Stematografija
Stematografija je bakrorezna knjiga Hristofora Žefarovića i Tomasa Mesmera štampana u Beču 1741. godine.
Istorijat
uredi
Knjigu je izvorno objavio hrvatski pisac Pavle Riter Vitezović na latinskom jeziku pod naslovom Stemmatographia sive armorum Illyricorum delineatio, descriptio et restitutio (Beč, 1701).[1] Zvaničnoj austrijskoj politici odgovarala je Vitezovićeva Stemmatographia u kojoj su bili zastupljeni grbovi zemalja i pokrajina - tada jednim delom u okviru Osmanskog carstva - koje bi Austrija pripojila nakon proterivanja Turaka sa Balkana.[2]
Srpskom patrijarhu Arseniju IV Jovanoviću Šakabenti bila je poznata Vitezovićeva knjiga i ideja o ujedinjenju Hrvata, Srba i Slovenaca, koju je Vitezović izlagao u svojim delima. Problem je predstavljala činjenica što bi takvo ujedinjenje išlo na štetu srpskog naroda. Stoga je patrijarh Arsenije IV sa svojim saradnicima, koji su učestvovali u vođenju politike Karlovačke mitropolije, odlučio da Vitezovićevu knjigu izda u dopunjenom obliku. Knjigu je na ruskoslovenski preveo Pavle Nenadović Mlađi, sekretar patrijarha. Istu knjigu je u bakru izrezao, za štampu priredio i osmislio Hristofor Žefarović u Beču 1741. godine. Žefarović se ovde istakao pre svega kao likovni umetnik, onaj koji je naslikao predloške i likovno komponovao celu knjigu. Mesmerova uloga svodila se na zanatsko-graverski deo posla, koji je on izveo po Žefarovićevim crtežima.
Ovo izdanje prevazišlo je prvobitni koncept heraldičkog zbornika. Tome je dodato dvadeset devet likova južnoslovenskih vladara i svetitelja, portret Arsenija IV sa posvetnom pesmom, trijumfalni portret cara Dušana na konju, okruženog grbovima, lik cara Dušana između Hronosa i Minerve i, na kraju, pesma posvećena Hristoforu Žefaroviću, u kojoj se veliča ovo njegovo delo.[2] Obe posvetne pesme napisao je Pavle Nenadović Mlađi.
Knjiga je bila zamišljena kao politički pamflet urađen sa namerom da austrijskim vlastima pokaže da sa samodržavnošću Srba nije nestala i njihova nacionalna svest i nacionalni ponos. Takođe je trebalo da posluži i kao svojevrsni istorijski album i priručnik koji bi srpskom narodu pružio određena znanja iz nacionalne istorije.[3]
Kada se pojavila Stematografija je bila najtraženija i najbolje primljena knjiga druge polovine 18. veka.[3] Iako osmišljena od strane duhovnog lica ova knjiga je predstavljala ideje mlade srpske građanske klase u Monarhiji. Njen najveći doprinos je svakako očuvanje političke i nacionalne svesti Srba u vremenu kada nije postojala nacionalna država.