Википедија

Retinopatija nedonoščadi

Retinopatija nedonoščadi (RN) (lat. retinopathia praematurorum) ranije poznata kao retrolentna fibroplazija, rezultat je abnormalne proliferacije retinalnih krvnih sudova, uglavnom kod prevremeno rođene dece sa porođajnom težinom manjom od 1.250 grama ili ispod 32 nedelje gestacije. U velikoj većini slučajeva dolazi do spontane regresije bolesti bez intervencije u periodu od 3 do 4 meseca. Samo deci u naprednijoj fazi bolesti i onoj ispod 1.000 grama pri rođenju, preti ozbiljno oštećenja vida ili slepilo.[2]

Retinopatija nedonoščadi
SinonimiTerry syndrome,[1] retrolental fibroplasia (RLF)
Animacija retinopatije nedonoščadi
Specijalnostioftalmologija, padijatrija

Uprkos velikom napretku u neonatologiji retinopatija nedonoščadi je i dalje ozbiljan problem jer može dovesti do doživotne invalidinosti kod teže preživele dece u neonatalnim jedinicama intenzivne nege.

Epidemiologija

uredi

Prema nekim istraživanjima RN se javlja sa značajno većom učestalošću i težinom kod novorođenčadi sa malom porođajnom tećinom i manjom gestacijkom starošću u poređenju sa novorođenčetom koje ima odgovarajuću porođajnu težinu i gestarijsku starost.[3] Nakon pregleda 1.413 novorođenčadi sa porođajnom težinom manjom od 1.500 grama i/ili gestacijskom starošču od 26-31 nedelje, novorođenčad sa porođajnom težinom ispod desetog percentila za gestacijsku starost imala je veću verovatnoću da će razviti bilo koju fazu RN nego njihovi vršnjaci. ( P < 0,01), i veću verovatnoća da će razviti teški oblik RN (gestacijska starost od 26-27 nedelja, P < 0,01; gestacijska starost od 28-31 nedelje, P = 0,01).[4]

Etiopatogeneza

uredi
 
Boravak nedonoščeta u „kiseoničkom šatoru“ može uzrokovati RN

Iako se retinopatija nedonoščadi obično javlja kod deca koja su primala terapiju kiseonikom, prvi znaci retinopatije mogu se javiti između 35. i 45. nedelje nakon začeća. Promene na očima mogu biti izraženije kada su oči izložene visokim ambijentalnim koncentracijama kiseonika i povećanom pritisku, kao što je boravak u „kiseoničkom šatoru“, inkubatoru i sličnim uređajima, nego tokom disanja kisonika preko kiseoničke maske.

Retinopatija nedonoščadi predstavlja razvojni, proliferativni poremećaj krvnih sudova koji se javlja kod nepotpuno razvijenih krvnih sudova koji snabdevaju mrežnjaču, i jedan je od najčešćih uzroka slepila kod male dece, tokom detinjstva (obično se javlja u prvih 6 meseci nakon rođenja).

Uzrok je gotovo uvek primena kiseonika u većoj koncentraciji (iznad 40%), u dužem vremenskom periodu (1—2 dana) nakon rođenja. Kod prerano rođene dece, sa manje od 30 nedelja gestacije, ili sa porođajnom težinom od 1.500 grama, rizik nastanka ovih promena je veći .[5] Kod ovih novorođenčadi takođe postoji i veća verovatnoća da razviju hroničnu bolest pluća i intraventrikularnu hemoragiju izazvanu trovanjem kiseonikom.

Normalna, vaskularizacija mrežnjače nastavlja se neposredno nakon rođenja. Kiseonik u visokim koncentracijama i/ili u toku produženog izlaganja, može izazvati vazokonstrikciju, posebno temporalnog dela retine (mrežnjače) koja se poslednja vaskularizuje (prožima krvnim sudovima), što dovodi do gubitka lumena krvnih sudova zbog anoksije i nastanka oštećenja endotela u zidu krvnog suda. Nakon prestanka terapije kiseonikom, regeneracija krvnih sudova javlja se u zahvaćenom području iza mrežnjače. Dilatacija (proširenje) i ruptura (pucanje) ovih krvnih sudova može dovesti do krvarenja u staklastom telu ili mrežnjači, fibroze i adhezija koja može da prati, oštećenje mrežnjače i pojave slepila. [6]

Klinička slika

uredi
 
Prikaz demarkacione zone između vaskularnog i avaskularnog dela mrežnjače nedonoščeta (II stadijum prematurne retinopatije)

Prva i najranija klinička karakteristika retinopatije nedonoščadi je jasna linija razgraničenja između vaskularne i avaskularne retine (stadijum 1),[7] što ukazuje da se angiogeneza usporava ili čak zaustavlja. Angiogeneza počinje oko 16. nedelje gestacije i obično se završava u 36. nedelji za nazalnu retinu, u terminu za temporalnu retinu. Rast kapilara na liniji demarkacije formira istaknuti greben (stadijum 2), neoproliferaciju koja može doseći izvan mrežnjače, infiltrirajući se u unutrašnju ograničavajuću membranu i proteže se u staklasto telo (stadijum 3). U ovoj fazi formira se gusta fibrovaskularna membrana koja se proteže od prednje do zadnje strane staklastog tela i može izazvati retrakciju arborizovanih sudova da formira falciformni nabor, papilarnu disverziju i makularnu ektopiju. Nekontrolisano, trakcija od proliferacije će u početku izazvati delimično odvajanje mrežnjače (stadijum 4), na kraju dolazi potpunog odvajanje (stadijum 5), što konačno rezultira cicatricijalnom fazom retrolentne fibroplazije. Leukokorija može biti prisutna od stadijuma 3 pa nadalje.[2]

Dijagnoza

uredi

Ako se dete rodi prevremeno, postoji 50:50% šansa da će razviti određeni stepen retinopatije nedonoščadi. Pošto bolest nema spoljašnje simptome, ne može se„videti“ — a ne mogu je uočiti ni lekari i medicinske sestre koji rade u jedinici neonatalne intenzivne nege. Zbog toga u mnogim zemljama sveta pedijatrijski oftalmolozi rutinski pregledaju bebe sa rizikom od RN koristeći specijalnu opremu.

Američka akademija za pedijatriju 2006. godine, revidirala je svoje smernice za skrining retinopatije nedonoščadi, koju uključuje:[8]

  • Svu novorođenčad sa porođajnom težinom manjom od 1.500 grama ili gestacijskim dobom od 30 nedelja ili manje trebalo bi obavezno da pregleda oftalmolog.
  • Novorođenčad sa porođajnom težinom od 1.500 i 2.000 grama ili gestacijskim dobom većim od 30 nedelja trebalo bi da se pregledaju ako ih drugi zdravstveni problemi dovode u visok rizik za RN.
  • Prvi pregled bi trebalo da se obavi četiri do devet nedelja nakon rođenja, u zavisnosti od toga koliko je beba prerano rođena.
  • Ako pregled pokaže da je retina potpuno vaskularizovana (njeni krvni sudovi su završili normalaan rast), nije potrebno dalje praćenje.
  • Ako postoje znaci RN, oftalmolog će obaviti dodatne preglede kako bi pratio stanje i odredio kada je lečenje potrebno.

Skrining pregled se može obaviti pored kreveta deteta u jedinici intenzivne nege ili, ako je već otpušteno, u ordinaciji oftalmologa. U pregled je uključeno:

  • širenje zenica kapima za oči (dajući lekaru veći „prozor“ u oko)
  • upotrebu spekuluma za očne kapaka, koji drži kapke otvorenim
  • pregled indirektnim oftalmoskopom koja ima posebno sočivo koje šalje jako svetlo u oko, omogućavajući lekaru da pregleda mrežnjaču

Lekari takođe sve češće koriste inovativni uređaj pod nazivom RetKam, specijalnu kameru koja snima digitalne slike mrežnjače visoke rezolucije. Ovo pruža detaljne slike koje se mogu porediti od jednog do drugog pregleda kako bi se lakše pratilo zdravlje očiju deteta tokom određenom vremenskog perioda.

Diferencijalna dijagnoza

uredi

Dijagnoze u razmatranju

uredi

Prisustvo urođenih abnormalnosti mrežnjače kod novorođenčadi sa malom porođajnom težinom (LBV) je retko, ali može predstavljati značajan rizik.

Porodična eksudativna vitreoretinopatija (FEVR) je idiopatska vaskularna abnormalnost mrežnjače koja oponaša kasnu retinopatiju nedonoščadi. Porodična eksudativna vitreoretinopatija je uzrokovan abnormalnim razvojem krvnih sudova mrežnjače koji dovodi do eksudacije, prolaz kroz makulu i odvajanja mrežnjače.

Krvarenje u staklastom telu može biti posledica traume pri rođenju, primarnih i sekundarnih koagulopatija i Tersonovog sindroma.

Infektivni uzroci koji mogu oponašati RN uključuju Toxoplasma, Toxocara, i Herpesviridae, posebno citomegalovirus.

Kasni RP, posebno stadijum 5 (potpuno odvajanje mrežnjače), može dovesti do formiranja katarakte. Drugi uzroci zamućenja sočiva kod novorođenčeta uključuju urođenu kataraktu, porodičnu eksudativnu vitreoretinopatiju, rubeolu i druge infekcije.

Retinoblastom (RB) je redak genetski uslovljen tumor koji bi kod mladog deteta najverovatnije nastao kao posledica germinalne mutacije (hromozom 13). Germinalne mutacije dovode do multifokalne bolesti; prema tome, novorođenče sa retinonlastomom treba odmah da se proceni i leči, a lekari koji leče moraju biti upozoreni na mogućnost razvoja novog tumora pre navršene 1 godine.

Zamućenja medija (krvarenje u staklenom telu, katarakta, zamućenost rožnjače) mogu se pratiti korišćenjem očne ultrasonografije koju obavlja iskusan ispitivač. Injekcija intravitrealnog bevacizumaba može da reši krvarenje u staklasto telo i omogući fundoskopsku procenu.

Diferencijalne dijagnoze

uredi

Terapija

uredi

Ako dete ima blagu retinopatiju nedonoščadi (faza 1 ili 2), abnormalni krvni sudovi mrežnjače obično zarastaju sami negde u prva četiri meseca života. Ali ako se RN pogorša, možda će detetu trebati lečenje.[8]

Cilj lečenja je zaustaviti abnormalni rast krvnih sudova u očima i ograničiti njegove štetne efekte, poput ožiljaka ili odvajanja mrežnjače.

Fotokoagulacija (laserska terapija)

uredi

Fotokoagulacija je prva linija odbrane od RN. Podešavanje je slično pregledu mrežnjače, osim što će detetu biti data lokalna ili opšta anestezija. Oftalmolog koristi diodni laser postavljen na indirektni oftalmoskop da napravi sitne „opekotine“ na periferiji mrežnjače, kako bi sprečio dalji rast abnormalnih krvnih sudova.[8]

Nakon ove intervencije obično svake jedne do dve nedelje vrši se pregled očiju i njihova reaguja na laserski tretman. Ako RN nastavi da se pogoršava, detetu će možda biti potrebni dodatni laserski tretmani ili možda operacija oka.

Kriopeksija (krioterapija)

uredi

Nekada procedura izbora za lečenje RN, kriopeksija koristi instrument sličan olovci koji se zove kriosonda za zamrzavanje delova periferije mrežnjače kroz spoljašnji zid oka. Iako je u velikoj meri zamenjena laserskom terapijom, kriopeksija je korisna kada se retina ne može u potpunosti videti (zbog krvarenja, na primer).[8]

Pošto i fotokoagulacija i kriopeksija uništavaju deo periferije mrežnjače, dete može da izgubi deo bočnog vida ovim tretmanima. Međutim, postupak ima za cilj da sačuva njegov „centralni vid“ — najvažniji deo vida — koji je neophodan za čitanja i vožnju.

Operacija oka

uredi

Ako se retina deteta delimično ili potpuno odvoji – stadijum 4 ili 5 – lekar ga može uputiti očnom hirurgu na lečenje serklažom retine ili vitrektomijom.[8]

  • Serklaž retine  uključuje postavljanje silikonske trake oko oka i zatezanje dok se mrežnjača ne približi zidu da se ponovo pričvrsti. Traka, nazvana skleralna kopča, može se ostaviti na mestu da zaštiti oko mesecima, a ponekad i godinama.
  • Vitrektomija uključuje uklanjanje staklastog tela (gelaste supstance koja ispunjava zadnji deo oka) i zamenu fiziološkim rastvorom ili uljem. Ožiljno tkivo na mrežnjači se zatim može oljuštiti ili odseći, čime se omogućava mrežnjači da se slepi sa zidom oka.

Prevencija

uredi

Jedina poznata mera prevencije retinopatije nedonoščadi (RN) je sprečavanje prevremenog porođaja. Što je novorođenče zrelije pri rođenju, manja je verovatnoća da će se pojaviti RN.

Studije o efektima antenatalnih kortikosteroida na RP su otkrile da ovaj tretman ima zaštitni efekat protiv teškog oblika RN.[9]

Studije su pokazale da održavanje vrednosti zasićenosti kiseonikom pomoću pulsnog oksimetra (SpO2 ) na 83-93% smanjuje incidencu praga retinopatije nedonoščadi.[10]

Prognoza

uredi

Retinopatija nedonoščadi se može spontano zaustaviti u bilo kojoj tački prirodnog toka bolesti, a kritični period je faza kada neovaskularizacija zahvata staklasto telo, retroekvatorijalnu zonu i zadnji pol oka. Od ove tačke, poznate kao „prag bolesti“, rizik od slepila je 50% i indikovana je krioterapija.[11]

Vidi još

uredi
  • Retinopatija
  • Trovanje kiseonikom

Izvori

uredi
  1. ^ „Terry Syndrome”. Stedman's Medical Dictionary. Lippincott Williams & Wilkins. 2006. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 15. 06. 2023. 
  2. ^ a b Aubin Balmer and Francis Munier Differential diagnosis of leukocoria and strabismus, first presenting signs of retinoblastoma Clin Ophthalmol. 2007 Dec; 1(4): 431–439.
  3. ^ Dhaliwal CA, Fleck BW, Wright E, Graham C, McIntosh N. Retinopathy of prematurity in small-for-gestational age infants compared with those of appropriate size for gestational age. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 2009 May. 94(3):F193-5
  4. ^ „Retinopathy of Prematurity: Background, Pathophysiology, Epidemiology”. emedicine.medscape. 2023-05-11. 
  5. ^ Kelly FJ. „Free radical disorers of preterm infants”. British Medical Bulletin. 49 (3): 481—93. 1993. .
  6. ^ Dutta DC. Chapter 31 - Low birth-weight baby. In : Dutta DC, Editor. Textbook of Obstertrics including Perinatology & Contraception. Calcutta; New Central Book Agency (P) LTD, 3rd edition, Reprint 1997; 473-83.
  7. ^ An international classification of retinopathy of prematurity. II. The classification of retinal detachment. The International Committee for the Classification of the Late Stages of Retinopathy of Prematurity. Arch Ophthalmol. 1987;105:906–12.
  8. ^ a b v g d „Retinopathy of prematurity (ROP)”. www.childrenshospital.org. Pristupljeno 2023-06-15. 
  9. ^ Console V, Gagliardi L, De Giorgi A, De Ponti E. Retinopathy of prematurity and antenatal corticosteroids. The Italian ROP Study Group. Acta Biomed Ateneo Parmense. 1997. 68 suppl 1:75-9.
  10. ^ Wright KW, Sami D, Thompson L, Ramanathan R, Joseph R, Farzavandi S. A physiologic reduced oxygen protocol decreases the incidence of threshold retinopathy of prematurity. Trans Am Ophthalmol Soc. 2006. 104:78-84. [
  11. ^ Palmer EA, Hardy RJ, Dobson V, et al. 15-year outcomes following threshold retinopathy of prematurity: final results from the multicenter trial of cryotherapy for retinopathy of prematurity. Arch Ophthalmol. 2005;123:311–8.

Spoljašnje veze

uredi
 Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ретинопатија_недоношчади&oldid=27543281”