Sporazum Pavelić—Stojadinović

Sporazum Pavelić—Stojadinović je bio sporazum između hrvatskog fašističkog političara, vođe ustaškog pokreta, bivšeg poglavnika Nezavisne Države Hrvatske Ante Pavelića, i bivšeg srpskog i jugoslovenskog političara, ministra finansija i spoljnih dela, predsednika kraljevske vlade i univerzitetskog profesora Milana Stojadinovića. Potpisan je krajem 1954. godine u Buenos Ajresu, Argentina.

Stojadinović i Pavelić tokom sklapanja sporazuma

Odredbe sporazuma

Sporazum je predviđao razbijanje Federativne Narodne Republike Jugoslavije (FNRJ) na tri nezavisne države: Sloveniju, Hrvatsku i Srbiju. Pavelić i Stojadinović su u hrvatskoj i srpskoj emigrantskoj štampi branili ovaj sporazum kao antikomunistički savez (obe emigracije nisu priznavale legalnost Titovog režima u Jugoslaviji), i kao novi srpsko-hrvatski sporazum koji je trebalo da zameni zastareli Sporazum Cvetković—Maček iz 1939. godine.

Granice

Kao granica između Slovenije i Hrvatske uzeta je već postojeća nacionalna granica u FNRJ, a sporazumna granica između Hrvatske i Srbije trebalo je da bude istorijski kompromisna linija, takozvana „Sveta srpsko-hrvatska međa” (Dunav — Sava — Bosna — Neretva — Jadran, od severa ka jugu):

Granica je trebalo da prati već postojeću granicu (kao kompromisnu) između SR Hrvatske i SR Srbije (SAP Vojvodine) do reke Save i granice sa SR BiH; zatim je granica trebalo da prati reku Savu do ušća reke Bosne u Savu; potom je granica trebalo da ide rekom Bosnom, zatim u produžetku linije njenog donjeg toka planinskim vrhovima do početka donjeg toka reke Neretve, i potom donjim tokom reke Neretve do Jadranskog mora. Na ovaj način Bosanska Krajina je trebalo da pripadne Hrvatskoj, dok bi najveći deo centralne sa istočnom Bosnom, istočna Hercegovina i južna Dalmacija pripali Srbiji (uključujući Sarajevo i kompletno dubrovačko primorje osim samog grada Dubrovnika). Makedonija nije pominjana, mada ju je Stojadinović najverovatnije zamišljao u okviru Srbije.

Sporazum je predviđao mirno preseljenje (uz razmenu imovine) svih Srba koji bi se zatekli u okvirima granica Hrvatske, i svih Hrvata i onaj deo Bošnjaka (u današnjem smislu) koji se osećaju Hrvatima, a zatekli bi se u okvirima granica Srbije. Sporazum je podrazumevao potpuno međusobno uvažavanje obe nacije na ravnopravnim osnovama, to jeste međusobno priznanje na svim nivoima (kultura, istorije i jezika). Zvaničan jezik na teritoriji Srbije bio bi isključivo srpski jezik ekavskog izgovora i ćirilično pismo a na teritoriji Hrvatske bio bi isključivo hrvatski jezik ijekavskog izgovora i latinično pismo.

Reakcije na sporazum

Sporazum Pavelić—Stojadinović je proizveo žestoke negativne reakcije od strane hrvatske emigracije, srpske političke emigracije i Titovog komunističkog režima u Jugoslaviji. Ustaška emigracija je žestoko kritikovala svoga bivšeg poglavnika zbog pregovora sa Stojadinovićem, a pogotovo zbog odustajanja od reke Drine kao istorijske granice Hrvatske. Pavelićevo prepuštanje delova Srema, Bosne, Hercegovine i Dalmacije Srbiji je u ustaškoj emigrantskoj štampi upoređivano sa Pavelićevim prepuštanjem delova Dalmacije Italiji 1941. godine (potez koji je od strane tvrdog krila ustaškog pokreta takođe smatran nacionalnom izdajom). Pavelić i Stojadinović su oboje proglašeni za nacionalne izdajnike od strane ustaških sledbenika i četničkih političkih krugova u iseljenju, dok je Titov jugoslovenski režim odbacivao značaj sporazuma kao „račun bez krčmara”, ističući da Pavelić i Stojadinović nisu više predstavljali nikoga. Vesti o ovome sporazumu su bile potisnute od strane državnih sredstava informisanja u samoj Jugoslaviji.

Vidi još

• Ante Pavelić
• Milan Stojadinović
• Velika Hrvatska
• Velika Srbija

Literatura

• Sinovčić, Marko. „O takozvanom sporazumu Pavelić—Stojadinović”. Hrvati u Argentini i njihov doprinos hrvatskoj kulturi. (Autorsko izdanje: Buenos Aires, 1991) [komentari na sporazum iz hrvatskog ugla]
• Soha, Davor. „Račun bez krčmara”. Ilustrovana Politika. Broj 2088. (23. 1. 1999)

Spoljašnje veze

• Lalić, Veljko. „Podela Jugoslavije počela u Argentini” Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. mart 2009). Pres magazin (15. 3. 2009)