Peloponez

Peloponez (grč. Πελοπόννησος) je veliko poluostrvo na jugu Grčke, južno od Korintskog zaliva. Čine ga periferije:

Geografija uredi

Peloponez zauzima površinu od 21.549 km². Čini ga najjužniji deo kontinentalne Grčke, iako je danas praktično ostrvo posle izgradnje Korintskog kanala 1893. Na dva mesta je povezan sa ostatkom Grčke, prirodnim putem, preko Korintske prevlake i veštački, mostom Rio-Antirio koji je izgrađen 2004).

Poluostrvo je u unutrašnjosti planinsko sa duboko usečenim obalama. Najviša planina je Kilini sa najvišim vrhom od 2.376 m. Peloponez ima četiri manja poluostrva okrenuta jugu: Meseniju, Mani, Epidaurus i Argolidu.

Pored peloponeske obale leže dve grupe ostrva: Argo-saronska ostrva, na istoku i Jonska ostrva, na zapadu. Ostrvo Kitera, blizu poluostrva Epidaurus na jugu, smatra se delom Jonskih ostrva.

Istorija uredi

Poluostrvo je bilo nastanjeno još od preistorijskih vremena. Njegovo današnje ime potiče iz grčke mitologije, posebno iz legende o Pelopsu koji je vladao ovim područjem. Ime Peloponez znači „Pelopsovo ostrvo”. U srednjem veku ostrvo je bilo poznato kao Moreja. Prema narodnoj etimologiji, naziv su mu dali krstaši jer je bilo gusto obraslo dudovim drvećem (grč. Μωρέας ili Μωριάς) koje se koristilo u proizvodnji svile. Pošto su tu živeli i Sloveni, moguća etimologija, kao i u slučaju Morlaka je od mora. Takvu etimologiju ove reči, iako slovenofob, je zastupao i tirolski putnik, novinar, političar i istoričar Jakob Philipp Fallmerayer.

Mapa Peloponeza u antičko doba

Prva veća grčka civilizacija, egejska ili mikenska civilizacija, dominirala je Peloponezom u bronzanom dobu s uporištem u Mikeni na severoistoku poluostrva. U klasično antičko doba, Peloponez je bio središte svih dešavanja u klasičnoj Grčkoj, na njemu su se nalazili najmoćniji gradovi — države, a tu su vođene i najkrvavije bitke. Tu su bili gradovi Sparta, Korint, Arg i Megalopolis, a bila je i sedište Peloponeske lige. Poluostrvo je bilo umešano u Grčko-persijski rat, a bilo je i poprište Peloponeskog rata od 431—404. p. n. e. Osvojila ga je Rimska republika 146. p. n. e. i tada je postala provincija Ahaja.

Peloponez je punih dvesta osamnaest godina (od 587. do 805. godine) bio pod slovenskom vlašću, a naseljavala su ga plemena Jezeraca i Milinga. Pokoravanje Slovena na tlu današnje Grčke i njihova postupna helenizacija počeli su pod kraj 8. veka, a najznačajniji faktori u helenizaciji Slovena bili su crkva, sa grčkim bogoslužbenim jezikom, odsustvo jačih slovenskih država ili plemenskih saveza i udaljenost od drugih Slovena u Evropi.^[1]

Potom su Peloponezom vladali Vizantinci, mada su mnoge delove poluostrva osvojili Mlečani i Franci. Franci su osnovali Kneževinu Ahaju na severnoj polovini poluostrva 1205, dok su Mlečani osnovali veći broj luka duž obale, kao što su Monemvasija, Pil i Koroni, koje su trajale do 15. veka. Vizantinci su držali kontrolu nad južnim delom poluostrva, kojim su vladali iz utvrđenog grada Mistra blizu Sparte. Grad je cvetao od sredine 13. do sredine 15. veka, kada su osmanski Turci zauzeli Peloponez, između 1458—1460. Mlečani su zauzeli delove poluostrva između 1699—1718, ali je turska vlast inače bila stabilna uz sporadične pobune na poluostrvu Mani, najjužnijem delu Peloponeza.

Stanovnici Peloponeza igrali su najvažniju ulogu u grčkom ratu za nezavisnost — rat je u stvari i počeo na Peloponezu pod vođstvom Kolokotronisa Teodorosa, kada su pobunjenici zauzeli Kalamatu 23. marta 1821. Odlučujuća bitka kod Navarina vodila se blizu Pila na zapadnoj obali Peloponeza, a grad Nafplio na istočnoj obali postao je sedište prvog parlamenta nezavisne Grčke.

Za vreme 19. i 20. veka, ovaj region je bio prilično zaostao i siromašan tako da je veliki broj stanovnika otišao u gradove, naročito u Atinu, i druge zemlje, naročito u SAD i Australiju. Teško je pogođen u prvom i Drugom svetskom ratu. Stvari su se malo popravile, naročito kad je Grčka ušla u Evropsku uniju 1981. godine i s razvojem turizma. Međutim, Peloponez je i dalje najsiromašniji deo Grčke. On je poznat kao najtradicionalniji i najkonzervativniji region Grčke i uporište desničarske partije Nova demokratrija.