Stefan V Ugarski

Stefan V Arpadović
Stefan V Arpadović
	Stefan V Arpadović
Lični podaci
Datum rođenja	18. oktobar 1239.
Mesto rođenja	Budim,
Datum smrti	6. avgusta 1272.
Mesto smrti	Čepel, Kraljevina Ugarska
Porodica
Supružnik	Jelisaveta Kumanka
Potomstvo	Jelisaveta Arpad, Katalina Arpad, Marija Ugarska, Ana Ugarska, Ladislav IV Kumanac, Andrija
Roditelji	Bela IV; Marija Laskaris
Dinastija	Arpadovići
Kralj Ugarske, Dalmacije i Hrvatske
Period	1270. - 1272.
Prethodnik	Bela IV
Naslednik	Ladislav IV Ugarski

Stefan V Ugarski (1240 - 1. avgust 1272), bio je ugarski i dalmatinsko-hrvatski kralj (1270—1272) iz dinastije Arpadovića i sin prvenac ugarskog kralja Bele IV i njegove supruge Marije Laskaris.^[1]

Mladost i uspon uredi

20. avgusta 1245. godine otac ga je imenovao za mladog kralja i hrvatsko-dalmatinskog vojvodu. Posle toga se 1254. godine oženio nemačkom plemkinjom, Jelisavetom Kumankom.

Posle Ugarske aneksije Štajerske otac ga je postavio za tamošnjeg namesnika, ali je u decembru 1259. godine protiv njega tu izbila pobuna, i pobunjenici su tu hteli dovesti Bohemijskog kralja. Zbog toga je izbio ugarsko-bohemijski rat, u kom su Ugari poraženi u bici kod Kresenbruna 1260. godine, kada je Bela odustao od posedovanja Austrije. Odredbom mira Belin sin Bela Mlađi, oženio se Bohemijskom princezom Kunegondom.^{[traži se izvor]}

Sukob sa ocem i posledice uredi

Tada je Stefan smenjen sa položaja hrvatsko-dalmatinskog vojvode, na koje mesto je postavljen Bela Mlađi. Stefan tada koristi moć plemstva i buni se protiv oca, koja je 1265. godine dovela do toga da se Stefanu predaju 29 oblasti istočne Ugarske, gde je Stefan vladao sa kraljevskim autoritetom, pa je čak imao i svoj dvor, pa čak i svoju vladu, ali odnosi između kralja Bele i Stefana su i dalje bili loši. Zbog toga je 1264, 1266. i 1267. godine dolazilo do sukoba između Stefana i Bele, a najveći je bio ovaj poslednji.

Kada su u Ugarskoj, 1267. god., nastale borbe između Bele i Stefana, koje su uzele velike razmere i završile Belinim porazom, i kada se činilo da je Ugarska, usled tih borbi znatno oslabljena, rešio je srpski kralj Stefan Uroš I, da se oprosti od Ugarskog tutorstva.

Stefan kao ugarski kralj uredi

Dolazak na vlast uredi

Čim je kralj Bela (2. maja 1270) umro, ode Stefan u Stolni Beograd, gde se po drugi put dade krunisati za kralja ugarskoga. Krunisala se i njegova žena Elizabeta. Od straha, pred novim kraljem pobegoše svi velikaši iz zemlje, koji su podržavali oca njegova. Međo ovima beše i Henrik Gisingovac, ban hrvarski. Uteče i Stefanova sestra Ana, ugrabivši blago, čija je kćerka Kuniguida bila kraljica Bohemije.^{[traži se izvor]}

Stefan Posmrtni uredi

U Mlecima je tada naime živeo 35-ogodišnji Stefan Posmrtni, koji je tvrdio da mu pripada ugarsko-hrvatski presto. Ovaj Stefan Beše sin Beatriče, treće žene kralja Andrije II Arpadovca, ali su mu poricali zakonitost porađanja. Ovaj stefan je bio oženjen mletačkom patricijkom Tomasinom Morozini; zato što ga je podržavala Mletačka republika. Čini se da je Stefan Posmrtni stupio takođe i u savez sa Bohemiom.

Kralj Stefan brinuo je i za hrvatske zemlje, da osujeti nameru svog suparnika Stefana Posmrnog, koji se već 1252. godine nazivao hercegom čitave Slavonije. Stefan posmrtni umire 1271. godine ostavljajući sina Andriju Mlečanina, koga je imenovao naslednikom prava svojih.

Rat protiv Bohemije uredi

Sve to je dovelo napokon do rata između bohemijskog kralja Otakara Pšemisla. Bilo je za taj rat i političkih razloga. Umro je naime koručki vojvoda Urlih bez potomaka. Pošto je Ulrih 4. decembra imenovao svojim naslednikom Otakara, zavladao je Otakar u Koruškoj, Krnjskoj i Slovenskoj marci. Krslj Stefan je zatražio da mu Otakar da Krnjsku i Slovensku marku pošto su te oblasti pripadale Ulrihovoj ženi Agnes, koja je te oblasti 1262. godine namenila kralju Beli, kao najbližem rođaku svom.

Ratovalo se 1270. i 1271. godine u severozapadnoj Ugarskoj. Meseca jula 1271. godine dođe do mira. Stefan se odreče zahtava, da mu Otakar vrati vrati begunce i blago; isto tako odreče se svih prava na Kranjsku i Slovensku marku. Otakar pak obeća da neće pomagati Stefana posmrtnog. U mirovnom sporazumu zove Otakar, kralja Stefana takođe hercegom Slavonije.

Stefan u Hrvatskoj uredi

Kralja Stefana 1271. i 1272. godine nalazimo u Hrvatskoj, gde je nagrađivao svoje pristalice. Tako je npr. 13. juna 1270. godine bivšem banu Rolandu darovao grad Kalnik, da nagradi zasluge tog odličnog velikaša.

Banom hrvatskom odmah imenuje Joakima Pektara, sina bivšeg (1248—1260) bana Stefana Gutkeleda, čijoj je dinastiji pripadala župa Gacka. Joakim, pored toga, beše i ljubimac kraljice Elizabete. Grad Senj je 20. oktobra 1271. godine izabrao Vida Frankopana večnim rektorom, sa pravom nasledstva, i kralj je potvrdio ovaj izbor, pa je Senj pripadao Frankopanima do 1469. godine.

Smrt i potomci uredi

Kada se kralj juna meseca 1272. godine, nalazio u Bihaću ugrabi mu Joakim sina Ladislava, kaga odvede u grad Koprivnicu. Kralj se htede banu osvetiti, ali već 6. avgusta je naprasno umro.

Imao je 2 sina Ladislava, oženjenog napuljskom princezom Jelisavetom, i Andriju, potom 4 kćeri: Katarinu, Anu, Mariju i Jelisavetu.

Katarina se udala sa srpskog princa Stefana Dragutina, Ana za vizantijskog cara Andronika, Marija za napuljskog prestolonaslednika Karla, a Jelisaveta 1287. godine za bohemijskog velikaša Zavisa Rosenberga.^{[traži se izvor]}