Википедија

Predrag Bošković Pavle

Predrag Bošković Pavle (Blato kod Pirota, 22. avgust 1921 – Pirot, 2. novembar 1944) bio je student Pravnog fakulteta u Beogradu, partizanski borac i rukovodilac, jedan od organizatora Narodnooslobodilačkog pokreta u pirotskom kraju.

Predrag Bošković Pavle
Predrag Bošković Pavle
Datum rođenja(1921-08-22)22. avgust 1921.
Mesto rođenjaBlato, Kraljevina SHS
Datum smrti2. novembar 1944.(1944-11-02) (23 god.)
Mesto smrtiPirot, Kraljevina Jugoslavija
ObrazovanjeStudent prava

Biografija uredi

Rođen je 22. avgusta 1921. godine u Blatu kao prvo dete u porodici Milana i Ružice Bošković. Po završetku pirotske Gimnazije, gde je već kao učenik ispoljavao revolucionarno opredeljenje, upisao je beogradski Pravni fakultet. Radi obezbeđivanja studentskog džeparca držao je časove učenicima srednjih škola. Član SKOJ postao je 1940. godine.[1]

Porazom u Aprilskom ratu, međuratna Kraljevina Jugoslavija doživela je potpuni slom, a u Pirotu je 18. aprila 1941. godine uspostavljena bugarska okupaciona vlast. Demarkacionom linijom između nemačke i bugarske okupacione zone, Pirotski okrug podeljen je na dva dela: pirotski i veći deo lužničkog sreza pripali su Bugarskoj, dok je manji deo lužničkog sreza pripojen Nedićevoj Srbiji pod nemačkom okupacijom. Partijsko-politički rad na području pod bugarskom okupacijom bio je izuzetno težak i komplikovan. Odlukom Pokrajinskog komiteta za Srbiju[a], avgusta 1941. godine Okružni komitet Partije u Nišu formirao je Sreski komitet KPJ sa sedištem u Beloj Palanci, koji je kasnije trebalo da preraste u Okružni komitet za okrug pirotski. Sreski komitet KPJ u Beloj Palanci inicirao je ubrzo formiranje omladinskih grupa u Pirotu i okolnim selima, čije je zaduženje bilo između ostalog i prikupljanje oružja i vojne opreme.[2]

Po izbijanju ustanka, Predrag Bošković Pavle najpre prelazi iz Beograda u Mačvu, a potom po zadatku biva upućen u pirotski kraj gde je radio na organizaciji narodnooslobodilačkog pokreta. Početkom septembra 1941. godine uspostavio je vezu s partijskom organizacijom u Beloj Palanci. Kao istaknuti aktivista već krajem septembra 1941. godine stupio je u Svrljiško-nišavski partizanski odred.[3]

Organizovao je vezu preko Bele vode i Resnika, koja je od Lužnice vodila za Zaplanje i kojom je dopremana municija, sanitetski materijal, odeća i obuća za potrebe Svrljiško-nišavskog partizanskog odreda. Putem ove veze, pomenutom odredu pristupila je i nekolicina boraca iz pirotskog kraja. Aktivistima u Pirotu i njegovoj okolini Pavle je dostavljao propagandni materijal koji je štampan i umnožavan u Resniku.[3]

Tokom Aćimovićeve ofanzive jula i avgusta 1942. godine Ozrenski i Nišavski odred pretrpeli su velike gubitke, a partijski rad u Nišu, Beloj Palanci i Pirotu bio je gotovo potpuno obezglavljen. Skoro sve partizanske baze bile su uništene. Početkom 1943. godine Okružni komitet KPJ u Nišu uspostavio je veze sa aktivistima i preživelim borcima u pirotskom kraju. Sredinom juna 1943. ovaj Okružni komitet održao je savetovanje s borcima i društveno-političkim radnicima sa područja Pirota i sreza Nišavskog, kojom prilikom je, između ostalog, odlučeno da se formira Okružno partijsko povereništvo za pirotski kraj i da se obrazuje Pirotska četa od boraca sa tog područja koja u perspektivi treba da preraste u Pirotski partizanski odred.[4]

Formiranje Okružnog partijskog povereništva KPJ za pirotski okrug izvršeno je jula 1943. godine na Kameničkom visu. Članovi povereništva bili su: Velimir Kostić Bajež, sekretar, Predrag Bošković Pavle i Milorad Mančić Lukanjac. Pavle je dobio zadatak da deluje na području levo od Nišave uključujući lužnički srez sa obe strane demarkacione linije, a Lukanjac na području Pirota i sa desne strane Nišave.[5]

Na Kameničkom visu, početkom jula, formirana je četa koja je dobila naziv Nišavska partizanska četa. Predrag Bošković Pavle bio je jedan od sedamnaestorice njenih članova. Novoformirana četa je odmah krenula u pirotski kraj. Podeljena je na grupe koje su upućene u razne krajeve sa zadatkom da okupljaju ljude, kako bi se što pre formirao Partizanski odred na pirotskom terenu. Predrag Bošković Pavle i Petar Ignjatović Lozovski upućeni su na teren sela Blato i Gnjilan.[5]

Početkom 1944. godine Predrag Bošković Pavle delovao je na prostoru Lužnice. Sekretar Sreskog komiteta KPJ za srez lužnički bio je od februara 1944. godine.[6]

Aprila 1944. godine Predrag Bošković Pavle postao je sekretar novoosnovanog Sreskog komiteta KPJ za nišavski srez.[b][3] Početkom jula 1944. godine izabran je za člana biroa Okružnog komiteta KPJ za Pirot.[7]

 
Spomen-bista Predraga Boškovića Pavla u Pirotu

U noći između 1. i 2. novembra 1944. godine poginuo je na dužnosti prvog opunomoćenika Odeljenja za zaštitu naroda (OZN) za pirotski okrug. Prema zvaničnoj verziji, Predrag Bošković Pavle stradao je u svojoj kancelariji dok je saslušavao grupu privedenih četnika. Jedan od njih je, navodno, ugasio svetlo i pokušao bekstvo kroz prozor, u čemu su ga sledili ostali. Nastalo je komešanje te je stražar koji je stajao ispred kancelarije kroz vrata ispalio „dva rafala od po 17 metaka”, kojima je pogođen i Pavle. Premda je ovako konstruisana i preneta verzija događaja već u to vreme bila neuverljiva, do danas nije odgovoreno na mnoga pitanja o eventualnim pravim motivima i okolnostima stradanja najpopularnijeg i najomiljenijeg borca pirotskog kraja. Pod misterioznim i sumnjivim okolnostima okončani su životi još nekolicine pirotskih prvoboraca.[8]

Njegov rođeni brat Aleksandar proveo je dve godine kao logoraš na Golom otoku, po ličnoj izjavi zbog neprihvatanja zvanične verzije o Predragovom ubistvu i optuživanja ondašnjeg režima kao izvršioca tog zločina.[9]

Predrag Bošković Pavle nosilac je Partizanske spomenice 1941. Tokom nekoliko decenija, do početka dvehiljaditih, njegovo ime nosilo je kulturno-umetničko društvo u Pirotu.

Po njemu je nazvana jedna ulica u Pirotu.[10]

Napomene uredi

  1. ^ Podrazumeva se pokrajinski odbor Komunističke partije Jugoslavije zadužen za delovanje na teritoriji Srbije.
  2. ^ Delovanje Sreskog komiteta utoliko je bilo značajnije što je do marta 1944. godine ulogu Okružnog komiteta partije za pirotski okrug obavljao OK KPJ iz Vranja, a sedište tada obrazovanog OK KPJ za pirotski okrug bilo najpre na slobodnoj teritoriji u Crnoj Travi.

Reference uredi

  1. ^ Veljković, Dragoljub (1998). Blato. Pirot. str. 159—162. 
  2. ^ Panajotović, Tomislav (1982). Pirot kroz vekove : istorijski događaji, zapisi, predanja, sećanja, ljudske sudbine. Pirot. str. 161—166. 
  3. ^ a b v Madić, Milorad; Jončić, Dušan (1989). 25. Srpska brigada. Beograd. str. 14—33. 
  4. ^ Kostić Bajež, Velimir (1974). „Rad KPJ u pirotskom ratnom okrugu u vremenu od 1941. do 1944. godine”. Pirotski zbornik. 6: 27, 28. 
  5. ^ a b Kolić Puniša, Božidar (1974). „Nišavska partizanska četa”. Pirotski zbornik. 6: 96, 97. 
  6. ^ Zlatković Milić, Đura (1967). Zla vremena : monografija Lužnice : (1876-1945.) : prilozi za istoriju. str. 414, 415. 
  7. ^ Radenković, Dragoljub (1985). „Rad Okružnog komiteta KPJ Pirota od 1944. do 1947.”. Pirotski zbornik. 13: 51. 
  8. ^ Panajotović, Tomislav (2007). Piroćanci : (prilog karakterologiji stanovništva pirotskog kraja). Pirot. str. 120. 
  9. ^ Veljković, Dragoljub (2002). Osnovna škola Blato : 1842-2002 : monografija. str. 156. 
  10. ^ „Ulica Predraga Boškovića u Pirotu; OpenStreetMap”. OpenStreetMap. Pristupljeno 8. 4. 2023. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Предраг_Бошковић_Павле&oldid=26981330”