Samoanski jezik
Samoanski jezik (Gagana faʻa Sāmoa ili Gagana Sāmoa) službeni je jezik polinežanske države Samoe i teritorije SAD-a Američke Samoe. Pored samoanskog, zvanični jezik je i engleski, u obe jurisdikcije.
| Samoanski | |
|---|---|
| Gagana faʻa Sāmoa | |
 | |
| Govori se u | Samoanska ostrva |
| Etnička pripadnost | Samoanci |
Broj govornika | 510.000 (2015)[1] |
Austronežanski
| |
| latinica (samoanski alfabet) | |
| Zvanični status | |
Službeni jezik u |  Samoa Američka Samoa |
| Jezički kodovi | |
| ISO 639-1 | sm |
| ISO 639-2 | smo |
| ISO 639-3 | smo |
| Glotolog | samo1305[2] |
| Lingosfera | 39-CAO-a |
Samoanski, koji spada u grupu polinežanskih jezika, glavni je i prvi jezik većina stanovnika Samoanskih ostrva (oko 246.000). Računajući Samoance u dijaspori, ukupan broj govornika ovog jezika procenjuje se na 510.000 (u 2015. godini). Samoanski je treći najzastupljeniji jezik na Novom Zelandu, gde više od 2% populacije, 86.000 ljudi, moglo da ga govori (u 2013). [3]
Jezik je karakterističan po fonološkim razlikama između formalnog i neformalnog govora. Zanimljiv je i ceremonijalni oblik jezika, koji se koristi u samoanskom oratoriju.
Fonologija uredi
Samoanski alfabet sastoji se od 14 slova, dok se tri slova (H, K, R) koriste u zajamnim rečima. Znak ʻ (koma, apostrof) se koristi za glotalnu pauzu.
| Aa, Āā | Ee, Ēē | Ii, Īī | Oo, Ōō | Uu, Ūū | Ff | Gg | Ll | Mm | Nn | Pp | Ss | Tt | Vv | (Hh) | (Kk) | (Rr) | ‘ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| /a/, /aː/ | /ɛ/, /eː/ | /ɪ/, /iː/ | /o/, /ɔː/ | /ʊ, w/, /uː/ | /f/ | /ŋ/ | /l, ɾ/ | /m/ | /n, ŋ/ | /p/ | /s/ | /t, k/ | /v/ | (/h/) | (/k/) | (/ɾ/) | /ʔ/ |
Sličnosti sa drugim austronežanskim jezicima uredi
Uprkos geografskoj udaljenosti, postoji mnogo zajedničkih reči između austronežanskih jezika. Dole je naveden spisak primera sličnih reči iz samoanskog sa četiri druga malajsko-polinežanska jezika: tonganski, havajski, manjanski i malajski .
| Samoanski | Tonganski | Havajski | Manjanski | Malajski | |
|---|---|---|---|---|---|
| Zdravo | alofa, talofa | mālō e lelei | aloha | ||
| Nebo | lagi : /laŋi/ | langi | lani : /lani/ | langit | langit |
| Severac | toʻelau | tokelau | koʻolau | ||
| Nula | noa, selo : /nɵʊə/ | noa | 'ole | kosong, sifar,[4] nol[5] | |
| Jedan | tasi : /ˈta.si/ | taha | 'ekahi | isa | satu |
| Dva | lua : /luwɔ/ | ua | 'elua | ru'eh | dua |
| Tri | tolu : /ˈto.lu/ | tolu : /ˈto.lu/ | 'ekolu | telu | tiga |
| Četiri | fa : /faː/ | fa : /faː/ | 'ehā | epat | empat |
| Pet | lima : /lima/ | nima | 'elima | dime | lima |
| Šest | ono : /ˈo.no/ | /ˈo.no/ | 'eono | enem | enam |
| Sedam | fitu : /ˈfi.tu/ | fitu | 'ehiku | pitu | tujuh |
| Osam | valu : /vəlu/ | valu | 'ewalu, 'awalu | walu | (de)lapan |
| Devet | iva : /ˈiva/ | hiva | 'eiwa, iwa, 'aiwa | suey | sembilan |
| Deset | sefulu : /sɛfɵlɵ/ | hongofulu | 'umi | sapuluh | sepuluh |
Vidi još uredi
Napomene uredi
- ^ Samoanski na sajtu Ethnologue (18. izd., 2015)
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, ur. (2016). „Samoanski”. Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ „2013 Census totals by topic”. Statistics New Zealand. Arhivirano iz originala 13. 12. 2013. g. Pristupljeno 11. 12. 2013.
- ^ Pozajmljena reč iz arapskog; صِفر
- ^ Pozajmljena reč iz holandskog
Literatura uredi
- An Account of Samoan History up to 1918 by Teo Tuvale, NZ Licence CC-BY-SA 3.0, Retrieved 8 March 2010.
- Broselow, Ellen; and McCarthy, John J. (1984). A theory of internal reduplication. The linguistic review, 3, 25–88.
- Churchward, Spencer. 1951. A Samoan Grammar, 2nd ed. rev. and enl. Melbourne: Spectator Publishing Company.
- Milner, G.B. 1993, 1966. Samoan Dictionary. Polynesian Press. ISBN 0-908597-12-6
- Mosel, Ulrike and Even Hovdhaugen, 1992. Samoan reference grammar. Oslo: Scandinavian University Press/Institute for Comparative Research in Human Culture.
- Mosel, La'i Ulrike and Ainslie So'o. Say it in Samoan. Pacific Linguistics D88. Canberra: ANU.
- Payne, Thomas E. 1997. Describing morphosyntax: a guide for field linguists. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-58224-5.
Spoljašnje veze uredi
- George Pratt (1878) A Grammar and Dictionary of the Samoan Language, Trübner & Company, London (Google eBook)
- Softver za samoanski jezik
- Samoanska gramatika
- Osnovni samoanski vokabular
- Audio snimak samoanskog jezika
- Gagana Sāmoa: A Samoan Language Coursebook (2009), Galumalemana Afeleti L. Hunkin (Programme Director, Samoan Studies, Victoria University of Wellington), University of Hawaii Press.
- Samoan: Word Book (1999)