Stari nadgrobni spomenici u Bogdanici
Stari nadgrobni spomenici u Bogdanici (Opština Gornji Milanovac) obuhvataju veliku grupu starih spomenika na seoskom groblju i nekoliko krajputaša. Očuvani epitafi čine dragocen izvor podataka za proučavanje geneze stanovništva ovog naselja.[1]
| Stari nadgrobni spomenici u Bogdanici | |
|---|---|
 Spomenici na seoskom groblju | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Bogdanica |
| Opština | Opština Gornji Milanovac |
| Država |  Srbija |
Bogdanica
urediSelo Bogdanica nalazi se na krajnjem zapadnom delu opštine Gornji Milanovac. Atar sela prostire se padinama planine Maljen i dolinom reke Kamenice. Nalazi se na tromeđi opština Gornji Milanovac, Mionica i Požega i graniči sa atarima gornjomilanovačkih sela Gojna Gora i Družetići, mioničkom Planinicom i Gornjim Lajkovcem i požeškim selima Tometino Polje i Mršelji. Bogdanica je prostrano, slabo naseljeno selo razbijenog tipa, sa većim brojem zaselaka.[2] Pripada raseljenim srednjovekovnim selima, a sadašnje naselje formirano je doseljavanjem stanovništva iz Crne Gore i Starog Vlaha tokom 18. i početkom 19. veka.[3]
Seoska slava je Mali Spasovdan.[2]
Stari nadgrobni spomenici u Bogdanici
urediSeosko groblje
urediSeosko groblje[4] svedoči o demografskim prilikama u prošlosti i rodoslovnim stablima pojedinih familija.[5] Stari, ručno sečeni i klesani nadgrobni spomenici odlikuju se velikim varijetetom formi tipičnih za prostor Kablara, Gojne Gore, podgorine Maljena i Suvobora i sliv reke Kamenice.[6] Hronološki gledano, najstarija nadgrobna obeležja su u vidu grubo obrađenih komada sige. Slede omanji nadgrobni belezi sa urezima krsta; niski studenički mermerni krstovi i vertikalne ploče od sivog kamena sa lučnim završetkom i ornamentom karakterističnim za valjevski kraj.[6] Stubovi od peščara (sa ili bez karakteristične „kape” ) imaju bogatiju obradu: ureze natpisa i geometrijskih i floralnih ornamenata, a u nekoliko slučajeva i likovne prikaze pokojnika. Slede različite forme stubova sa piramidalnim završetkom i nadgrobnici od beličastog kablarskog peščara sa postoljima u koje su usađene vertikalne ploče nadvišene dekorativno obrađenim krstovima − rad majstora kamenorezaca Uroša Markovića i Radomira Ilića, nekoliko zanimljivih spomenika u vidu okresanog četinarskog stabla itd.
Krajputaši
urediU Bogdanici je evidentirano nekoliko krajputaša:
Krajputaš Janku Pavloviću nalazi se na međi sela Bogdanica i Tometino Polje, kraj puta koji ujedno predstavlja administrativnu granicu između dve opštine - gornjomilanovačke i požeške. Podignut je u spomen Janku Pavloviću iz Bogdanice koji je izgubio život u srpsko-bugarskom ratu 1885. godine.[1]
.jpg)
.jpg)
Krajputaši Milinkovićima nalaze se kraj puta koji čini granicu sela Bogdanica i Tometino Polje, u neposrednoj blizini krajputaša Janku Pavloviću. Dva su obeležja - spomenik u obliku stuba podignut je Sretenu Milinkoviću, dok je spomenik sa krstom dvojni − posvećen braći od stričeva Miljku M. Milinkoviću i Radenku L. Milinkoviću. Sva trojica Milinkovića izgubili su živote u oslobodilačkim ratovima Srbije – Sreten 1887, Miljko 1913, a Radenko 1915. godine.[1]
.jpg)
.jpg)
Krajputaš Vojinu Petkoviću nalazi se u dolini rečice Tinje. Spomenik obeležava mesto na kome je zastala pogrebna povorka sa telom Vojina Petkovića, da mu se „kosti odmore” na putu ka večnoj kući. Figura konjanika u narodnoj nošnji ozbiljnog lika i odmerenog držanja prikazuje Vojina Petkovića, ovdašnjeg žitelja koji je iznenada preminuo 1896. godine u 35. godini.[1]
.jpg)
.jpg)
Reference
uredi- ^ a b v g Savović, Saša (2009). Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja. Beograd: Službeni glasnik. ISBN 978-86-519-0181-5.
- ^ a b Vučićević, dr Slobodan (2016). Gornji Milanovac i njegova sela. Beograd: Kulturno-prosvetna zajednica Srbije. ISBN 978-86-7596-190-1.
- ^ Stamenković, Srboljub Đ., ur. (2001). Geografska enciklopedija naselja Srbije, Knj. 1, A-Đ. Beograd: Geografski fakultet : Agena : Stručna knjiga. ISBN 86-82657-13-9.
- ^ Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9.
- ^ Filipović, Milenko S. (2010). Takovo: naselja, poreklo stanovništva, običaji. Beograd: Službeni glasnik. ISBN 978-86-519-0668-1.
- ^ a b Nikolić, Radojko (1998). Kamenopisci narodnog obraza : kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije. Čačak: Litopapir.
Literatura
uredi- Radičević, Branko V. (1961). Plava linija života : srpski seoski spomenici i krajputaši. Beograd: Savremena škola.
- Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9.
- Nikolić, Radojko (1998). Kamenopisci narodnog obraza : kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije. Čačak: Litopapir.
- Stamenković, Srboljub Đ., ur. (2001). Geografska enciklopedija naselja Srbije, Knj. 1, A-Đ. Beograd: Geografski fakultet : Agena : Stručna knjiga. ISBN 86-82657-13-9.
- Stolić, Ana (2007). Državni popis 1862/63. godine: Opština Gornji Milanovac. Gornji Milanovac: Muzej rudničko-takovskog kraja. str. 193. ISBN 978-86-82877-03-5.
- Savović, Saša (2009). Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja. Beograd: Službeni glasnik. ISBN 978-86-519-0181-5.
- Krstanović, Božidar; Radonjić Živkov, Estela; Kesić-Ristić, Sanja (2012). Narodno graditeljstvo opštine Gornji Milanovac. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd. ISBN 978-86-6299-006-8.
- Vučićević, Dr Slobodan (2016). Gornji Milanovac i njegova sela. Beograd: Kulturno-prosvetna zajednica Srbije. ISBN 978-86-7596-190-1.
- Nikolić, Radojko (2018). Kamena knjiga predaka : o natpisima sa nadgrobnih spomenika zapadne Srbije (PDF) (2. dopunjeno izd.). Čačak: Narodni muzej. ISBN 978-86-84067-63-2.
- Savović, Saša (2019). Krst u dubu : zapisi, zakrštena stabla rudničko-takovskog kraja. Gornji Milanovac: Muzej rudničko−takovskog kraja. ISBN 978-86-82877-77-6.
- Petković, Vojin (2019). Život o sebe : memoarski zapisi Vojina Petkovića. Čačak: Štamparija Bajić. ISBN 978-86-88109-90-1.
