Tihomil (srpski veliki župan)
Tihomil (lat. Tycomil) je ličnost iz Letopisa popa Dukljanina, o kome nema pomena u drugim istorijskim izvorima. Prema pomenutom Letopisu, bio je savremenik Časlava, poznatog srpskog vladara iz prve polovini 10. veka. Kao istaknuti ratnik, postao je župan Drine i zet neimenovanog bana Raške. Nakon smrti Časlava, a potom i samog bana, Tihomil je postao novi vladar u Raškoj oblasti, uzevši tim povodom novu titulu velikog župana. Usled pozne prirode Letopisa i nedostatka potvrde u drugim izvorima, u istoriografiji postoje različita mišljenja o istoričnosti Tihomila i verodostojnosti kazivanja o pomenutim zbivanjima.[1][2][3]
.png)
Ime
urediRukopisne verzije i izdanja Letopisa popa Dukljanina beleže njegovo ime u oblicima: Tycomil, Tychomil, Ticomil, Tichomil, Tehomil, Techomilus.[4][5] Iako pomenuti oblici izričito svedoče da je njegovo ime glasilo Tihomil, što je prihvaćeno u istoriografiji, pojedini istraživači su u svojim radovima upotrebljavali i oblik Tihomir, koji nema potvrdu u izvorima.[6]
Kazivanje u Letopisu
urediU Letopisu se kaže da je Tihomil u mladosti živeo u predelu zvanom Sraga, kao sin neimenovanog sveštenika iz sela zvanog Rabika. Služio je kao pastir kod izvesnog kneza Budiislava. Tihomil je bio snažan i vešt kao lovac, pa se istakao u kneževoj službi. Kada je lovu slučajno ubio kneževog psa, uplašio se kneževe srdžbe, te se dao u bekstvo, stupivši u vojnu službu.[7]
Letopis dalje saopštava da je za vreme vladavine Časlava, sredinom 10. veka, došlo do rata između Srba i Mađara, a vojske su se srele kod mesta zvanog Cvilin na obali reke Drine. Mađari su bili poraženi, a njihovog vojvodu Kiša ubio je upravo Tihomil. Zbog tog junaštva, Časlav je postavio Tihomila za župana u oblasti Drine, davši mu za ženu kćer bana Raške.[7][8]
Letopis takođe saopštava da je udovica vojvode Kiša tražila od mađarskog vladara da joj dodeli vojsku radi osvete. Mađari su potom iznenadili Srbe u oblasti Srema, gde su uhvatili i pogubili Časlava i njegove rođake. Nakon pogibije Časlava, vlast u srpskim zemljama preuzeli su oblasni banovi, a među njima i Tihomilov tast, koji je bio ban Raške. Nakon smrti tasta, vlast u toj oblasti je nasledio Tihomil, ali ne kao ban, već je uzeo novu titulu velikog župana.[7][9]
Letopis dalje kazuje o Tihomilovim naslednicima kao velikim županima, među kojima se pominje i Ljutomir.[10]
Pretpostavke
urediPomenuti podaci o Tihomilu iz Letopisa popa Dukljanina različito su vrednovani u istoriografiji. Pošto je Časlav bio stvarna istorijska ličnost,[11][12] smatra se da prikaz opštih političkih prilika i vojnih sukoba sa Mađarima ima izvesnu verodostojnost, pošto nije u raskoraku sa tadašnjim istorijskim okolnostima. Međutim, kada je reč o samom Tihomilu, opšta saglasnost ne postoji, pošto ga neki istoričari smatraju stvarnom istorijskom ličnošću, dok drugi izražavaju oprez povodom anegdotske i poetske prirode kazivanja u samom Letopisu.[13][14] Istoričari koji poklanjaju poverenje podacima iz Letopisa smeštaju vladavinu Tihomila na početak druge polovine 10. veka, neposredno po smrti Časlava, nakon čega bi usledila vladavina Tihomilovog srodnika Ljutomira, a potom i vladavina neimenovanog velikog župana koji je prema kazivanju Letopisa pobegao iz Raške pred vizantijskom vojskom, u vreme cara Jovana I Cimiskija (969-976).[15]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Živković 2006, str. 57.
- ^ Kunčer 2009.
- ^ Živković 2009.
- ^ Orbini 1601, str. 214-216.
- ^ Mošin 1950, str. 64.
- ^ Hadžijahić 1969, str. 397.
- ^ a b v Mijušković 1988.
- ^ Živković 2006, str. 53, 56.
- ^ Živković 2006, str. 53-54, 57, 166.
- ^ Mošin 1950, str. 71-72.
- ^ Ferjančić 1959.
- ^ Moravcsik 1967.
- ^ Hadžijahić 1969, str. 397-418.
- ^ Banašević 1971, str. 81, 84-88, 212.
- ^ Živković 2006.
Izvori i literatura
urediIzvori
uredi- Živković, Tibor (2009). Gesta Regum Sclavorum. 2. Beograd-Nikšić: Istorijski institut, Manastir Ostrog.
- Kunčer, Dragana (2009). Gesta Regum Sclavorum. 1. Beograd-Nikšić: Istorijski institut, Manastir Ostrog.
- Mijušković, Slavko, ur. (1988) [1967]. Ljetopis popa Dukljanina (2. izd.). Beograd: Prosveta & Srpska književna zadruga.
- Moravcsik, Gyula, ur. (1967) [1949]. Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (2. izd.). Washington: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies.
- Mošin, Vladimir, ur. (1950). Ljetopis popa Dukljanina. Zagreb: Matica hrvatska.
- Orbini, Mauro (1601). Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni. Pesaro: Apresso Girolamo Concordia.
- Orbin, Mavro (1968). Kraljevstvo Slovena. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantiski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98.
- Šišić, Ferdo, ur. (1928). Letopis Popa Dukljanina. Beograd-Zagreb: Srpska kraljevska akademija.
Literatura
uredi- Banašević, Nikola (1971). Letopis Popa Dukljanina i narodna predanja. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Živković, Tibor (2000). Sloveni i Romeji: Slavizacija na prostoru Srbije od VII do XI veka (PDF). Beograd: Istorijski institut.
- Živković, Tibor (2002). Južni Sloveni pod vizantijskom vlašću (600—1025). Beograd: Istorijski institut; Službeni glasnik.
- Živković, Tibor (2004). Crkvena organizacija u srpskim zemljama: Rani srednji vek. Beograd: Istorijski institut; Službeni glasnik.
- Živković, Tibor (2006). Portreti srpskih vladara (IX-XII vek) (PDF). Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
- Novaković, Relja (1981). Gde se nalazila Srbija od VII do XII veka (istorijsko-geografsko razmatranje): Problemi i znanja. Beograd: Istorijski institut.
- Stephenson, Paul (2003). The Legend of Basil the Bulgar-slayer. Cambridge University Press.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Fine, John Van Antwerp Jr. (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
- Hadžijahić, Muhamed (1969). „Tihomir iz Kronike popa Dukljanina - historijska ličnost?”. Godišnjak Društva istoričara Bosne i Hercegovine. 17 (1966-1967): 397—418.