Prva lička proleterska udarna brigada
Prva lička proleterska narodno-oslobodilačka udarna brigada „Marko Orešković“ je formirana 8. jula 1942. godine u selu Toboliću kod Slunja, na Kordunu, kao Prva udarna brigada Prve operativne zone Hrvatske, od ličkih bataljona „Marko Orešković” i „Vuksan Pekiša”, Drugog bataljona Prvog kordunaškog NOP odreda i Udarnog bataljona Banijskog NOP odreda. Tada je imala nešto preko 1.100 boraca.
| Prva lička udarna brigada | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | 8. juli 1942. Mesto formiranja: Tobolić, kod Slunja |
| Formacija | 1. bataljon "Marko Orešković" 2. bataljon "Vuksan Pekiša" 3. bataljon "Božidar Adžija" 4. bataljon "Matija Gubec" |
| Jačina | 1.100 vojnika i oficira |
| Deo |  Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Odlikovanja | 19. marta 1944. proglašena proleterskom Orden narodnog heroja Orden narodnog oslobođenja Orden partizanske zvezde prvog reda Orden bratstva i jedinstva prvog reda |
| Komandanti | |
| Komandant | Stevan Opsenica |
| Politički komesar | Uroš Krunić |
Prvi komandant brigade bio je Stevan Opsenica, narodni heroj, a politički komesar Uroš Krunić, narodni heroj.
Prva lička brigada, udarna i proleterska, iako je ime teritorijalno određuje, nije samo lička. Lika je u tu brigadu, kad je osnivana, u junu 1942. godine, dala svoja dva bataljona. U prvoj fazi borbenih dejstava 1. brigade, koja je najpre bila 1. brigada 1. operativne zone, a zatim 1. hrvatska brigada, do formiranja divizija u Hrvatskoj, od juna do novembra 1942. godine, u njenom sastavu su bili i po jedan batljon iz Banije i sa Korduna.
U završnim operacijama, posle borbe za Valjevo, septembra 1944. godine, sastav brigade je gotovo izmenjen: najpre dobrovoljci (do decembra 1944), a zatim novomobilisani borci iz Srbije, čine oko 90 procenata sastava starih ličkih bataljona - "Marko Orešković", "Pekiša Vuksan", "Božidar Adžija" i "Matija Gubec", a brigada je imala i Peti bataljon, makedonski, „Jane Sandanski“. Pre toga je u dva navrata imala po pet bataljona - od decembra 1942. do sredine maja 1943. Peti mitraljeski i u proleće 1944. Peti ruski.
Prva lička narodnooslobodilačka udarna brigada, je u drugoj fazi rata preuzela ime od svog 1. bataljona ime slavnog ličkog revolucionara i junaka Marka Oreškovića Krntije. Delovala je od Karlovca do Siska na severu, od Senja i Karlobaga na zapadu, do Knina na jugu. Osiguravala je i Prvo i Drugo zasedanje AVNOJ-a.
Od 22. novembra 1942. godine pa do kraja rata Prva lička brigada bila je u sastavu Šeste ličke divizije.
U sastavu Šeste ličke proleterske divizije "Nikola Tesla" izvela je pohod od Drvara do Zlatibora. Oslobađala je zapadnu Srbiju, Valjevo i Beograd, prva prešla zemunski most 20. oktobra 1944. godine i krenula na Sremski front. Od početka ofanzive 5. aprila 1945. do oslobođenja Zagreba, nije imala ni dana odmora.
Tokom rata u Prvoj ličkoj brigadi borilo se oko 12.000 boraca, od kojih je preko 2.500 poginulo, a 28 boraca brigade odlikovano je Ordenom narodnog heroja Jugoslavije.
19. marta 1944. godine Prva lička brigada je proglašena proleterskom.
Povodom tridesetpetogodišnjice formiranja Šeste ličke proleterske divizije „Nikola Tesla“, 21. jula 1977. godine odlikovana je Ordenom narodnog heroja Jugoslavije.
Imena uredi
Alternativni nazivi:
Udarna brigada Prve operativne zone Hrvatske
Prva narodnooslobodilačka udarna brigada Hrvatske
Prva udarna brigada Šeste ličke divizije
Prva lička proleterska NOU brigada „Marko Orešković“
Narodni heroji Prve ličke proleterske brigade uredi
Literatura uredi
- Vojna enciklopedija, Beograd 1975. godina
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
- Popović, Jovo (1988). PRVA LIČKA PROLETERSKA BRIGADA „MARKO OREŠKOVIĆ“. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar. Arhivirano iz originala 23. 08. 2012. g. Pristupljeno 10. 12. 2011.
