Tvrđava Rudnik

Za druge upotrebe, pogledajte Rudnik (višeznačna odrednica).

Rudnik je jedno od utvrđenja (uz Ostrvicu) koje se nalaze na istoimenoj planini i smešteno je 13 km severno od Gornjeg Milanovca. Bio je središte rudarske aktivnosti koja se na ovom prostoru sprovodila još od Rimskog doba, a na lokalitetu Prljuša pronađeni su i ostaci iz neolita. Njegov značaj nije opao ni u srednjovekovnoj Srbiji u kojoj je bio jedno od rudarskih središta oko koga su tokom 14. veka vođene borbe. Poznat je i kao mesto u kome je 1457. godine preminula žena Đurđa Smederevca (1427—1456) Jerina. Danas više nema ostataka nekadašnje kvadratne tvrđave.

Prošlost utvrde

Rudnik se pominje u izvorima u vezi sa zbivanjima sa kraja 13. veka. Tada na osnovu odredaba Deževskog ugovora koji su 1282. godine zaključili Dragutin (kralj Srbije 1276—1282, kralj Srema 1282—1316) i Milutina (1282—1321), on ulazi u sastav Dragutinove Sremske kraljevine. Na početku građanskog rata između njih dvojice, Milutin 1302. godine zauzima Rudnik i on ostaje u njegovom posedu sve do 1312. godine kada se okončavaju neprijateljstva i Rudnik biva vraćen Dragutinu. Posle njegove smrti, Milutin je ponovo zaposeo Rudnik, a Dragutinovog sina Vladislava je zarobio.

Utvrđenje je ponovo bilo predmet sukoba i njihovih potomaka Stefana (1322—1331) i Vladislava koji su zbog njega zaratili krajem 1323. godine. Iz tog sukoba je Milutinov sin izašao kao pobednik i preuzeo Rudnik.

Tvrđava se ponovo našla u središtu borbi među velikašima tokom raspadanja Srpskog carstva. Posle poraza na Kosovu koji je veliki župan Nikola Altomanović (1366—1373) pretrpeo 1369. godine od Mrnjavčevića, knez Lazar (1371—1389) mu je oduzeo Rudnik. Međutim Nikola je već 1372. godine povratio kontrolu nad gradom, da bi on, posle njegovog konačnog sloma, 1373. godine trajno ušao u sastav Lazareve države.

U njemu je 1457. godine kao monahinja preminula srpska despotica Jerina Branković, a dve godine kasnije su ga zauzele Osmanlije tokom konačnog zauzimanja despotovine Srbije.

U 14. i 15. veku Rudnik je bio najvažnije trgovačko središte u Srbiji, dok je u 15. veku bio najznačajniji grad u Srbiji posle Smedereva.

Izgled utvrde

Ne zna se kako je tvrđava izgledala, jer nije poznata njena lokacija. Često se u literaturi pogrešno navodi da je imala osnovu pravilnog kvadrata stranice 40 m sa bedemima debljine 0,8 m. U svakom od četiri temena kvadrata, bila je smeštena po jedna okrugla kula, ali je utvrđeno da je ovo zapravo, kasnije, tursko utvrđenje. Moguće je da je tvrđava Rudnik zapravo bila ono što je danas poznato kao Đurđev grad u selu Majdan.

Vidi još

• Planina Rudnik
• Ostrvica

Literatura

• Deroko, Aleksandar (1950). Srednjevekovni gradovi u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji. Beograd: Prosveta. 

Spoljašnje veze

• Rudnik, RTS Kvadratura kruga - Zvanični kanal
• Krađa arheološkog blaga (RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični jutjub kanal)
• Otkriće: Pronađena metropola iz doba Nemanjića („Večernje novosti“, 1. decembar 2013)
• Pečat kneza Lazara u SANU („Rudnički portal“, 19. april 2016)
• Grad Rudnik od kuge spasla kanalizacija! („Večernje novosti”, 2. septembar 2019)