Портал:Severna Amerika/Selected biography

Usage

The layout design for these subpages is at Portal:Severna Amerika/Selected biography/Layout.

1. Add a new Selected article to the next available subpage.
2. Update "max=" to new total for its {{Random portal component}} on the main page.

Nominations

Feel free to add related Featured biographies to the list, using the above usage. Other articles may be nominated here.

Selected biographies list

Portal:Severna Amerika/Selected biography/1

Beti Dejvis (engl. Bette Davis; Louel, 5. april 1908 — Neji sir Sen, 6. oktobar 1989) je bila američka filmska, pozorišna i televizijska glumica, neretko navođena kao Prva dama američkog filma i jedna od najvećih filmskih diva svih vremena. Prve uloge na filmu dobila je tridesetih godina, nakon nekoliko uspešnih predstava na Brodveju. Tokom svoje šezdesetogodišnje karijere odigrala je preko sto uloga u filmovima. Bila je tražena i cenjena zbog spremnosti da igra negativne likove, i toliko uspešna u tome da su filmovi u kojima je, kako je sama govorila, glumila kučku, reklamirani pod sloganom: „Ko je bolji od zle Beti?“. Bila je jedna od malobrojnih holivudskih diva koje su karijeru izgradile jedino zahvaljujući glumačkom talentu. Pored maestralno odigranih uloga, Dejvisova je takođe bila poznata po svojoj plahovitoj i egocentričnoj prirodi. Smatrali su je za ratobornu i naglu osobu zbog čestog suprotstavljanja režiserima i producentima.

Na samom početku karijere, privukla je pažnju filmskih kritičara ulogama u dramama Ljudski okovi, Pobeda nad tamom i Pismo. Već početkom četrdesetih godina 20. veka bila je najtraženija, najplaćenija i najuticajnija američka filmska zvezda, sa bioskopskim i kritičkim hitom Male lisice iza sebe. Scenaristi su prepravljali scenario na njen zahtev, a režiseri joj dozvoljavali da menja njihove odluke, samo da ne bi napustila snimanje, i nastavila da pravi blokbastere poput filmova Na raskršću i Gospodin Skefington. Krajem četrdesetih Betina karijera stagnira, da bi 1950. ponovo počela vrtoglavo da raste zahvaljujući ulozi Margo Čening u kultnom filmu Sve o Evi. Ipak, bio je to vrhunac njene karijere, nakon čega njena popularnost opet opada. Iako je već bila smatrana zvezdom koja se polako gasi, dva puta je opet uspela da privuče pažnju javnosti na sebe: prvi put kada je ulogom psihopate u trileru Šta se dogodilo sa Bebi Džejn? osvojila mlađu publiku, a drugi put kao osamdesetogodišnja glumica u dirljivoj drami Avgustovski kitovi. Dejvisova, koja je bila prva predsednica Američke akademije nauka i umetnosti, dva puta je nagrađena Oskarom za najbolju glavnu glumicu — za uloge u filmovima Opasna iz 1935. i Džezebel iz 1937. godine.

Beti Dejvis je bila najplaćenija i najpopularnija holivudska zvezda od 1940. do sredine pedesetih. Prva je glumica koja je dobila Nagradu za životno delo od Američkog filmskog instituta i prva osoba koja je bila nominovana za deset Oskara. Taj broj nadmašili su samo Meril Strip, Ketrin Hepbern, Lorens Olivije i Džek Nikolson. Pored Hepbernove, Beti Dejvis se smatra najboljom glumicom dvadesetog veka. Virtuoznost pred filmskim kamerama donela joj je reputaciju jedne od najpoštovanijih filmskih zvezda svih vremena, dok su joj uloge koje je birala i njeno ekscentrično ponašanje obezbedili status istinske gej ikone.

---

Portal:Severna Amerika/Selected biography/2

Vejn Daglas Grecki (engl. Wayne Douglas Gretzky; Brantford, 26. januara 1961) je bivši kanadski profesionalni hokejaš i trener. Grecki, zvani Veliki (engl. The Great One), važi za jednog od najboljih hokejaša svih vremena i najboljeg hokejaša NHL lige svih vremena. U vreme odlaska u penziju, 18. aprila 1999. godine, držao je 40 rekorda u regularnoj sezoni, 15 u plejofu, te šest rekorda u Ol star utakmicama. Jedini je koji je uspeo da u jednoj sezoni NHL lige postigne preko 200 poena, što je njemu pošlo za rukom četiri puta, a petnaest puta je postigao više od 100 poena. Čak devet puta je proglašavan za najkorisnijeg igrača lige u deset vezanih sezona (od 1979/80 do 1986/87, i 1988/89). Vejnov dres sa brojem 99 jedini je dres koji su iz upotrebe povukli svi NHL klubovi.

Rođen i odrastao u Brantfordu, Ontario, Grecki je svoje veštine usavršavao na klizalištu koje je njegov otac napravio u dvorištu porodične kuće, te je oduvek igrao na višem nivou nego njegovi vršnjaci. Iako krhkije građe koja je limitirala i njegovu snagu i okretnost, Vejnova inteligencija i čitanje igre bili su nenadmašivi. Vešto je izbegavao nalete hokejaša protivničke ekipe, ali i bio u stanju da predvidi gde će se pak odbiti, te odabrati pravi potez u pravo vreme. U NHL ligi je igrao za klubove: Njujork rendžerse, Sent Luis bluz, Los Anđeles kingse i Edmonton ojlerse sa kojima je osvojio četiri Stenli kupa. Za kanadsku reprezentaciju je nastupio na jednim olimpijskim igrama i jednom svetskom prvenstvu u hokeju, kada je osvojio bronzanu medalju.

---

Portal:Severna Amerika/Selected biography/3

Zelda Ficdžerald (engl. Zelda Fitzgerald), rođena Sejr (engl. Zelda Sayre; Montgomeri, 24. jul 1900 — Ešvil, 10. mart 1948) bila je američka književnica i supruga američkog pisca F. Skota Ficdžeralda, na čije je stvaralaštvo snažno uticala.

Rođena u Montgomeriju, Alabama, bila je primećena zbog svoje lepote i vedrog duha i bila je proglašena od strane svog supruga prvom američkom flaperkom. Skot i ona postali su simbol doba džeza, što su i do danas ostali. Trenutni uspeh Skotovog prvog romana Ova strana raja (1920) uveo ih je u visoko društvo, ali je njihov brak mučilo neumereno opijanje, izdaja i žestoke optužbe. Ernest Hemingvej, koga Zelda nije volela, krivio je nju zbog smanjenja brojnosti Skotovih književnih dela, iako je ona bila žrtva suprugove dominacije. Nakon što joj je dijagnostifikovana šizofrenija, ona je većinu vremena provodila u specijalističkim klinikama i supružnici su živeli odvojeno kada je Skot iznenada umro 1940. godine. Zelda je umrla kasnije, tokom požara u bolnici u Ešvilu, Severna Karolina.

Nedavni pisci i naučnici prikazivali su Zeldu kao kreativni talenat koji je ignorisan u patrijarhalnom društvu. Biografija iz 1970. čiji je autor Nensi Milford, ušao je u uži izbor za Pulicerovu nagradu. Godine 1992, Zelda je posthumno primljena u Alabaminu kuću slavnih žena.

---

Portal:Severna Amerika/Selected biography/4

Majkl Džozef Džekson (engl. Michael Joseph Jackson; Geri, 29. avgust 1958 — Los Anđeles, 25. jun 2009) bio je američki muzičar i jedan od komercijalno najuspešnijih i najuticajnijih zabavljača svih vremena. Njegovi doprinosi muzici, plesu i modi, zajedno sa privatnim životom praćenim jakim publicitetom, činili su ga značajnom figurom u popularnoj kulturi četiri decenije. Poznat i kao Kralj popa, solo karijeru je započeo 1971. godine nakon debija na profesionalnoj sceni 1964. kao vodeći i najmlađi član grupe Džekson 5.

Početkom 1980-ih Džekson je postao dominantna figura u pop muzici. Njegov šesti studijski album „Thriller”, izdat 1982. godine, najprodavaniji je album svih vremena. Četiri od ostalih njegovih izdanja, „Off the Wall” (1979), „Bad” (1987), „Dangerous” (1991) i „HIStory: Past, Present and Future, Book I” (1995), takođe spadaju među najprodavanijim muzičkim materijalima na svetu. Nastupima i spotovima, Džekson je popularizovao nekoliko kompleksnih plesačkih tehnika kao što su robot i mesečev hod. Široko se navodi kao najzaslužniji za preobražaj muzičkih spotova iz promotivne alatke u umetničku formu sa spotovima pesama: „Beat It”, „Billie Jean” i „Thriller”, koji su ga učinili prvim afroameričkim izvođačem sa snažnim publicitetom na Muzičkoj televiziji (engl. Music Television, skr. MTV). Njegov jedinstven muzički zvuk, vokalni stil i koreografije su inspirisale brojne pop, rok, ritam i bluz i hip hop izvođače rušeći kulturne, rasne i generacijske barijere. Dva puta uvršten u „Rokenrol kuću slavnih”, njegova ostala dostignuća su mnogi Ginisovi rekordi, uključujući i rekord za „Najuspešnijeg zabavljača svih vremena”, 15 Gremi nagrada, 26 američkih muzičkih nagrada, 13 br. jedan singlova, i procenjena prodaja od preko 750 miliona albuma širom sveta. Bio je istaknut filantrop i humanitarac koji je zaradio i donirao milione dolara podržavši 39 akcija i osnovavši svoju fondaciju.

Džeksonov privatni život je izazivao kontroverze godinama. Promena njegove pojave se primećivala od kraja 1970-ih i početkom 1980-ih, sa promenama oblika njegovog nosa i boje njegove kože koje su rezultovale široko medijsko izveštavanje. Godine 1993, okrivljen je za seksualno zlostavljanje deteta iako nije bio optužen. Dva puta se ženio, prvo 1994. a zatim i 1996, postajući otac troje dece. Jedno dete je rodila surogat majka. Godine 2005. je zvanično optužen za maltretiranje deteta i zatim ponovo oslobođen optužbi. Dok se spremao za svoju poslednju koncertnu turneju 2009, pedesetogodišnji Džekson je preminuo usled predoziranja lekovima za uspavljivanje i smirenje. Njegova komemoracija je prikazivana uživo širom sveta i posmatralo ju je oko milijardu ljudi.

---

Portal:Severna Amerika/Selected biography/5

Sandra Anet Bulok (engl. Sandra Annette Bullock; Arlington, 26. jul 1964) je američka filmska glumica, komičarka, producent i najplaćenija holivudska zvezda svih vremena. Karijeru je počela krajem osamdesetih, igrajući u romantičnim komedijama. Najpoznatija je po filmovima Brzina, Ljubavne čarolije, Dok si ti spavao, Mis tajni agent i Dve nedelje za zaljubljivanje. Veridba i Gravitacija su njeni finansijski najuspešniji filmovi. Za ulogu u drami Mrtav ugao iz 2009. godine, najuspešnijem sportskom filmu svih vremena, osvojila je Zlatni globus za najbolju glavnu glumicu u drami i Oskara za najbolju glavnu glumicu. Ona je prva žena u istoriji čiji je film u Americi zaradio više od 200.000.000 dolara, i prva koja je iste godine proglašena za najbolju i najgoru glumicu Holivuda. Od njenih novijih komedija, pored Veridbe, poznata je i Žestoke devojke, finansijski najuspešnija komedija 2013. godine. Za ulogu u filmu Gravitacija, jednom od kritički i komercijalno najuspešnijih filmova svih vremena, Bulokova je bila nominovana za Nagradu „BAFTA”, Zlatni globus i Oskara za najbolju glavnu glumicu.

Sandra je jedna od najbogatijih i najmoćnijih javnih ličnosti na svetu. Ukupna zarada od njenih filmova iznosi 4.100.000.000 dolara. Godinama važi za najomiljeniju glumicu u Americi, gde ima reputaciju jednostavne devojke iz komšiluka. Časopis Pipl proglasio je za ženu 2010. godine, kada je takođe proglašena za najveću filmsku zvezdu američkog Juga. Bulokova je 2012. upisana u Ginisovu knjigu rekorda kao najplaćenija glumica u istoriji filma, a na Forbsovoj listi najplaćenijih holivudskih zvezda, zauzela je prvo mesto i naredne dve godine – 2013. i 2014, sa zaradom od 51 milion dolara. a često je navođena kao kraljica romantičnih komedija

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---