Posledice Drugog svetskog rata
Posledice Drugog svetskog rata sačinjavaju ljudski i materijalni gubici u periodu trajanja rata, kao i događaji u periodu od otprilike 1945.-50.
Gubici uredi
Tačan broj ljudskih žrtava Drugog svetskog rata nije utvrđen niti će ikada biti utvrđen. Razlog tome je delimično u tome što ih je teško razlučiti od nekih ratova koji su vođeni pre i posle, a delom i u tome što se s brojkama iz raznih političkih razloga manipulisalo. Većina procena spominje brojku od 55 miliona ljudi, pri čemu se takođe smatra da samo 10% otpada na neposredne učesnike, tj. pripadnike oružanih formacija, dok se ostatak odnosi na civile. Zbog te nesrazmere se Drugi svetski rat često navodi kao primer totalnog rata.
Broj ranjenih je bio višestruko veći, što, s obzirom na tadašnji broj stanovnika planete Zemlje, Drugi svetski rat čini najkrvavijim sukobom u istoriji.
Rat je doveo do dramatičnih demografskih promena u mnogim oblastima sveta. Čitave etničke zajednice su ili desetkovane ili prisilno raseljene. Najspektakularniji primer predstavlja gotovo potpuni nestanak Jevreja u Evropi - oni koji su preživeli holokaust su uglavnom emigrirali u SAD ili Palestinu, gde je uskoro stvorena država Izrael. 15 miliona Nemaca je proterano iz velikog dela istočne Evrope, a nešto slično se dogodilo i italijanskoj manjini na istočnim obalama Jadrana.
I materijalni gubici su bili veliki. Gotovo na svakom području gde su se vodile ratne operacije došlo je do velikog ili potpunog uništenja puteva, mostova, železnica, telekomunikacijskih sistema i drugih oblika infrastrukture, a mnoge države su doživele ozbiljno smanjenje vlastitih industrijskih i drugih resursa.
U ratu su nestali i mnogi delovi kulturne baštine, za šta je najbolji primer Varšava, koja je nakon neuspelog ustanka 1944. u potpunosti razorena od strane Nemaca, kao i Drezden čiji je veći deo 1945. spaljen u savezničkom bombardovanju.
Promene granica uredi
Već u početnim fazama rata je postalo jasno da će on po svom završetku dovesti do velikih promena u budućem svetskom poretku.
Najvidljivije promene bile su one koje su se ticale državnih granica. SSSR je nakon rata i formalno u svoj sastav uveo Estoniju, Letoniju i Litvaniju i proširio se na račun Finske, Nemačke, Poljske, Čehoslovačke i Rumunije. Mirovnim ugovorima su se na zapad proširile Poljska na račun Nemačke, odnosno Jugoslavija na račun Italije - s tim da je pitanje Trsta rešeno tek 1954. godine. Kina je od Japana preuzela ostrvo Tajvan, dok je Koreja od Japana stekla nezavisnost.
Sama Nemačka je ubrzo nakon rata podeljena na Zapadnu i Istočnu Nemačku. Austrija je takođe povratila nezavisnost i godine 1955. postala suverena i neutralna država.
Političke promene uredi
Jedna od dugoročnijih posledica rata postala je jasna već pri samom kraju ratnih operacija, kada su se u Aziji iz globalnog razvio na nekim mestima lokalni sukob. Nastojanje bivših kolonijalnih sila Holandije i Francuske da povrate suverenitet nad teritorijama prethodno izgubljenim od Japana je dovelo do oružanih sukoba u Holandskoj Istočnoj Indiji i Indokini, odnosno do demonstracija i jačanja pokreta za nezavisnost u mnogim kolonijama.
Britanija, koja je bila krajnje iscrpljena ratom, shvatila je da više ne može da održava Britansku Imperiju pa je godine 1947. Indiji, odnosno Pakistanu, priznala nezavisnost. Dve godine kasnije su Francuzi to učinili Vijetnamu i napustili ga, ali tek nakon vojnog poraza 1954. godine. Dotada je već započeo proces koji će se nazvati dekolonizacija i tokom koga će bivši kolonijalni posedi biti zamenjeni nizom novih suverenih država poznatih pod nazivom Treći svet.
Dekolonizacija je bila samo jedna od manifestacija kraja primata Evrope u međunarodnoj politici. Na mesto iscrpljenih, poniženih i devastiranih bivših evropskih su došle dve države oko kojih će se sledećih nekoliko decenija formirati globalni blokovi - SAD i SSSR. Njihovo suparništvo, delimično motivisano borbom za prevlast u svetu, a delimično nesuglasicama nazvano je Hladni rat, a granica između njihovih sfera u Evropi prozvana Gvozdena zavesa - često navođena kao jedna od najvidljivijih i najdugotrajnijih posledica Drugog svetskog rata.
U nastojanju da steknu propagandnu i drugu nadmoć nad Sovjetima, Amerikanci su u zapadnu Evropu uložili ogromna sredstva u svrhu ekonomske obnove preko tzv. Maršalovog plana. Mnoge od evropskih država, pogotovo one u početku neopterećene potrebom obnove oružanih snaga, ta su sredstva uspešno iskoristile za nezapamćeni ekonomski uzlet, pa će se tako s vremenom ratni gubitnici poput Nemačke i Japana uspešno suprotstaviti SAD na ekonomskom polju.
Drugi svetski rat je takođe mnoge u Evropi uverio kako će kontinent svoj primat u svetu moći barem delom povratiti jedino ako se nadvladaju tradicionalne istorijske podele. Ubrzo nakon rata počeli su prvi diplomatski koraci koji će s vremenom dovesti do stvaranja Evropske unije.
Kulturni uticaj uredi
Delom zbog svog trajanja i dimenzija, a delom zbog toga što je bio prvi oružani sukob u kome su ulogu imali novi masovni mediji kao radio i film, Drugi svetski rat je na svetsku kulturu uopšte ostavio snažan utisak koji traje i danas i koji se manifestuje u dva često protivrečna oblika.
S jedne strane su dotle nezapamćena razaranja dala još veći podsticaj od Prvog svetskog rata sve jačem trendu pacifizma kao dominantne ideologije, odnosno odbacivanja rata kao potpuno štetnog društvenog fenomena koji se mora izbeći po svaku cenu. Tome je dodatno u prilog išla i upotreba nuklearnog oružja koja je mnoge uverila kako će sledeći Treći svetski rat biti još razorniji i sadržavati rizik potpunog uništenja ljudske civilizacije, odnosno nestanka ljudske vrste i života na Zemlji.
S druge strane je Holokaust, čije su razmere i oblici otkriveni tek nakon završetka rata, za mnoge predstavljao još veći šok od samih ratnih razaranja. Spoznaja da je jedna civilizovana i prosvećena država u 20. veku sposobna da najsavremenija tehnička sredstva iskoristi u svrhu genocida, odnosno da bi to nastavila da radi po ostatku sveta da nije bila zaustavljena oružanom silom mnoge je uverila kako je Drugi svetski rat imao opravdanje, odnosno da predstavlja jedan od retkih primera gde se na učesnike može primeniti jasno razgraničenje između dobra i zla.
