Srpska demokratska stranka (Hrvatska)
Srpska demokratska stranka (SDS) je bivša politička stranka Srba u Hrvatskoj, koja je osnovana 1990. godine, a delovala na području tadašnje jugoslovenske federalne jedinice Hrvatske i novostvorene SAO Krajine (1990-1991), odnosno Republike Srpske Krajine (1991-1995). Zalagala se za ravnopravnost, konstitutivnost i autonomiju Srba u Hrvatskoj u slučaju ostanka Hrvatske u Jugoslaviji, odnosno za pravo tamošnjih Srba na samoopredeljenje i ostanak u suženoj Jugoslaviji u slučaju otcepljenja Hrvatske.[1][2][3]
Srpska demokratska stranka | |
|---|---|
 | |
| Vođa | Milan Babić |
| Osnivač | Jovan Rašković |
| Osnovana | 17. februar 1990. |
| Raspuštena | 4. avgust 1995. |
| Sedište | Knin RSK(današnja Hrvatska) |
| Ideologija | nacionalni konzervativizam, nacionalizam |
| Politička pozicija | desnica |
Istorija uredi
.jpg)
Stranka je osnovana 17. februara 1990. godine u Kninu, a registrovana je već 6. marta. Osnivač i prvi predsednik stranke je bio kninski psihijatar Jovan Rašković. Učestvovala je na prvim višestranačkim parlamentarnim izborima u tadašnjoj jugoslovenskoj federalnoj jedinici Hrvatskoj, koji su održani 22. aprila (prvi krug) i 7. maja (drugi krug) 1990. godine. Osvojila je 1,55% glasova u prvom i 2% glasova u drugom krugu, što je bilo dovoljno za pet zastupničkih mesta u Saboru, gde je delovala kao opoziciona stranka.[4]
Neposredno nakon izbora, stranka se suočila sa antijugoslovenskom i antisrpskom politikom pobedničke Hrvatske demokratske zajednice. Kada je režim Franje Tuđmana najavio sprovođenje ustavne reforme koja je sadržala i elemente secesionističke politike u odnosu na Jugoslaviju, rukovodstvo SDS je intenziviralo rad u srpskim sredinama radi odbrane ravnopravnosti i konstitutivnosti srpskog naroda u Hrvatskoj. Prvi korak je učinjen već tokom juna, pokretanjem inicijative za osnivanje Zajednice opština Sjeverne Dalmacije i Like (ZOSDL), koja je formirana 27. juna 1990. godine u Kninu. Potom je 3. jula za predsednika privremenog Predsedništva ZOSDL izabran Milan Babić, tadašnji predsednik Skupštine Opštine Knin i jedan od najuticajnijih funkcionera SDS.[5]
Stranka je bila glavni inicijator i organizator velikog srpskog sabora u Srbu, koji je održan 25. jula 1990. godine, a potom je imala najveći uticaj na rad novoformiranog Srpskog nacionalnog vijeća (SNV), za čijeg je predsednika takođe izabran Milan Babić, tadašnji potpredsednik SDS. Kada je SNV donelo odluku o održavanju referenduma o autonomiji Srba u Hrvatskoj (sproveden u periodu od 19. avgusta do 2. septembra 1990. godine), zastupnici i odbornici iz redova SDS su aktivno učestvovali u organizaciji i sprovođenju narodnog izjašnjavanja.[5]
Krajem 1990. i početkom 1991. godine u rukovodstvu stranke došlo je do neslaganja povodom raznih političkih pitanja, usled čega su počele da se formiraju dve struje. Prva je bila okupljena oko Jovana Raškovića, a druga oko Milana Babića. Na to su se nadovezale i regionalne podele, pošto su uslovi za stranačko delovanje na području novostvorene SAO Krajine u međuvremenu postali drugačiji od onih u ostalim delovima Hrvatske. U vreme eskalacije jugoslovenske krize, stranački funkcioneri i aktivisti SDS su u oblastima pod kontrolom Tuđmanovog režima bili izloženi progonu, tako da je rad stranke na tim prostorima zamro već početkom 1992. godine. U međuvremenu je došlo do odvajanja SAO Krajine od Hrvatske i proglašenja Republike Srpske Krajine (1991-1995) u kojoj je Babićevo krilo SDS bilo vladajuća stranka. Taj deo SDS se već tokom 1991. godine reorganizovao pod nazivom: Srpska demokratska stranka Krajine (SDSK). Na njenom čelu se prvobitno nalazila Ljubica Šolaja, a od jeseni 1992. godine predsednik SDSK je postao Milan Babić. Ostale frakcije su se takođe reorganizovale, tako da je na području RSK delovala i posebna Srpska demokratska stranka srpskih zemalja.[1][2]
U međuvremenu je u susednoj Bosni i Hercegovini formirana sestrinska Srpska demokratska stranka.
Predsjednici uredi
| Fotografija | Ime i prezime | Mandat |
|---|---|---|
 |
dr Jovan Rašković | 1990–1992 |
 |
dr Milan Babić | 1992–1995 |
Galerija uredi
-
Reklamni list Srpske demokratske stranke -
Crno-beli logo Srpske demokratske stranke -
Članske knjižice Srpske demokratske stranke -
Izborni plakat Srpske demokratske stranke
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Dakić 1994.
- ^ a b Dakić 2002.
- ^ Radišić 2002.
- ^ Knežević 2011, str. 7-24.
- ^ a b Rupić 2007.
Literatura uredi
- Dakić, Mile (1994). Srpska Krajina: Istorijski temelji i nastanak. Knin: Iskra.
- Dakić, Mile S. (2002). Krajina kroz vijekove: Iz istorije političkih nacionalnih vjerskih i ljudskih prava srpskog naroda u Hrvatskoj. Beograd: Vedes.
- Knežević, Domagoj (2011). „Srpska demokratska stranka od osnivanja do konstituiranja prvoga višestranačkog Sabora”. Časopis za suvremenu povijest. 43 (1): 7—24.
- Knežević, Domagoj (2018). „Srpska demokratska stranka od konstituiranja prvog višestranačkog Sabora do početka srpske pobune u Hrvatskoj u kolovozu 1990.”. Radovi Zavoda za povijesne znanosti HAZU u Zadru. 60: 411—442.
- Petrović, Ilija (1994). Srpsko nacionalno vijeće Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema. Novi Sad: Cvetnik.
- Petrović, Ilija (1996). Od vijeća do republike: Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. Novi Sad: Cvetnik.
- Rupić, Mate, ur. (2007). Republika Hrvatska i Domovinski rat 1990.-1995. Dokumenti. 2. Zagreb: Hrvatski memorijalno-dokumentacijski centar Domovinskog rata.
- Sekula-Gibač, Janja (2014). „Bjelovar u planovima i aktivnostima Srpske demokratske stranke”. Radovi Zavoda za znanstveno-istraživački i umjetnički rad u Bjelovaru. 8: 205—225.
