U toku 13. veka, plemići koji su koristili naselje kao svoje središte, preuzeli su Nadašdi kao porodično prezime. Ova porodica je kasnije imala značajnu ulogu u istoriji Mađarske, a njihovo imanje je uništeno tokom istorijskih nemira. Centar vlastelinstva mogla bi biti rotonda sa rezidencijalnom kulom iz 11. veka, čiji su temelji otkriveni 2003. godine i restaurirani, vidljivi pored crkve. Iskopavanja sugerišu da rotonda sakriva staru porodičnu crkvu i grobnicu Nadašdija. Prvobitno utvrđenje je verovatno uništeno tokom tatarske invazije, obnovljeno, a zatim verovatno razoreno 1664. godine od strane turske vojske na putu za bitku kod Sentgotarda. Konačno je srušeno 1888. godine.

Naselje je prvi put zabeleženo kao Nadašd 1246. godine. Župna crkva, posvećena Svetom Martinu, pomenuta je 1376. godine u povelji, koja takođe spominje četiri plemićka dvora južno od crkve. U 1532. godini, turska vojska je na svom pohodu na Beč prošla kroz ovaj kraj i opustošila naselje. U tom veku, stanovnici Nadašda su prešli na reformatorsku veru. Godine 1600, verovatno usled posledica turskog napada, crkva je bila u ruševinama, a tada se prvi put pominje luteranski sveštenik po imenu Balaž. U 1664. godini, pod komandom velikog vezira Keprulu Ahmeda, turska vojska, brojeći preko sto hiljada vojnika, marširala je ovim predelom, razarajući sve pred sobom. Tokom napada na Kermend, sukob se proširio i na ovo selo. Prema legendi, poginuli Turci su pokopani ispod brda poznatog kao Terekšir (groblje Turaka). Katolička crkva je 1732. godine, po nalogu kralja Karolja, povratila crkvu od reformatora.

Prema Eleku Fenješu: „Nadašd, mađarsko selo, županija Vaš, ulica str. 1 mfd. južno od Kermenda, 404 kat., 330 evanđelja, 12 ref., 8 jevrejskih rezidencija. Kat. parohijska crkva. Agoštanska filijalna crkva i škola Prelepa vinogradarska brda i šuma.”^[3]

U monografiji okruga Vaš: „Nadašd je veliko mađarsko selo, sa 207 kuća i 1.403 stanovnika. Pošta je u selu, telegraf je u Kermendu. Sedište okružnog registra. Meštani održavaju zadrugu za samopomoć. Stara crkva je obnovljena 1730. godine, dok je njena nova prelepa crkva sagrađena 1890. godine. Keđura Batjanj - Grof Eden Stratman. Nadašdijevi su nekada bili njihovi zemljoposednici, a zatim Batijani ”^[4]

Stanovništvo

Tokom popisa 2011. godine, 88,5% stanovnika se izjasnilo kao Mađari, 0,9% kao Nemci, 0,7% kao Romi i 0,3% kao Rumuni (11,4% se nije izjasnilo; zbog dvojnog identiteta, ukupan broj veći može biti na 100 %). Verska raspodela je bila sledeća: rimokatolici 63%, reformisani 2,1%, luterani 14,1%, bez veroispovesti 4,7% (15,6% se nije izjasnilo).^[5]

Reference

^ Centralni zavod za statistiku
^ „TURISZTIKAI PROGRAMCSOMAGOK, KULTURÁLIS UTAK” (pdf). Kalócsa Egyesület. Pristupljeno 2009-02-27.
^ Arkanum
^ Mađarske županije i gradovi, Vaška županija urednik Šamu Borovski, Budimpešta, 1898.
^ Nadašd Imenik mesta

Spoljašnje veze

Zvanična stranica
Mapa opštine Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. januar 2007)
Evangelistička crkva
Obiđi Nadešd

[1] Centralni zavod za statistiku

[2] „TURISZTIKAI PROGRAMCSOMAGOK, KULTURÁLIS UTAK” (pdf). Kalócsa Egyesület. Pristupljeno 2009-02-27.

[3] Arkanum

[4] Mađarske županije i gradovi, Vaška županija urednik Šamu Borovski, Budimpešta, 1898.

[5] Nadašd Imenik mesta

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]