Nemački seljački rat
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Nemački seljački rat predstavlja seljačku bunu koja je zahvatila Sveto rimsko carstvo 1524. godine. Vođa ustanika bio je Tomas Mincer. Ustanak je završen neuspehom.
| Nemački seljački rat | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Karta koja pokazuje centre ustanka i mesta najvažnijih bitaka | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
| Švapska liga | Ustanici | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Georg Truhzes |
Tomas Mincer Hans Miler | ||||||
| Jačina | |||||||
| nepoznato | 300.000 | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| nepoznato | 150.000 | ||||||
Uzroci uredi
Krajem 15. i početkom 16. veka Nemačka u razvoju zaostaje u odnosu na druge evropske države, pre svega Holandijom i Engleskom. Uzrok tome su, pre svega, jake centrifugalne tendencije. U drugim razvijenijim državama, rast trgovine i industrije doprinosili su centralizaciji države, a u Nemačkoj je uticalo na lokalno grupisanje interesa što je doprinosilo rascepkanosti zemlje. Carska vlast postajala je sve slabija, a lokalni kneževi su se sve više osamostaljivali. Kneževi su imali sopstvene vojske i ubirali sopstveni porez. Stanovništvo gradova podelilo se na tri grupacije: patricije (plemići), koji su upravljali gradom i eksploatisali seljake i građane potčinjene gradu; građansku opoziciju, koja je obuhvatala bogatije i srednje slojeve građana i plebejsku opoziciju sastavljenu od obespravljenih stanovnika grada. Međutim, u Nemačkoj su se najviše eksploatisali seljaci. Kapitalizam je uticao na sve veću eksploataciju na nemačkom selu. Zbog toga je početkom 16. veka Nemačku pogodio niz seljačkih ustanaka. Najznačajniji su bili ustanci pod nazivom "Savez cipela" i "Siroti Konrad". Oba ustanka su, međutim, završena neuspehom. Klasna borba u Nemačkoj kulminiraće 1524. godine izbijanjem Nemačkog seljačkog rata.
Mincerova propoved uredi
Protestantska reformacija, koju je 1517. godine započeo Martin Luter, podelila je Nemačku u tri tabora: katolički (reakcionarni), luteranski (građansko-reforistički) i revolucionarni. Katolički tabor činili su svi oni kojima je u interesu bilo očuvanje srednjovekovnog feudalnog poretka. Luteranski tabor činilo je sitno plemstvo i građanska opozicija čiji je cilj bio da se oslobode zavisnosti od monarha i da konfiskacijom steknu bogatstvo. Treći tabor činili su seljaci i plebs. Na čelo revolucionarnog pokreta stao je 1524. godine Tomas Mincer. On je formulisao zahteve revolucionara. Mincer se zalagao za ukidanje klasnih razlika i privatne svojine. Sve vlasti koje bi se opirale takvom poretku trebalo je uništiti. Jednakost nije trebalo da obuhvati samo Nemačku već i celokupan hrišćanski svet.
Mincer je izdavao revolucionarne pamflete i slao propagatore po čitavoj Nemačkoj. Religiozna filozofija Tomasa Mincera ubrzo je stala u suprotnost sa Luterovom zbog čega Luter staje na stranu feudalaca. Sredinom 1524. godine će Mincerovi sledbenici organizovati oružanu pobunu protiv vlasti. Seljačkim ratom su najviše obuhvaćena područja Švapske, Frankonije i Tiringije.
Ustanak u Švapskoj uredi
Ustanak je izbio u Švapskoj gde su seljaci odbili da ispune feudalne obaveze. Ubrzo su seljaci počeli da se grupišu u odrede, biraju svoga vođu i da se naoružavaju. Ustanike u Švapskoj predvodio je Hans Miler, Mincerov učenik. Krajem oktobra seljaci zauzimaju Valdshut na gornjem toku Rajne. Obrazuju evangelističku zajednicu koja je za cilj imala uništenje feudalnog poretka, razaranje zamkova i manastira. Ustanak se brzo širio jer su švapski feudalci upravo u to vreme ratovali u Italiji. Plemstvo je započelo sa pregovorima kako bi kupilo vreme. Do sredine meseca, Milerove snage brojale su oko 3500 ljudi. Plemstvo je sakupilo samo oko 1700 najamnika. Međutim, Miler je naseo na plemićke ponude i raspustio svoju vojsku.
Uvidevši Milerovu zabludu, seljaci se ubrzo ponovo grupišu. Plemiće je predvodio Georg Truhzes. Početkom sledeće godine, seljačke snage brojale su preko 40.000 seljaka raspoređenih u šest odreda. Međutim, iako je brojnost armije bila zavidna, ona je imala i brojne nedostatke. Najveći od njih bili su neorganizovanost, izbegavanje ofanzivnih akcija i slabo naoružanje. Vojska je prihvatila program Dvanaest tačaka po kome se borba ograničavala na ukidanje kmetstva i dobijanje ekonomskih olakšica. Plemstvo je iskoristilo popuštanje seljaka i njihovu spremnost na pregovore. Švapski savez bio je oslabljen ratovanjem protiv proteranog vojvode Ulriha Virtemberškog. Truhzes je ubeđivao seljake da ne pružaju podršku Ulrihu. Sa nekima je sklopio i savez. Lišen podrške seljaka, Ulrih je ponovo poražen i proteran iz Virtemberga. Plemići su tada ponovo udarili na seljake. Okupivši vojsku od 10.000 vojnika, Truhzes je krenuo u napad na seljake. Neke odrede je uspeo i da porazi. Sudar prethodnica sa Jezerskim odredom seljaka završen je Truhzesovim porazom. Potom on ponovo stupa u pregovore sa seljacima obećavajuči im amnestiju i izvesne olakšice. Seljaci su pristali da predaju veći deo oružja. Prvi period seljačkog rata u Nemačkoj time je završen. Truhzes se sa vojskom uputio u Frankoniju.
Ustanak u Frankoniji uredi
Revolucionarni pokret u Frankoniji nije bio jedinstven. Postojalo je čak šest centara ustanika. Najjači je bio u carskom gradu Hajlbronu. Najjači odredi bili su Svetli odred (8000 ljudi, oko 3000 arkebuza i nekoliko bombardi) koji je predvodio Žaklin Rorbah i Crni odred pod komandom viteza Florijana Gajera. Odlučujuća bitka između reakcionarnih snaga predvođenih Truhtesom i odreda Virtemberga i Frankonije odigrao se 12. maja 1525. godine kod Beblingena. Truhzesovu armiju činilo je oko 15.000 vojnika. Osnovno preimućstvo feudalaca bilo je jedinstvo komandovanja i snažna artiljerija i konjica. Vojska revolucionara bila je razjedinjena. I nju je činio oko 15.000 ljudi, ali bez konjice. Seljaci su, relativno lako, poraženi i naterani u bekstvo. Izgubili su oko 4000 ljudi. Rorbah je zarobljen i pogubljen (pečen na živoj vatri). Ubrzo nakon bitke kod Beblingena, Truhzes je, pojačan odredima falačkog kneza (6500 ljudi) ugušio otpor u Odenvaldu, Nekaru i donjoj Frankoniji. Sa najjačim odredom, Algojskim odredom (23.000 ljudi) Truhzes je sklopio dogovor. Odred je ubrzo raspušten.
Ustanak u Tiringiji uredi
Čim je buknuo ustanak u Švapskoj, Mincer se uputio u Tiringiju koju je pretvorio u središte ustanka. Dana 17. marta 1525. godine u Milhauzenu dolazi do prevrata. Gradski patricijski savet je smenjen. Vlast je prešla u ruke Velikog veća na čelu sa Mincerom. Proglašena je jednakost imovine i građana. Mincer je postao prvak revolucionarnog pokreta. Pod njegovim propovedima, seljaci su krenuli u rušenje i paljenje manastira i zamkova. Ustankom su zahvaćeni Ajhsfeld, Harc, vojvodstvo Hesen i drugi delovi severne Nemačke. Plemstvo se u početku nije snašlo. Tek krajem aprila, hesenski vojvoda ugušio je ustanak u svom vojvodstvu i uputio se ka Fuldi gde je 3. maja razbio Fuldski seljački odred. Potom se uputio na sever gde se spojio sa vojskom saksonskog izbornog kneza. Zajedno su udarili na Bad Frankenhauzen gde ih je čekao Mincer sa oko 8000 ljudi . Dana 16. maja, feudalci sklapaju primirje sa Mincenom, ali ga napadaju pre njegovog isteka. Ipak, pre napada, feudalci su seljacima ponudili amnestiju ukoliko prekinu sa pobunom i predaju im Mincera živog. Mincer je održao sastanak gde su za predaju glasali jedan vitez i sveštenik. Mincer im je odrubio glave. Ustanici su ipak poraženi. Stradalo je 5000 seljaka. Mincer je ranjen, zarobljen i mučen pre nego što je ubijen.
Značaj uredi
Gušenjem ustanka u Tiringiji okončan je Seljački ustanak u Nemačkoj. On je života koštao preko 150.000 seljaka. Stradalo je i sveštestvo i plemstvo. Osnovni razlog neuspeha ustanka bio je taj što su se seljaci, i pored brojčane nadmoći, vezali za odbrambena dejstva i spremno prihvatali ponude feudalaca. Položaj nemačkih seljaka je nakon ustanka veoma pogoršan. Podvrgnuti su još žešćoj eksploataciji od strane feudalaca. I pored toga, on je imao veliki značaj u istoriji Nemačke. Engels i Lenjin su Nemački seljački rat smatrali prvom od tri velike buržoaske revolucije u Evropi.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- Vojna enciklopedija, tom 8 (501—504)
