Ustavno pravo
Ustavno pravo je termin koji označava granu prava koja uređuje osnove društveno-političkog uređenja, organizaciju vlasti određene države, odnosno temeljna prava i dužnosti njenih državljana. Definiše ulogu, ovlašćenja i strukturu različitih entiteta u državi, a to su izvršni, parlamentarni ili zakonodavni organi i pravosuđe; kao i osnovna prava građana i u saveznim zemljama kao što su SAD i Kanada, odnos između centralne vlade i državnih, pokrajinskih ili teritorijalnih vlada.
Nisu sve nacionalne države ustavne, iako sve takve države imaju zakon zemlje, koji se mogu sastojati od različitih imperativnih i saglasnih pravila. One mogu uključivati običajno pravo, konvencije, zakonsko pravo, zakon koji je donio sudija ili međunarodna pravila i norme. Ustavni zakon se bavi osnovnim principima kojima vlada vrši vlast. U nekim slučajevima, ovi principi dodeljuju određena ovlašćenja vladi, kao što je moć da se oporezuju i potroše na dobrobit stanovništva. U drugim vremenima, ustavni principi su donosili ograničenja na ono što vlada može učiniti, kao što je zabrana hapšenja pojedinca bez dovoljno razloga.
U većini zemalja, kao što su Sjedinjene Države, Indija i Singapur, ustavni zakon se zasniva na tekstu dokumenta koji je ratifikovan u vrijeme nastanka nacije. Drugi ustavi, posebno onaj u Ujedinjenom Kraljevstvu,[1][2] se oslanjaju na nepisana pravila poznata kao ustavna konvencija; njihov status u okviru ustavnog zakona varira, a uslovi konvencija u nekim slučajevima su jako osporeni.[3]
Ljudska prava
urediLjudska prava ili građanske slobode čine ključni deo ustava zemlje i podržavaju prava pojedinca u odnosu na državu. Većina jurisdikcija, poput Sjedinjenih Država i Francuske, ima kodifikovani ustav, sa poveljom o pravima. Nedavni primer je Povelja o osnovnim pravima Evropske unije koja je trebalo da bude uključena u Sporazum o uspostavljanju Ustava za Evropu, a koja nije ratifikovana. Možda najvažniji primer je Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima prema Povelji UN. Ti dokumenti imaju za cilj da obezbede osnovne političke, društvene i ekonomske standarde koje je nacionalna država ili međuvladino telo dužno da obezbedi svojim građanima, ali mnogi uključuju i svoje vlade. Kanada je još jedan slučaj kodifikovanog ustava, sa Kanadskom poveljom o pravima i slobodama, štiti ljudska prava za ljude pod nacionalnom jurisdikcijom.[4]
Neke zemlje poput Ujedinjenog Kraljevstva nemaju ukorenjeni dokument koji utvrđuje osnovna prava; u tim jurisdikcijama ustav se sastoji od statuta, sudske prakse i konvencije. Slučaj pod nazivom Entik protiv Karingtona[5] je ustavni princip koji proizilazi iz običajnog prava. Kuću Džona Entika je pretražio i opljačkao šerif Karington. Karington je tvrdio da je nalog vladinog ministra, grofa Halifaksa, bio validan autoritet, iako za to nije postojala zakonska odredba ili sudski nalog. Sud, predvođen lordom Kamdenom, izjavio je da,
„Veliki cilj, zbog kojeg su ljudi ulazili u društvo, bio je da obezbede svoju imovinu. To pravo je sačuvano sveto i nesaopštivo u svim slučajevima, gde nije oduzeto ili skraćeno nekim javnim zakonom za dobro celine. Po zakonu Engleske, svaka invazija na privatnu svojinu, makar ona bila i najmanja, je prestup... Ako se ne može naći ili izneti izgovor, ćutanje knjiga je autoritet protiv tuženog, i tužilac mora da ima presudu.”[6]
Jurisdikcije običajnog prava i građanskog prava ne dele iste ustavne osnove. Zemlje opšteg prava, kao što su one u Komonveltu i Sjedinjene Države, izvode svoje pravne sisteme iz onog u Ujedinjenom Kraljevstvu, i kao takve stavljaju naglasak na sudski presedan,[7][8][9] pri čemu posledične sudske presude (naročito one viših sudova) su izvor prava. Građanskopravne jurisdikcije, s druge strane, manje stavljaju naglasak na sudsku reviziju i samo parlament ili zakonodavna vlast imaju moć da sprovedu zakon. Kao rezultat toga, struktura pravosuđa se značajno razlikuje između ova dva pristupa, pri čemu su pravosuđa običajnog prava adversarska, a građansko pravo inkvizitorsko. Sudovi opšteg prava shodno tome odvajaju pravosuđe od tužilaštva,[10][11][12] čime se utvrđuje da su sudovi potpuno nezavisni i od zakonodavne vlasti i od organa za sprovođenje zakona. Kao rezultat toga, pravo ljudskih prava u ovim zemljama je u velikoj meri izgrađeno na pravnom presedanu u sudskom tumačenju ustavnog prava, dok se ono u zemljama građanskog prava gotovo isključivo sastoji od kodifikovanog zakona, ustavnog ili drugog.
Vladavina prava
urediDoktrina vladavine prava nalaže da se vlada mora voditi u skladu sa zakonom. Ovo je prvi ustanovio britanski pravni teoretičar A. V. Dajsi.
Dajsi je identifikovao tri suštinska elementa britanskog ustava koji su indikativni za vladavinu prava:
- Apsolutna suprematija rerularnog prava nasuprot uticaju arbitrarne vlasti;[13]
- Jednakost pred zakonom;
- Ustav je rezultat redovnog zakona zemlje.
Dajsijeva formula vladavine prava sastoji se od tri klasična načela. Prvo je da je redovno pravo vrhovno nad arbitrarnim i diskrecionim ovlašćenjima. „[N]ijedan čovek nije kažnjiv... osim za jasno kršenje zakona utvrđenog na uobičajen pravni način pred redovnim sudovima u zemlji.“[14]
Drugo je da svi ljudi moraju biti jednaki pred zakonom. „...nijedan čovek nije iznad zakona... svaki čovek, bez obzira na njegov rang ili stanje, podleže redovnom zakonu carstva i podleže jurisdikciji redovnih sudova“.[15]
Treće je da opšte ideje i principi koje podržava ustav proizilaze direktno iz presuda i presedana koje je donelo pravosuđe. „Možemo reći da je ustav prožet vladavinom prava na osnovu toga što su opšta načela ustava... kod nas rezultat sudskih odluka koje određuju prava privatnih lica u određenim slučajevima koji se vode pred sudovima“.[16]
Podela vlasti
urediPodela vlasti se često smatra drugim delom koji funkcioniše pored vladavine prava u cilju suzbijanja ovlašćenja vlade. U mnogim modernim nacionalnim državama, vlast je podeljena i izražava se u tri grane vlade: zakonodavna, izvršna i sudska vlast su poznate kao horizontalna podela vlasti. Prva i druga su usklađene u tradicionalnom Vestminsterskom sistemu.[17] Vertikalna podela vlasti je decentralizacija.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Blick, Andrew; Blackburn, Robert (2012), Mapping the Path to Codifying - or not Codifying - the UK's Constitution, Series paper 2. Centre for Political and Constitutional Studies, King's College London, Parliament UK, Pristupljeno 19. 11. 2016
- ^ H Barnett, Constitutional and Administrative Law (5th edn Cavendish 2005) 9, "A written constitution is one contained within a single document or a [finite] series of documents, with or without amendments"
- ^ Markwell, Donald (2016). Constitutional Conventions and the Headship of State: Australian Experience. Connor Court. ISBN 9781925501155.
- ^ Heritage, Canadian (2017-10-23). „Guide to the Canadian Charter of Rights and Freedoms”. www.canada.ca. Pristupljeno 2022-01-20.
- ^ Entick v. Carrington (1765) 19 Howell's State Trials 1030
- ^ „Entick v. Carrington”. 19 Howell's State Trials 1029 (1765). United States: Constitution Society. Pristupljeno 2008-11-13.
- ^ Garner, Bryan A. (2001). A Dictionary of Modern Legal Usage
(2nd, revised izd.). New York: Oxford University Press. str. 177. ISBN 978-0-19-507769-8. „In modern usage, common law is contrasted with a number of other terms. First, in denoting the body of judge-made law based on that developed in England... [P]erhaps most commonly within Anglo-American jurisdictions, common law is contrasted with statutory law ...”
- ^ Black's Law Dictionary - Common law (10th izd.). 2014. str. 334. „1. The body of law derived from judicial decisions, rather than from statutes or constitutions; CASE LAW [contrast to] STATUTORY LAW.”
- ^ Macpherson, Heidi S.; Kaufman, Will (2005). Britain and the Americas: Culture, Politics, and History. Manchester, NH: Ezekial Books, LLC. str. 259. ISBN 9791851094317.
- ^ Hale, Sandra Beatriz (jul 2004). The Discourse of Court Interpreting: Discourse Practices of the Law, the Witness and the Interpreter. John Benjamins. str. 31. ISBN 978-1-58811-517-1.
- ^ Richards, Edward P.; Katharine C. Rathbun (1999-08-15). Medical Care Law. Jones & Bartlett. str. 6. ISBN 978-0-8342-1603-7.
- ^ Care, Jennifer Corrin (2004-01-12). Civil Procedure and Courts in the South Pacific. Routledge Cavendish. str. 3. ISBN 978-1-85941-719-5.
- ^ A. V. Dicey, Introduction to the Study of the Law of the Constitution (Macmillan, 10th ed, 1959) pp. 202
- ^ A. V. Dicey, Introduction to the Study of the Law of the Constitution (10th ed, 1959) pp. 188
- ^ A. V. Dicey, Introduction to the Study of the Law of the Constitution (9th ed, 1945) pp. 193
- ^ A. V. Dicey, Introduction to the Study of the Law of the Constitution (9th ed, 1945) pp. 195
- ^ W B Gwyn, The Meaning of the Separation of Powers: An Analysis of the Doctrine From Its Origin to the Adoption of the United States Constitution, Tulane University (1965).
Literatura
uredi- Đuzepe De Vergotini, UPOREDNO USTAVNO PRAVO; Urednici: Mijodrag Radojević, Jovica Trkulja, Tanasije Marinković, 2015, ISBN 978-86-519-1680-2
- Amnesty International . Amnesty International Report. Amnesty International. ISBN 0-86210-354-1. . 2004. ISBN 1-887204-40-7. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Alston, Philip (2005). „Ships Passing in the Night: The Current State of the Human Rights and Development Debate seen through the Lens of the Millennium Development Goals”. Human Rights Quarterly. 27 (3): 755—829. S2CID 145803790. doi:10.1353/hrq.2005.0030.
- Arnhart, Larry (1998). Darwinian Natural Right: The Biological Ethics of Human Nature. SUNY Press. ISBN 0-7914-3693-4.
- Ball, Olivia; Gready, Paul (2007). The No-Nonsense Guide to Human Rights. New Internationalist. ISBN 978-1-904456-45-2.
- Chauhan, O.P. . Human Rights: Promotion and Protection. Anmol Publications PVT. LTD. Human Rights: Promotion and Protection. Anmol Publications Pvt. Limited. 2004. ISBN 81-261-2119-X.
- Clayton, Philip; Schloss, Jeffrey (2004). Evolution and Ethics: Human Morality in Biological and Religious Perspective. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 0-8028-2695-4.
- Cope, Kevin L.; Crabtree, Charles; Fariss, Christopher J. (2020). „Patterns of disagreement in indicators of state repression”. Political Science Research and Methods. 8: 178—187. S2CID 159049386. doi:10.1017/psrm.2018.62.
- Cross, Frank B. "The relevance of law in human rights protection." International Review of Law and Economics 19.1 (1999): 87–98 online Arhivirano 22 april 2021 na sajtu Wayback Machine.
- Davenport, Christian (2007). State Repression and Political Order. Annual Review of Political Science.
- Donnelly, Jack. . Universal Human Rights in Theory & Practice. Universal Human Rights in Theory and Practice (2nd изд.). Ithaca & London: Cornell University Press. 2003. ISBN 0-8014-8776-5.
- Finnis, John (1980). Natural Law and Natural Rights. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-876110-4.
- Fomerand, Jacques. ed. Historical Dictionary of Human Rights (2021) excerpt
- Forsythe, David P. (2000). Human Rights in International Relations. Cambridge: Cambridge University Press. International Progress Organization. ISBN 3-900704-08-2.
- Freedman, Lynn P.; Isaacs, Stephen L. (1993). „Human Rights and Reproductive Choice”. Studies in Family Planning. 24 (1): 18—30. JSTOR 2939211. PMID 8475521. doi:10.2307/2939211.
- Glendon, Mary Ann (2001). A World Made New: Eleanor Roosevelt and the Universal Declaration of Human Rights. Random House of Canada Ltd. ISBN 0-375-50692-6.
- Gorman, Robert F. and Edward S. Mihalkanin, eds. Historical Dictionary of Human Rights and Humanitarian Organizations (2007) excerpt
- Houghton Miffin Company . The American Heritage Dictionary of the English Language. Houghton Miffin. The American Heritage Dictionary of the English Language. Houghton Mifflin. 2006. ISBN 0-618-70173-7.
- Ignatieff, Michael (2001). Human Rights as Politics and Idolatry. Princeton & Oxford: Princeton University Press. ISBN 0-691-08893-4.
- Ishay, Micheline (2008). The History of Human Rights: From Ancient Times to the Era of Globalization. U of California Press. ISBN 0520256417. excerpt
- Istrefi, Remzije. "International Security Presence in Kosovo and its Human Rights Implications." Croatian International Relations Review 23.80 (2017): 131–154. online
- Jaffa, Harry V. (1979). Thomism and Aristotelianism; A Study of the Commentary by Thomas Aquinas on the Nicomachean Ethics. Greenwood Press. ISBN 0-313-21149-3. (reprint of 1952 edition published by University of Chicago Press)
- Jahn, Beate (2005). „Barbarian thoughts: imperialism in the philosophy of John Stuart Mill” (PDF). Review of International Studies. Cambridge University Press. 31 (3): 599—618. S2CID 146136371. doi:10.1017/S0260210505006650.
- Köchler, Hans (1981). The Principles of International Law and Human Rights. hanskoechler.com
- Köchler, Hans. (1990). "Democracy and Human Rights". Studies in International Relations, XV. Vienna: International Progress Organization.
- Kohen, Ari (2007). In Defense of Human Rights: A Non-Religious Grounding in a Pluralistic World. Routledge. ISBN 978-0-415-42015-0, ISBN 978-0-415-42015-0.
- Landman, Todd (2006). Studying Human Rights. Oxford and London: Routledge. ISBN 0-415-32605-2.
- Light, Donald W. (2002). „A Conservative Call For Universal Access To Health Care”. Penn Bioethics. 9 (4): 4—6.
- Littman, David (1999). „Universal Human Rights and 'Human Rights in Islam'”. Midstream Magazine. sv. 2 br. 2. str. 2—7.
- Maan, Bashir; McIntosh, Alastair (1999). "Interview with William Montgomery Watt" The Coracle Vol. 3 (No. 51) pp. 8–11.
- Maret, Susan 2005. "‘Formats Are a Tool for the Quest for Truth’: HURIDOCS Human Rights Materials for Library and Human Rights Workers." Progressive Librarian, no. 26 (Winter): 33–39.
- Mayer, Henry (2000). All on Fire: William Lloyd Garrison and the Abolition of Slavery. St Martin's Press. ISBN 0-312-25367-2.
- McAuliffe, Jane Dammen (ed) . Encyclopaedia of the Qur'an: vol 1–5 Brill Publishing. ISBN 90-04-14743-8. McAuliffe, Jane Dammen (2005). Encyclopaedia of the Qur'ān - Volumes 1-5 Plus Index Volume (Set). BRILL. ISBN 978-90-04-14743-0.
- McLagan, Meg (2003) "Principles, Publicity, and Politics: Notes on Human Rights Media". American Anthropologist. Vol. 105 (No. 3). pp. 605–612
- Maddex, Robert L., ed. International encyclopedia of human rights: freedoms, abuses, and remedies (CQ Press, 2000).
- Möller, Hans-Georg. "How to distinguish friends from enemies: Human rights rhetoric and western mass media." in Technology and Cultural Values (U of Hawaii Press, 2003) pp. 209–221.
- Nathwani, Niraj (2003). Rethinking Refugee Law. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 90-411-2002-5.
- Neier, Aryeh (2012). The international human rights movement : a history. Princeton UP.
- Paul, Ellen Frankel; Miller, Fred Dycus; Paul, Jeffrey, ur. (2001). Natural Law and Modern Moral Philosophy. Cambridge University Press. ISBN 0-521-79460-9.
- Power, Samantha (2013). A Problem from Hell": America and the Age of Genocide. Basic Books..
- Robertson, Arthur Henry; Merrills, John Graham (1996). Human Rights in the World: An Introduction to the Study of the International Protection of Human Rights. Manchester University Press. ISBN 0-7190-4923-7.
- Reyntjens, Filip. "Rwanda: progress or powder keg?." Journal of Democracy 26.3 (2015): 19–33.
- Salevao, Lutisone (2005). Rule of Law, Legitimate Governance and Development in the Pacific. ANU E Press. ISBN 978-0731537211.
- Scott, C. (1989). "The Interdependence and Permeability of Human Rights Norms: Towards a Partial Fusion of the International Covenants on Human Rights". Osgood Law Journal Vol. 27
- Sepulveda, Magdalena; van Banning, Theo; Gudmundsdottir, Gudrun D.; Chamoun, Christine; van Genugten, Willem J.M. (jul 2004). Human Rights Reference Handbook (PDF) (3rd izd.). University for Peace. ISBN 9977-925-18-6. Arhivirano iz originala (PDF) 28. 3. 2012. g. Pristupljeno 8. 11. 2011.
- Shelton, Dinah. "Self-Determination in Regional Human Rights Law: From Kosovo to Cameroon." American Journal of International Law 105.1 (2011): 60–81 online.
- Sills, David L. (1968, 1972) International Encyclopedia of the Social Sciences. MacMillan.
- Shellens, Max Salomon (1959). „Aristotle on Natural Law”. Natural Law Forum. 4 (1): 72—100.
- Sen, Amartya (1997). Human Rights and Asian Values. Carnegie Council on Ethics and International Affairs. ISBN 0-87641-151-0.
- Shute, Stephen & Hurley, Susan, ur. (1993). On Human Rights: The Oxford Amnesty Lectures. New York: BasicBooks. ISBN 0-465-05224-X.
- Sobel, Meghan, and Karen McIntyre. "Journalists’ Perceptions of Human Rights Reporting in Rwanda." African Journalism Studies 39.3 (2018): 85–104. online Arhivirano 7 jul 2021 na sajtu Wayback Machine
- Steiner, J.; Alston, Philip (1996). International Human Rights in Context: Law, Politics, Morals. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-825427-X.
- Straus, Scott, and Lars Waldorf, eds (2011). Remaking Rwanda: State building and human rights after mass violence. Univ of Wisconsin Press..
- Sunga, Lyal S. Individual Responsibility in International Law for Serious Human Rights Violations, Martinus Nijhoff Publishers. Sunga, Lyal S. (1992). Individual Responsibility in International Law for Serious Human Rights Violations. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 0-7923-1453-0.
- Tierney, Brian (1997). The Idea of Natural Rights: Studies on Natural Rights, Natural Law, and Church Law. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 0-8028-4854-0.
- Tunick, Mark (2006). „Tolerant Imperialism: John Stuart Mill's Defense of British Rule in India”. The Review of Politics. Cambridge University Press. 68 (4): 586—611. S2CID 144092745. doi:10.1017/S0034670506000246.
- Ishay, Micheline, ed. The Human Rights Reader: Major Political Essays, Speeches, and Documents from Ancient Times to the Present. ISBN 0415951607. (2nd ed. 2007) excerpt
Spoljašnje veze
uredi
„Constitutional Law”. New International Encyclopedia. 1905.
