Urjanhaji
Urjanhaji je mongoliski izraz koji se odnosi na nekoliko obližnjih "šumskih" etničkih grupa kao što su Altajski Urjanhaji, Tuvinci i Jakuti. Urjanhaji su bili spomenuti u srednjovekovnim kineskim izvorima iz 10. veka i ime se pominje nekoliko puta u Tajnoj istoriji Mongola. Zabeleženi su na kineskom pod nazivom Vulanhaj (uproš: 乌梁海; trad: 烏梁海; pin: Wūliánghǎi) ili Vulanha (kin: 兀良哈; pin: Wùliánghā).
.svg) Zastava Urjanhaja | |
 Mongolsko carstvo oko 1207. Urjanhaji i njihovi susedi | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 26,654[1] (2010) | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
 Mongolija | |
| Jezici | |
| ojratski, mongolski | |
| Religija | |
| Tibetanski budizam, Šamanizam, Ateizam | |
| Srodne etničke grupe | |
| Ojrati, Mongoli |
Istorija uredi
Ime "Urjanhaji" znači "urja" (moto, ratni moto) i kan (gospodar) na mongolskom. Mongoli su primenili ime na sve šumske narode a kasnije i na Tuvince. Oni su svrstani od strane Mongola kao Darlikinski Mongoli.
Na početku Mongolskog carstva (1206-1368), Urjanhaji su živeli u Centralnoj Mongoliji .
U 13. veku za vreme Dinastije Juan, Rašid-al-Din Hamadani je opisao šumske Urjanhaje kao esktremno izolovane šumske ljude iz Sibira koji žive u šatorima od kore breze i love na skijama. Uprkos sličnosti imena sa sa poznatim urjanhajskim plemenom Mongola, Rašid napominje da oni nemaju nikakvu vezu.[2] Za vreme Dinastije Ming, Džurdži (od džurdžijske reči vudži za šumu) su bili poznati među Kinezima ka "šumski ljudi" i ta se konotacija kasnije prenela do Kineza koji su je preneli na Urjanhaje, Vulanhaj.[3]
Srediom 14. veka su živeli u Ljaojangu u severoistočnoj Kini. Godine 1375. godine, Nahaču, urjanhajski vođa severne Juan dinastije u Ljaojangu, napao je Liaodong poluostrvo da povrati Mongole na vlast. Iako je nastavio da drži pod svojom vlašću Mandžuriju rat Minga protiv Urjanhaja se završio njegovom predajom 1388. godine.[4] Posle ustanka severnih Urjanhaja, oni su pokoreni od strane Dajan-kana 1538. godine i aneksirani od strane severnih Halha Mongola. Batmunh Dajan kan je razrešio urjanhajski tumen (vojna jedinica koja broji 10.000 vojnika).
Druga grupa Urjanhaja (Urjanhaji Henti planine) su živeli u centralnoj Mongoliji i početkom 16. veka su krenuli ka Altajskim planinama.[5] Neke grupe su migrirale sa Henti planina u Hovsgol pokrajinu za vreme vladavine Severne Juan dinastije (1368-1635).[3]
Do ranog 17. veka, izraz Urjanhaji je bio opšti mongolski izraz za sve rasute grupe ljudi na severozapadu, bez obzira da li su poreklom samojedski, turkijski ili mongolski narodi.[6] Godine 1757, Dinastija Ćing postavila svoj dalekoseverni front pod barjacima : Huvsgulških Urjanhaja, Tanu Urjanhaja; Kemčika, Salčaka, Todžu Tuvinaca i Altajaca. Tuvinci se u Mohgoliji nazivaju Mončugo Urjanhaji. Još jedna grupa Urjanhaja u Mongoliji (iz Bajan-Ulgija i Hovda) se nazivaju Altajski Urjanhaji. Ove sve grupe su pripojene Ojratima. Treća grupa mongolskih Urjanhaji su jedna od 6 tumena Dajan-kana iz istočne Mongolije. Za poslednje dve grupe Urjanhaja se veruje da potiču od urjanhajskog plemena iz kog dolazi Jelme (general vojske i prijatelj Džingis-kana) i njegov poznati rođak Subudaj. Imena plemena altajskih Urjanhaja (Huvsgulski Urjanhaji i Tuvinci) su različita. Nema turkijskih ni samojednih plemena među altajskim i huvsgulskim Urjanhajima.
Varijanta imena, Uranghai, je staro ime za Jakute,[7] ali oni nisu Urjanhaji i to je bilo samo alternativno ime Jakuta. Rus Pavel Nebolšin je dokumentovao Uranghu pleme na Volgi Kalmike 1850.ih godina.[8] Postojanje Urjanhaja je dokumentovano od strane Koreanaca, koji su ih zvali pozajmljenim imenom Orangkae (korej. 오랑캐, "savages"), posebno u kontekstu njihovih napada na sinitizovani svet u 14. i 15. veku.[3]
Neki Urjanhaji još uvek žive na Henti planinama.
Reference uredi
- ^ Popis 2010.
- ^ C.P.Atwood-Enciklopedija Mongolije i mongolskog carstva, pp. 9
- ^ a b v Crossley, Pamela Kyle (decembar 1985). „Uvod u mit o osnivanju dinastije Ćing”. Kasna imperijalna Kina. 6 (2): 13—24. doi:10.1353/late.1985.0016.
- ^ Willard J. Peterson, John King Fairbank, Denis Twitchett- Kembridžska istorija Kine, vol7, pp. 158
- ^ A.Ochir, Ts.Baasandorj "Običaji Ojratskog venčanja". 2005
- ^ C.P.Atwood-Enciklopedija Mongolije, pp. 9
- ^ POPPE, Nicholas (1969). „Osvrt Mengesa "Turkijski jezici i narodi"”. Central Asiatic Journal. 12 (4): 330.
- ^ Mänchen-Helfen, Otto (1992) [1931]. Putovanje do Tuve. Los Angeles: Ethnographic Press University of Southern California. str. 180. ISBN 1-878986-04-X.