Потчињеност женскиња
Potčinjenost ženskinja (engl. The Subjection of Women) je esej engleskog filozofa, političkog ekonomiste i državnog službenika Džona Stjuarta Mila i njegove supruge Harijet Tejlor Mil.[1] Objavljen je 1869. u Ujedinjenom Kraljevstvu i 1871. godine u Srbiji.[2] Neke od biblioteka koje imaju ovaj esej za pozajmicu u Srbiji su Gradska biblioteka Vršac, Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković”, Biblioteka Matice srpske, Narodna biblioteka „Vuk Karadžić” Kragujevac, Srpska akademija nauka i umetnosti, Fakultet pedagoških nauka u Jagodini, Gradska biblioteka u Subotici i druge.[2]
| Potčinjenost ženskinja | |
|---|---|
 Naslovna strana knjige „Potčinjenost ženskinja” iz 1869. godine | |
| Nastanak i sadržaj | |
| Orig. naslov | The Subjection of Women |
| Autor | Džon Stjuart Mil Harijet Tejlor Mil |
| Zemlja | Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Jezik | engleski |
| Izdavanje | |
| Izdavač | Longman |
Mil je predao gotov rukopis zajedničkog dela O slobodi 1859. ubrzo nakon smrti njegove supruge krajem 1858, a zatim je nastavio rad na knjizi Potčinjenost ženskinja do njegovog završetka 1861. U vreme objavljivanja, argument eseja za jednakost polova bio je uvreda evropskim konvencionalnim normama u vezi sa statusom muškaraca i žena. U svojoj autobiografiji Mil opisuje svoje zaduživanje ženi i ćerki Helen Tejlor za stvaranje knjige Potčinjenost ženskinja:
„Kako je na kraju objavljen, bio je obogaćen nekim važnim idejama moje ćerke i nekim odlomcima njenog pisanja, ali sve ono što je najupečatljivije i najdublje u onome što sam napisao pripada mojoj ženi, proizilazeći iz fonda misli koje su nam postale zajedničke i našim bezbrojnim razgovorima i raspravama o temi koja je zauzela tako veliko mesto u našim umovima”.[3]
Istorija
urediVećina naučnika se slaže da je Džon Stjuart Mil bio jedini autor,[4] ali su i zastupljeni argumenti da postoje slični eseji poput The Enfranchisement of Women Harijet Tejlor Mil.[4][5] Mil je bio uveren da će moralni i intelektualni napredak čovečanstva rezultirati većom srećom za sve, tvrdio je da viša zadovoljstva intelekta donose mnogo veću sreću od nižeg zadovoljstva čula. Zamišljao je ljudska bića kao moralno i intelektualno sposobna da budu obrazovana i civilizovana i verovao je da svako treba da ima pravo glasa, sa jedinim izuzecima varvara i neobrazovanih ljudi. Tvrdio je da bi ljudi, i muškarci i žene, trebali da budu u mogućnosti da glasaju, da brane svoja prava i da nauče da stoje na nogama, moralno i intelektualno. Često je koristio svoj položaj člana parlamenta da zahteva glasanje za žene, što je bila kontroverzna pozicija za to vreme jer su žene bile uglavnom podložne hirovima svog muža ili oca zbog društvenih normi koje su govorile da su žene i fizički i mentalno manje sposobne od muškaraca i da je stoga trebalo „zbrinuti”. Ovom gledištu doprinose i hijerarhijski religiozni pogledi na muškarce i žene unutar porodice i društvene teorije zasnovane na biološkom determinizmu. Arhetip idealne žene kao majke, žene i domaćice je bila moćna ideja u društvu 19. veka. Mil je išao protiv uobičajenih stavova društva i bio je svestan da će biti primoran da uporno podržava svoje tvrdnje uprkos većini. Tvrdio je da je nejednakost žena relikt iz prošlosti kada je to „možda bilo ispravno”,[6] ali joj nije mesto u modernom svetu.[7] Činjenica da polovina ljudske rase ne može da doprinese društvu van kuće predstavlja smetnju ljudskom razvoju.
„Pakosno potčinjavanje jednog pola drugom je pogrešno samo po sebi i sada je jedna od glavnih prepreka ljudskom usavršavanju i trebalo bi ga zameniti sistemom savršene jednakosti koji ne dopušta nikakvu moć i privilegije sa jedne strane, niti invaliditet sa druge”.[8]
Argumenti
urediMil se protivi argumentima da su žene prirodno lošije u nekim stvarima od muškaraca i da ih stoga treba obeshrabriti ili zabraniti im da to rade jer mi ne znamo za šta su žene sposobne ako im nikada ne dozvolimo da to pokušaju – ne može se dati autoritativna izjava bez dokaza. Ne možemo sprečiti žene da pokušavaju neke stvari jer ih možda neće moći uraditi. Argument zasnovan na spekulativnoj fiziologiji je spekulacija: „Strah čovečanstva da interveniše u ime prirode je potpuno nepotrebna briga. Ono što žene po prirodi ne mogu, sasvim je suvišno zabranjivati im”.[9] U ovome su muškarci kontradiktorni sami sebi jer kažu da žene ne mogu da rade neku aktivnost, a žele da ih spreče u tome. Umesto toga Mil sugeriše da muškarci priznaju da su žene sposobne da obavljaju tu aktivnost, ali da oni ne žele da to rade. U stvarnosti mi ne znamo šta je ženska priroda jer zavisi od vaspitanja. Mil predlaže da testiramo i eksperimentišemo sa tim šta žene mogu, a šta ne:
„Ja poričem da bilo ko zna ili može da zna prirodu dva pola sve dok su oni viđeni samo u njihovom sadašnjem odnosu jedan prema drugom. Dok ne postoje uslovi jednakosti niko ne može da proceni prirodne razlike između žena i muškaraca. Ono što je prirodno za dva pola može se saznati samo ako im se dozvoli da slobodno razvijaju i koriste svoje sposobnosti”.[9]
Žene su vaspitane da se ponašaju kao da su slabe, emotivne, poslušne.. kada bi bile jednake sa muškarcima bile bi oslobođene nesreće da im muškarci govore šta da rade i društvo u celini bi imalo koristi jer bi se tako udvostručila masa mentalnih sposobnosti dostupnih za višu službu čovečanstva. Oslobodile bi se ideje i potencijali polovine stanovništva što bi imalo veliki efekat na ljudski razvoj. Potčinjenost ženskinja je utilitarne prirode po tri tačke: neposredno veće dobro,[10] bogaćenje društva[11] i individualni razvoj. Prema Milovim rečima, ako bi društvo želelo da otkrije šta je zaista prirodno u rodnim odnosima ono bi trebalo da uspostavi slobodno tržište za sve usluge koje žene obavljaju obezbeđujući pravičan ekonomski povrat za njihov doprinos opštem blagostanju i tek tada bi njihovi praktični izbori odražavali njihova istinska interesovanja i sposobnosti. Smatrao je da će feminizam i obrazovanje žena imati pozitivne koristi i za muškarce. Podsticaj ženskog nadmetanja i druženja podjednako obrazovanih osoba rezultirao bi većim intelektualnim razvojem svih. Isticao je podmukle efekte stalnog druženja neobrazovane žene ili muža i smatrao je da su se muškarci i žene venčavali da bi sledili običaje i da je odnos između njih bio čisto domaći. Emancipacijom žena one bi mogle bolje da se povežu na intelektualnom nivou sa svojim muževima što bi poboljšalo odnose. Mil se suprotstavlja zakonima o braku koje poredi sa ropstvom i potčinjavanjem žena. Zagovarao je potrebu za reformom bračnog zakonodavstva čime se ono svodi na poslovni sporazum, ne postavljajući nikakva ograničenja ni za jednu stranu. Među ovim predlozima su i izmena zakona o nasleđivanju kako bi se ženama omogućilo da zadrže sopstvenu imovinu i omogućavanje ženama da rade van kuće čime bi stekle nezavisnu finansijsku stabilnost. Postavljao je i pitanje prava glasa žena koje čine polovinu stanovništva, a nemaju ovo pravo iako bi trebale jer politika utiče i na njih. Verovao je da će većina muškaraca glasati za one poslanike koji će potčiniti žene, pa se ženama mora dozvoliti da glasaju kako bi zaštitile svoje interese.
„Pod bilo kojim uslovima i u bilo kojim granicama, muškarcima je dozvoljeno biračko pravo, ne postoji ni senka opravdanja za neprihvatanje žena pod istim”.[12]
Mil je smatrao da čak i u društvima koji su neravnopravni žene mogu biti izvanredne kada im se za to pruži šansa i kao primere je navodio Elizabetu I Tjudoru, Viktoriju Hanoversku i Jovanku Orleanku. Nije bio samo teoretičar već je i aktivno vodio kampanju za prava žena kao poslanik i bio je predsednik Nacionalnog društva za žensko pravo glasa.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Mill, John Stuart (1869). The Subjection of Women (1869 first izd.). London: Longmans, Green, Reader & Dyer. Pristupljeno 10. 12. 2012.
- ^ a b Maribor, IZUM-Institut informacijskih znanosti. „Potčinjenost ženskinja :: COBISS+”. plus.cobiss.net (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-20.
- ^ Mill, John Stuart (1873). Autobiography (PDF). str. 166.
- ^ a b Tong, Rosemarie (2009). Feminist Thought: A More Comprehensive Introduction. Westview Press (Perseus Books). str. 17. ISBN 978-0-8133-4375-4.
- ^ Mill, Mrs. John Stuart (1851). The Enfranchisement of Women (July 1851 izd.). London: Westminster & Foreign Quarterly Review. str. 27. Pristupljeno 4. 6. 2014.
- ^ "To yield to force is an act of necessity, not of will; it is at best an act of prudence. In what sense can it be a moral duty ... once might is made to be right, cause and effect are reversed, and every force which overcomes another force inherits the right which belonged to the vanquished. As soon as man can obey with impunity, his disobedience becomes legitimate; and the strongest is always right, the only problem is how to become the strongest. But what can be the validity of a right which perishes with the force on which it rests? If force compels obedience, there is no need to invoke duty to obey, and if force ceases to compel obedience, there is no longer any obligation. Thus the word 'right' adds nothing to what is said by 'force'; it is meaningless. 'Obey those in power.' If this means 'yield to force' the precept is sound, but superfluous; it will never, I suggest, be violated. ... If I am held up by a robber at the edge of a wood, force compels me to hand over my purse. But if I could somehow contrive to keep the purse from him, would I still be obliged in conscience to surrender it? After all, the pistol in the robber's hand is undoubtedly a power." The Social Contract, Book I, Chapter 3: The Right of the Strongest (Jean-Jacques Rousseau, 1762).
- ^ John Stuart Mill, On the Subjection of Women, Chapter I"... [T]he law of the strongest seems to be entirely abandoned as the regulating principle of the world's affairs: nobody professes it, and, as regards most of the relations between human beings, nobody is permitted to practice it. On the Subjection of Women, Chapter I (John Stuart Mill, 1869).
- ^ On the Subjection of Women, Chapter I (John Stuart Mill, 1869).
- ^ a b On the Subjection of Women, Chapter I (John Stuart Mill, 1869).
- ^ The family, justly constituted, would be the real school of the virtues of freedom. The Subjection of Women, Chapter II
- ^ "The moral training of mankind will never be adapted to the adapted to the conditions of the life for which all other human progress is a preparation, until they practice in the family the same moral rule which is adapted to the normal constitution of human society." On the Subjection of Women, Chapter I (John Stuart Mill, 1869)
- ^ The Subjection of Women, Chapter III.
Literatura
uredi- Annas, Julia (1977). "Mill and the Subjection of Women," Philosophy, Vol. 52, pp. 179–194.
- James, William (1869). "Women's Suffrage, by Horace Bushnell and the Subjection of Women by John Stuart Mill," The North American Review, Vol. 109, No. 225, pp. 556–565.
- Oliphant, Margaret (1869). "Mill on the Subjection of Women," The Edinburgh Review, Vol. 130, pp. 291–306.
- Shanley, Mary Lyndon (1981). "Marital Slavery and Friendship: John Stuart Mill's The Subjection of Women," Political Theory, Vol. 9, No. 2, pp. 229–247
- Stove, David (1993). "The Subjection of John Stuart Mill", Philosophy, Vol. 68, No. 263, pp. 5–13
Spoljašnje veze
uredi- Potčinjenost ženskinja u bibliotekama Srbije
Radovi vezani za članak The Subjection of Women na Vikizvorniku- Potčinjenost ženskinja na sajtu Standard Ebooks
