Sar (vojskovođa)

Sar (lat: Sarus, ubijen 412. godine) je bio gotski poglavar i zapadnorimski vojskovođa. Poznat je po svom velikom ličnom neprijateljstvu sa vizigotskim kraljem Ataulfom koji ga je na kraju i usmrtio. Međutim, Sarovi sledbenici su 415. uspeli da izvrše atentat na Ataulfa u Barseloni i na vizigotski presto zakratko dovedu Sarovog brata Sigeriha.

Poreklo i dolazak u rimsku službu

Sar se u izvorima pominje i kao poglavar (dux Gothorum) i kao kralj Gota (rex Gothorum). Zbog ovakvih pomena sasvim je moguće da je pripadao najvišim krugovima gotskog plemstva koje se moglo nadmetati sa Alarihom i njegovom porodicom Balta za vođstvo nad čitavom makrogrupom Gota (budući Vizigoti) naseljenih u rimskoj Trakiji od strane cara Teodosija I 382. godine. Moguće je da se zbog poraza u borbi sa Alarihom i Baltima Sar sa svojim sledbenicima morao voljno ili nevoljno da napusti Vizigote. Alarih je tokom borbi sa Rimljanima nakon 395. uspeo da se nametne za vladara Vizigota, dok se Sar po prvi put spominje kao rimski vojskovođa 406. godine. Možda je prišao Rimljanima tokom Alarihovog upada u severnu Italiju 404. godine zahvaljujući nagovaranju Stilihona, vrhovnog zapovednik zapadnorimske vojske.

Kao jedan od rimskih vojskovođa Sar se spominje u severnoj Italiji 406. godine zajedno sa hunskim poglavarom Uldinom. Stilihon je naime okupio brojne rimske odrede i varvarske saveznike i najamnike kako bio odbio invaziju gotskog kralja Radagajsta. Pošto se Radagajstova ogromna vojska rasula u potrazi za pljačkom, Stilonovi ljudi su uspeli da varvarskog kralja uhvate u zasedu nedaleko od Firence i nanesu mu katastrofalan poraz. Moguće je da je u toku ovih borbi Sar bio zapovednik varvarskih saveznika (foederati). Međutim, uspešna odbrana Italije imala je teške posledice po druge delove carstva pošto su, koristeći se odsustvom glavnine rimske vojske, varvarska plemena Vandala, Sveva i Alana 31. decembra 406. prešla Rajnu i upustila se u pljačku Galije sve do Pirineja. U Britaniji su legionari 407. izvikali za cara Konstantina III koji je potom evakuisao rimske trupe sa ostrva, čime je carstvo zauvek izgubilo provincije na Britanskim ostrvima.

Sar i Stilihon

Stilihon i car Honorije su u uzurpatoru Konstantinu videli veću opasnost nego u varvarskim grupama koje su ušle u Galiju. Konstantin je ovladao Galijom sve do Alpa i utvrdio svoju privremenu rezidenciju u Valentiji (lat. Valentia; danas Valens sir Ron). Pošto je uzurpator uspeo da ovlada rimskom civilnom i vojnom administracijom u Galiji, Stilihon je protiv njega poslao Sara koji je možda imenovan za vrhovnog zapovednika rimske vojske u Galiji (magister militum per Galliam). Sar je u početku bio uspešan na svojoj novoj misiji pošto je porazio i ubio dvojicu Konstantinovih vojskovođa i stekao bogat plen. Kada je Honorijev protivcar poslao i treću vojsku na Sara, Got je morao da odustane od opsade Valentije i vrati se u Italiju. Dodatno poniženje za carskog vojskovođu bilo je to što je sav svoj plen morao da prepusti bagaudima, pobunjenim seljacima i razbojnicima, kako bi bezbedno prešao alpske prevoje. Sarov neuspeh dalje je pogoršao poziciju zapadnorimskog dvora pošto je Konstantinov sin Konstans ubrzo zadobio i Hispaniju za svog oca. Pored toga, vizigotski kralj Alarih je umarširao u provinciju Norik i odatle zatražio otkupninu kako ne bi ponovo provalio u Italiju. Posle svih ovih potresa stigla je vest o smrti istočnorimskog cara Arkadija (umro 1. maja 408), Honorijevog rođenog brata, i carigradska kruna je prešla na sedmogodišnjeg Teodosija II. Honorije, koji se retko mešao u državničke poslove, planirao je da lično ode u Konstantinopolj i definitivno potvrdi nasleđe svog malog sinovca. Stilihon je pak želeo da car zbog urgentnosti situacije ostane u Italiji i preko Sara je iscenirao pobunu vojnika u Raveni, glavnoj rezidenciji zapadnorimskog avgusta. Sarova pobuna je odvratila cara od puta na istok, ali je Honorije otvoreno počeo da sumnja u Stilihonovu lojalnost. Car i njegov prvi ministar su se sada dogovorili da Stilihon krene u Carigrad, Honorije ostane u Italiji, a da se pohod protiv Konstantina prepusti Alarihu i Vizigotima. Sar je verovatno ražalovan i njegova dotadašnja titula je ponuđena njegovom starom rivalu Alarihu. Verovatno je u tom trenutku Sar potajno napustio Stilihonovu stranu i okrenuo se njegovim neprijateljima.

Carev sekretar (magister scrinii) Olimpije je iskoristio priliku da produbi jaz između Honorija i Stilihona. Caru je preneo glasine po kojima je Stilihon planirao da otputuje u Carigrad, svrgne malog Teodosija i za istočnorimskog cara postavi svog sina Euherija. Olimpije je zatim, tokom Honorijevog boravka u Paviji 13. avgusta 408, izazvao pobunu vojnika u kojoj su pobijeni oficiri verni Stilihonu. Stilihon, koji je boravio u Bolonji, okupio je Sara i ostale varvarske vojskovođe koje su mu bile lojalne, kako bi isplanirao oslobađanje cara po cenu sukoba sa pobunjenim rimskim vojnicima. Kada je shvatio da je pobuna u Paviji okrenuta protiv njega, Stilihon je odustao od pohoda uz negodovanje svojih varvarskih oficira. Otišao je u Ravenu tražeći kompromis sa Honorijem i Olimpijem, dok je osvetoljubivi Sar u Bolonji zauzeo Stilihonovu palatu i naredio likvidaciju njegove hunske garde. Najzad, Stilihon je 22. avgusta 408. mirno prihvatio carev nalog za egzekuciju zbog navodne veleizdaje.

Sar i Ataulf

Stilihonov pad je doneo talas nasilja prema porodicama varvarskih vojnika stacioniranih u Italiji. Alarik je ponovo poslao ultimatum Honoriju koji je pak odbio sve pregovore sa Vizigotima tako da je gotski kralj ponovo poveo svoje ljude u Italiju. Sar je sa najbližom pratnjom od 300 ljudi otišao u srednju Italiju, u pokrajinu Picenum, gde je živeo od pljačke ne pokoravajući se ni Honoriju ni Alariku. Po rečima istoričara Zosima, javno mnjenje je smatralo Sara za najsposobnijeg rimskog vojskovođu koji je u tom trenutku bio na raspolaganju carskoj vladi, ali car nije učinio ništa kako bi ga privukao na svoju stranu.

Početkom 410. Sarov logor je sa znatno brojnijom vojskom napao njegov stari protivnik Ataulf, Alarikov zet. Sar je uspeo da se spase i sada se otvoreno okrenuo Honoriju kome se pridružio u najtežem trenutku u Raveni. Alarik je, vodeći sa sobom svog štićenika, protivcara Atala Priska, opseo Ravenu koju je Sar uporno branio. Tek pošto je u Ravenu pristigla istočnorimska flota sa 4000 vojnika, Alarik je prekinuo opsadu i lišio Priska carskih insignija kako bi sklopio primirje sa Honorijem. Tokom presudnih pregovora u avgustu 410. Sar je na svoju ruku, kako bi onemogućio trajni mir između vizigotskog kralja i zapadnorimskog cara, napao Alarika i njegove emisare. Alarik, koji je napad pripisao carevoj dvoličnosti, napustio je pregovore i krenuo po treći put na Rim koji je po ulasku u Večni grad 24. avgusta 410. podvrgao trodnevnoj pljački koja je zgranula rimski svet.

Pljačka Rima je ujedno bilo i poslednje važno delo koje je izveo Alarik. Nakon njegove smrti nasledio ga je zet Ataulf koji je Vizigote poveo u Galiju. U septembru 411. Honorijev vojskovođa Flavije Konstancije je porazio i uklonio uzurpatora Konstantina, ali se u Majncu ubrzo pojavio novi protivcar Jovin. Što se Sara tiče, on je 412. napustio Honorijevu službu nakon što je jedan od njegovih gardista, izvesni Belerid, ubijen od strane carevih ljudi. Honorije je odbio da pruži Saru zadovoljenje i kazni ubice tako da je vojskovođa rešio da priđe uzurpatoru Jovinu. Na putu kroz Galiju Sara i njegove ljude je pohvatao i pobio Ataulf. Sarovom smrću neprijateljstvo između dvojice gotskih poglavara nije okončano pošto je nekoliko Sarovoh sledbenika stupilo u službu vizigotskog kralja 415. godine u vreme kada je Ataulfov narod živeo na severoistoku Hispanije. Nakon što su ubili Ataulfa, atentatori su na presto doveli Sarovog rođenog brata Sigeriha. On je pobio Ataulfovu decu i podvrgao javnom ponižavanju njegovu udovicu Galu Placidiju, Honorijevu polusestru, ali ga je ubrzo uklonio Valija, još jedan predstavnik porodice Balta.

Nekoliko opisa Sarovog karaktera sačuvano je u delima istočnorimskih istoričara. Olimpijodor iz Tebe ga je smatrao za nepobedivog junaka, a Zosim za hrabrog i iskusnog vojskovođu.

Reference

The Cambridge Medieval History, Vol. 1, The Christian Roman Empire and the Foundation of the Teutonic Kingdoms, Eds. H.M. Gwatkin, J. P. Whitney, Cambridge 1911, pp. 264-278.
The Prosopography of the Later Roman Empire II: A.D. 395-527, ed. J.R. Martindale, Cambridge 1980, pp. 978-979.