Svetlana Kana Radević
Svetlana Kana Radević (Cetinje, 21. novembar 1937 — 8. novembar 2000) bila je prva žena arhitekta u Crnoj Gori i jedan od najuspešnijih arhitekata u bivšoj SFRJ. Bila je inostrani član Ruske akademije za arhitekturu i građevinske nauke, redovni član Dukljanske akademije nauka i umjetnosti, prva potpredsednica Matice crnogorske, članica Crnogorskog PEN centra, članica Uneska, članica uprava strukovnih udruženja.[1]
Svetlana Radević | |
|---|---|
 | |
| Puno ime | Svetlana Kana Radević |
| Datum rođenja | 21. novembar 1937. |
| Mesto rođenja | Cetinje, Kraljevina Jugoslavija |
| Datum smrti | 8. novembar 2000. (62 god.) |
| Mesto smrti | Crna Gora, SR Jugoslavija |
Biografija
urediSvetlana Kana Radević rođena je 1937. godine na Cetinju. Osnovnu školu završila je na Cetinju, a gimnaziju u Podgorici (tadašnji Titograd).[1]
Diplomirala je na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu, a apsolvirala je i Istoriju umetnosti, studirajući oba fakulteta istovremeno. Magistrirala je na Univerzitetu u Pensilvaniji, u klasi Luisa Kana, kao dobitnica Fulbrajt stipendije. Stručno se usavršavala u Parizu, Moskvi, i u Japanu, u ateljeu Kiša Kurokave.[2]
Profesionalna karijera
urediSvoj radni vek Svetlana je provela u Podgorici, u početku u Preduzeću za projektovanje Invest-inženjering, a zatim je osnovala sopstveni arhitektonski atelje. Radila je i kao slobodni umetnik. Od samog početka svoje izuzetno uspešne karijere ostvarivala je zapažene uspehe na konkursima. Nije bilo jednostavno da se Svetlana kao žena arhitekta izbori za ravnopravnu poziciju u društvu koje uspeh priznaje isključivo muškarcima. Na vrhu se održala zahvaljujući profesionalnosti i kvalitetu svojih projekata.[2]
Arhitektonski stil
uredi
Njen stil bio je prepoznatljiv po izboru materijala koje je koristila, stopivši konstrukcije sa njihovim spoljnim okruženjem i znatnom veličinom i snagom dizajna. Za njena arhitektonska ostvarenja je karakterističan specifičan izbor materijala i aktivno učešće u kreiranju ambijenta.[1] To se najbolje vidi na primeru njenog najznačajnijeg dela, Hotela Podgorica. Kod projektovanja ovog objekta njen stil karakteriše upotreba tradicionalnog građevinskog materijala - kamena, a istovremeno se igra jedinstvenim oblicima koji „iskaču” iz fasade na potpuno netradicionalni način. Istovremeno, objekat je uklopljen u okolni pejzaž tako kao da je njegova betonska masa uvek bila deo prirodne celine.[3]
Najznačajnija dela
uredi.JPG)
Kritičari o delima Svetlane Kane Radović kažu da su ona „svečanosti za oko, prizori pred kojima ne možete ostati ravnodušni”. Možda zbog nametljivog stila, gotovo svaki njen objekat je izazvao polemike u javnosti. Ravnodušnih nema. Svetlana je smatrala da je to dobro, jer je očigledno da njen rad „provocira”: „Suština stvaranja i jeste u tome, jer se tako pokreću stvari, uvodi se nova estetika”.[4]
Najznačajnije delo Svetlane Kane Radević je Hotel Podgorica u Podgorici. Njeno projektno rešenje pobedilo je na konkursu i to je ujedno njeno prvo značajno delo. Ovim projektom Svetlana se probila u sami vrh arhitektonske scene. Hotel je svečano otvoren 13. jula 1967. godine, na Dan državnosti Crne Gore. Naredne godine projekat je nagrađen najpre republičkom, a zatim i saveznom Borbinom nagradom za arhitekturu.
Ostala značajna dela su:
- Autobuska stanica u Podgorici (1968)
- Stambeno-poslovna zgrada u Petrovcu (1968)
- Stambeno-poslovna zgrada u Mojkovcu (1969)
- Spomen-obeležje u Duvanskom kombinatu Podgorica (1972)
- Hotel Mojkovac u Mojkovac (1968-1974)
- Park Zlatica u Podgorici (1974)
- Spomen-kompleks na Barutani, Podgorica (1980)
- Hotel Zlatibor u Užicu (1981)
- Dečji vrtić na Cetinju (1988)
- Zgrada Leksikografskog zavoda u Podgorici (1984-1989)
- Poslovni centar Kruševac u Podgorici (1991, sa Ljiljanom Radević)[4]
Podgoričku Autobusku stanicu Svetlana je radila kao omaž čuvenom francuskom arhitekti Le Korbizjeu.[5]
Mnoga dela nastala su u saradnji sa sestrom Ljiljanom Radević, koja je takođe bila arhitekta.[2]
Naš čuveni arhitekta Ranko Radović o delu Svetlani Kani Radević i njenom delu rekao je:[4]
| „ | Načitana, pismena, diskretna, akademik, ali bez trunke zavisti i predrasuda, aktivna u svim oblicima profesionalnog delovanja, sve do funkcija u savezima arhitekata svih nivoa i formi, urbanista koliko i graditelj, prisutna u svojim tamnim, naglašenim odećama, Kana je činila svet Crne Gore i njene kulture, arhitekture posebno, toliko modernim i toliko ukorenjenim u doline i brda, more i nebesa našega kraja i naše istorije. Ništa se više od jedne sjajne žene-arhitekte ne može tražiti. | ” |
Počasti i priznanja
urediBila je inostrani član Ruske akademije za arhitekturu i građevinske nauke, gde je primljena 1994. godine, istovremeno kad i Kenzo Tange.[2] Takođe je bila i redovni član Dukljanske akademije nauka i umjetnosti, prva potpredsjednica Matice crnogorske, članica Crnogorskog PEN centra, članica Uneska, članica uprava strukovnih udruženja.[1]
Godine 1980. TV Titograd je snimila emisiju o Svetlani Kani Radović „Život jedini čovjeka ...Svetlana Kana Radević”.[6]
Rad Svetlane Kane Radević predstavljen je u okviru izložbe o jugoslovenskoj arhitekturi u periodu od 1948. do 1980. "Toward a Concrete Utopia" (Prema betonskoj utopiji), održanoj od 15. jula 2018. do 13. januara 2019. godine u čuvenom Muzeju moderne umetnosti (Museum of Modern Art - MoMA) u Njujorku.[7]
Najznačajnije nagrade
urediSvetlana Kana Radević bila je najmlađi je laureat savezne Borbine nagrade za arhitekturu, 1968. godine. Ona je jedina žena arhitekta dobitnik ove nagrade. Dobitnica je Trinaestojulske nagrade 1968. godine i Nagrade oslobođenja Podgorice 1992. godine.[2]
Reference
uredi- ^ a b v g „SVETLANA KANA RADEVIĆ”. Muzej žena Crne Gore. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- ^ a b v g d Vujošević, Milica (24. 08. 2017). „Prva dama crnogorske arhitekture”. Žene u arhitekturi. Projekat BINA sa Društvom arhitekata Beograda i Kulturnim centrom Beograda. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- ^ Tepavčević, Dragana (3. 11. 2019). „Svetlana Kana Radević”. Architectuul (na jeziku: engleski). Pristupljeno 3. 11. 2019.
- ^ a b v Petrović, Jelena. „Dama koja je znala da gradi”. Plava Zvijezda. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- ^ Stamenić, Stojan (10. 9. 2017). „PODGORIČARENJE: Kana i stanica Korbizje”. Analitika. Arhivirano iz originala 03. 11. 2019. g. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- ^ „I djela Kane Radević u MoMA”. zvanični sajt. RTCG. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- ^ „Toward a Concrete Utopia - Architecture in Yugoslavia, 1948–1980”. MoMA. The Museum of Modern Art. Pristupljeno 3. 11. 2019.
Spoljašnje veze
uredi
- „Svetlana Kana Radević na portalu Montenegina”. Montenegrina. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- Tomović, Predrag (11. 1. 2016). „Neboder pored Kaninog remek djela”. Radio Slobodna Evropa. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- „Svetlana Kana Radević na portalu Gradnja”. Gradnja. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- „Djela Kane Radević na izložbi jugoslovenske arhitekture u Njujorku”. FOS. fosmedia.me. 21. 1. 2018. Pristupljeno 3. 11. 2019.
- „Svetlana Kana Radević”. Spomenik Database (na jeziku: engleski). Pristupljeno 3. 11. 2019.
