Panonski Sloveni

Panonski Sloveni su Sloveni koji su se tokom ranog srednjeg veka naselili na širem području tada već bivše rimske pokrajine Panonije (zapadni deo današnje Mađarske i severni delovi današnje Hrvatske i Srbije). Doseljavanje slovenskih plemena na panonske prostore započelo je u 6. veku, odnosno u vreme kada je najveći deo Panonske nizije potpao pod vlast Avarskog kaganata. U prvoj polovini 7. veka, deo Panonskih Slovena našao se u sastavu Samove države, koja se raspala pod udarima Franaka i Avara. Sve do kraja 8. veka, većina Panonskih Slovena ostala je pod vrhovnom vlašću Avara, a potom su tokom franačko-avarskih ratova potpali pod vrhovnu vlast Franačkog carstva.

Seobe Slovena u ranom srednjem veku

Četiri pokrajine u rimskoj Panoniji, pre Velike seobe naroda

Tokom 9. veka, na širem području Panonije su izvan područja pod neposrednom franačkom vlašću stvorene i posebne slovenske države, koje su bile u vazalnom odnosu prema franačkim vladarima. Tako je u južnim panonskim oblastima, oko srednjeg toka reke Save stvorena Posavska kneževina, dok je u oblastima severno od reke Drave stvorena Balatonska kneževina. Sredinom 9. veka, Panonski Sloveni su bili obuhvaćeni delovanjem Moravsko-panonske misije, kada je dovršen i proces njihove hristijanizacije. Najpoznatiji vladari Panonskih Slovena bili su knezovi Ljudevit, Ratimir, Pribina, Kocelj i Braslav.

Panonija u sklopu slovenskog etničkog prostora tokom ranog srednjeg veka

Sredinom druge polovine 9. veka, na severni deo Panonskih Slovena nakratko se proširila vlast Velikomoravske kneževine. Krajem 9. veka, u Panoniju su počeli da prodiru Mađari, koji su vremenom uspostavili svoju vlast na širem prostoru Panonske nizije. Tokom 10. i 11. veka, većina Panonskih Slovena je postepeno potpala pod mađarsku vlast. U to vreme je započeo i proces njihove postepene mađarizacije, koji je bio posebno izražen u severnim oblastima Panonije, dok je na područjima južno od reke Drave bio znatno slabiji. Na tom prostoru je početkom 13. veka u okviru Kraljevine Ugarske stvorena Banovina Slavonija, koja je vremenom uzdignuta na stepen kraljevine (lat. Regnum Sclavoniae).

Središnje područje slovenske Balatonske kneževine

Tragovi plemenske i jezičke posebnosti Panonskih Slovena očuvani su u kulturnom i lingvističkom nasleđu stanovništva Panonske nizije. Kao potomci Panonskih Slovena, stanovnici srednjovekovne Slavonije (stari Slavonci) očuvali su svoju narodnu posebnost sve do ranog novovekovnog razdoblja, kada su potpali pod udar hrvatizacije.

Vidi još

• Sloveni
• Stari Sloveni
• Slovenski jezici
• Južni Sloveni
• Zapadni Sloveni

Literatura

• Bowlus, Charles R. (1995). Franks, Moravians, and Magyars: The Struggle for the Middle Danube, 788-907. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. 
• Vlasto, Alexis P. (1970). The Entry of the Slavs into Christendom: An Introduction to the Medieval History of the Slavs. Cambridge: Cambridge University Press. 
• Gluhak, Alemko (2003). „Ime Slavonije”. Migracijske i etničke teme. 19 (1): 111—117. Arhivirano iz originala 19. 01. 2016. g. Pristupljeno 04. 06. 2024. CS1 održavanje: Nepodoban URL (veza)
• Goldberg, Eric J. (2006). Struggle for Empire: Kingship and Conflict under Louis the German, 817-876. Ithaca, NY: Cornell University Press. 
• Gračanin, Hrvoje (2008). „Slaveni u ranosrednjovjekovnoj južnoj Panoniji”. Scrinia Slavonica. 8: 13—54. 
• Gračanin, Hrvoje (2010). „Zagrebačko područje u kasnoj antici i ranom srednjovjekovlju”. Vjesnik Arheološkog muzeja u Zagrebu. 43 (1): 143—151. 
• Gračanin, Hrvoje (2011). Južna Panonija u kasnoj antici i ranom srednjovjekovlju (od konca 4. do konca 11. stoljeća). Zagreb: Plejada. 
• Gračanin, Hrvoje (2014). „Povijest Slavonije koja to nije: Stari vijek i rani srednji vijek”. Scrinia Slavonica. 14: 528—532. 
• Živković, Tibor (1997). „Prilog hronologiji avarsko-slovenskih odnosa 559-578. godine”. Istorijski časopis. 42-43 (1995—1996): 227—236. 
• Živković, Tibor (2000). Sloveni i Romeji: Slavizacija na prostoru Srbije od VII do XI veka (PDF). Beograd: Istorijski institut. 
• Zett, Robert (2013). „O imenu Slavonija”. Scrinia Slavonica. 13: 489—495. 
• Moravcsik, Gyula, ur. (1967) [1949]. Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (2. izd.). Washington: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. 
• Richards, Ronald O. (2003). The Pannonian Slavic Dialect of the Common Slavic Proto-language: The View from Old Hungarian. Los Angeles: University of California. 
• Rokai, Peter (2002). „Istorija Mađara od najstarijih vremena do Mohačke bitke 1526. godine”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 7—183. 
• Tóth, Imre H. (1996). „The Significance of the Freising Manuscripts (FM) for Slavic Studies in Hungary”. Zbornik Brižinski spomeniki. Ljubljana: Slovenska akademija znanosti in umetnosti. str. 443—448. 
• Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantiski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98. 
• Fine, John Van Antwerp Jr. (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. 
• Fine, John Van Antwerp Jr. (2005). When Ethnicity did not Matter in the Balkans: A Study of Identity in Pre-Nationalist Croatia, Dalmatia, and Slavonia in the Medieval and Early-Modern Periods. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.