Stanojlo Petrović
Stanojlo Petrović (Svine (Petrovac na Mlavi), 13. februar 1813 — Beograd, 1893) bio je državni sekretar kneza Miloša i, zajedno sa svojom suprugom Draginjom, veliki srpski dobrotvor i ktitor.
Stanojlo Petrović | |
|---|---|
 Stanojlo Petrović | |
| Datum rođenja | 13. februar 1813. |
| Mesto rođenja | Svine (Petrovac na Mlavi), Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 1893. |
| Mesto smrti | Beograd |
| Supružnik | Draginja Petrović |
Biografija uredi
Stanojlo Petrović je rođen u Svinu, 13. februara 1813. godine, na dan Simeona Mirotočivog. Godine 1826. se upisao kao kadet prve oficirske škole u Požarevcu, a četiri godine kasnije, 1830., je promovisan u potporučnika. U Požarevcu je od 1833. godine bio vojni komesar i bio je zadužen za gardu pri kneževom Konaku. Godine 1839. Stanojlo postaje pomoćnik načelnika požarevačkog okruga.[1]
Posle odlaska kneza Miloša sa trona, knez Mihailo, 1840. godine, kapetana Stanojla Petrovića, zbog njegove lojalnosti, proglašava svojim ađutantom i unapređuje ga u čin majora. Kada je 1842. godine knez Mihajlo Obrenović proteran, njegov ađutant Stanojlo Petrović ostaje u Beogradu i tajno se dopisuje sa knezom, sa ciljem da se ustavobranitelji obore i Mihailo se vrati na presto. Prepiska je uhvaćena i Stanojlo je bačen u čuvenu Vračarsku rupu, a zatim je osuđen na 10 godina zatvora u Gurgusovačkoj kuli. Posle dve godine tamnovanja, uz pomoć ruske diplomatije, Stanojlo Petrović je, 17. jula 1844. godine, sa još nekoliko pristalica Obrenovića, pomilovan od strane kneza Aleksandra Karađorđevića.[1]
Godine 1848. knez Aleksandar poziva dobrovoljce koji bi da pomognu Srbima u Vojvodini, koji su podigli revoluciju. Stanojlo Petrović je postavljen na čelo požarevačke vojske, koji je tada bio pomoćnik načelnika crnorečkog Okruga. Oko tri hiljade srpskih vojnika je, 15. decembra 1848. godine, prešlo Dunav i uputilo se ka Pančevu, gde ih je očekivao vojvoda Stevan Šupljikac. Stanojlo vojvodi podnosi raport, a Šupljikac, od radosti što braća Srbi dolaze u pomoć, dobija srčani udar i umire.
Zajedno sa Knićaninom na čelu srpskih trupa ulazi 16. januara 1849. godine u Veliki Bečkerek, koji su bez otpora prepustili Mađari.[2]
Rezultat revolucije u Ugarskoj je proglašenje autonomije Vojvodine srpske.[1]
Potpukovnik Stanojlo Petrović je 30. marta 1850. godine imenovan načelnikom Okruga čačanskog. Iste godine ženi se Draginjom Radovanović, ćerkom trgovca iz Mostara, sa kojom dobija sina Petra. Godine 1854. je premešten u Kragujevac, gde je takođe okružni načelnik. Sledeće godine mu sin umire. Dve godine kasnije (1857), zbog sukoba sa kragujevačkim vojnim komandantom, pukovnikom Jovanom Lukavčevićem (inače kneževim pašenogom), Stanojlo traži premeštaj, te postaje načelnik Okruga smederevskog.
Na Svetog Andriju Prvozvanog, krajem 1858. godine, u Beogradu je održana narodna skupština, na kojoj je zbačen Aleksandar Karađorđević, a Miloš Obrenović je ponovo izabran za kneza. Izabrana je delegacija koja će otići u Bukurešt da Miloša i Mihaila pozove da se vrate u Srbiju. Za vođu delegacije određen je Stanojlo Petrović. Trećeg januara 1859. svečano uniformisani Stanojlo Petrović je nekadašnjem i budućem knezu Milošu uručio pismo Narodne skupštine. Knez Miloš je Stanojla promovisao u svog ađutanta i državnog savetnika, a zatim ga proglasio zastupnikom ministra inostranih dela.[1]
Dobrotvor i ktitor uredi
Kada je postao državni savetnik, Stanojlo Petrović se sa suprugom nastanio u Beogradu, u kući koja se nalazila u Kragujevačkoj ulici broj 75 (danas Ulica kralja Milana, preko puta Beograđanke). Bio je član Državnog saveta do penzionisanja, 1888. godine. Stanojlo i Draginja Petrović su bili poznati kao skromni i pobožni ljudi i kao izdašni donatori. Bili su članovi, utemeljači i dobrotvori 17 duhovnih, radničkih zanatlijskih, pevačkih i gimnastičkih društava. Njihove dve najveće zadužbine bile su Fond za stipendiranje studenata bogoslovskog fakulteta[3] i crkva Svetog Nikole na Novom groblju u Beogradu, gde su i sahranjeni, zajedno sa svojim sinom Petrom. Crkvu je oslikao poznati slikar Steva Todorović.[4] Takođe, kuću u kojoj su živeli, zaveštali su Srpskoj književnoj zadruzi, koja i danas ima knjižaru i prostorije na prvom spratu zgrade koja je posle rušenja njihove kuće sazidana.[1]
Zanimljivost uredi
Žitelji mlavskog mesta Svine su, 27. aprila 1860. god. knezu Milošu uputili molbu da se Svine preimenuje u Veliki Miloševac. Kao razlog za promenu imena su naveli nepriličnost prideva „svinjski“ (sveštenik, učitelj, načelnik). Knez je delegaciju ovog mesta susreo 27. maja u Oreovici, gde je doneo odluku da se Svine ubuduće zove Petrovac (na Mlavi). Milan Milićević, sekretar kneza Mihaila Obrenovića, seća se da je Petrovac dobio ime prema prezimenu kneževog ađutanta, državnog savetnika Stanojla Petrovića, koji je rođen u ovom mestu. Odluka o promeni imena je objavljena 4. juna 1860. godine u Zvaničnim novinama Knjažestva Srbije.[1]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ „Politikin zabavnik”. Arhivirano iz originala 08. 01. 2015. g. Pristupljeno 02. 12. 2013.
- ^ "Vestnik", Karlovci 1849. godine
- ^ „Istorijat Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu”. Arhivirano iz originala 02. 12. 2013. g. Pristupljeno 24. 11. 2013.
- ^ Crkva Svetog Oca Nikole na Novom groblju Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. decembar 2013) Pravoslavlje
