Ustaški zločini na prostoru Livanjskog polja 1941.
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Ustaški zločini na prostoru Livanjskog polja odneli su veliki broj života. Žrtve su bili Srbi, ali i Hrvati i Muslimani koji nisu želeli da budu deo Pavelićeve fašističke politike sa ciljem etničkog čišćenja Srba i stvaranja homogene hrvatske države - NDH. Broj žrtava nikad tačno nije utvrđen. Budo Simonović je napisao knjigu „Ognjena Marija Livanjska“[1] u kojoj je na osnovu iskaza preživelih i malobrojnih svedoka slikovito opisao muke žrtava. O zločinima se nakon rata ćutalo, zbog političke situacije i zarad bratstva i jedinstva.
Ivan Goran Kovačić je inspiraciju za svoju pripovetku Jama napisao je pod utiscima ovih stravičnih zločina u jami Ravni Dolac iznad Livanjskog polja.[2]
Uvod uredi
Dok se Hitler u Nemačkoj spremao da pokori Evropu, u Jugoslaviji je Pavelić uveliko spremao planove za realizaciju plana Anta Starčevića, danas često nazivanog Ocem domovine, i smišljao način kako Srbe treba staviti van zakona. Sa padom Jugoslavije, stvorena je Nezavisna Država Hrvatska čiji je deo postalo i Livanjsko polje. Ustaše su brzo postavile svoje ljude u Livno kao i u okolna sela, koji su bili zaduženi za razoružavanje pravoslavnog naroda.
Zločini uredi
Prvi zločini uredi
Ubrzo nakon kapitulacije Jugoslavije, iz Zagreba je stiglo potpuno ovlašćenje Anta Pavelića za početak priprema za potpuno istrebljenje srpskog življa. Napravljena je i crna knjiga, koje Srbe prvo treba likvidirati. Glavni ustaša u livanjskom kraju bio je Dr. Dragan Urumović. Jedne junske večeri ustaše su tražeći Cviju Oraščića otišle kod popa Rista Ćatića koga su, sa još 11 Srba, uhapsili i odveli na Kablić i pobacali u jamu Suhaču. Trojica su uspela da pobegnu i rašire vesti po selu. U Čelebiću su ustaše krajem maja popisali sva srpska domaćinstva, sva imovina i imena svakog čoveka nalazila su se na tom spisku. Pričalo se kako će svi Srbi biti iseljeni u Srbiju, ipak niko od komšija Hrvata nije upozorio Srbe da im se sprema pokolj, delimično zbog straha od ustaša, jer bi se tako i oni sami našli na njihovom putu. Ipak, Mato Rimac, koji se nije slagao sa takvom politikom, spomenuo je svom komšiji šta se sprema. Nešto kasnije, prebijen je na smrt od strane ustaša. 20. juna 1941. ustaše su Dr. Dušana Mitrovića, Dr. Krsta Zubića i advokata Ranka Margetića pozvale na „hitan razgovor u Sarajevo“, da bi kao najugledniji ljudi u kraju dogovorili preseljenje svih Srba u Srbiju, jer u Hrvatskoj mogu živeti samo Hrvati. Porodicama odvedenih su u narednom periodu stizala pisma, navodno iz Sarajeva, kako su oni sigurno i srećno stigli u Sarajevo, oni su međutim tada već bili mrtvi. Nedugo zatim i njihove porodice su odvedene na „put u Srbiju“.
Jama Bikuša uredi
Videti: Pokolj u Čelebiću
Po kazivanju Luke Crnogorca i Milana Rosića, dvojice koji su izbegli smrt u jami, u ponedeljak 28. jula naoružani Hrvati i ustaše napravile su krug oko sela Čelebić i krenule po kućama, i pod pretnjom oružjem svi muškarci su odvedeni i zatvoreni u seosku školu, bilo ih je oko 100. Tu su prenoćili i u zoru 29. jula ustaše su uletele u školu i krenule da kundacima udaraju Srbe. Batinanje se nastavilo tokom celog dana, da bi oko 4 sata posle podne, ustaše krenule da izvode ljude pojedinačno, vezujući im ruke žicom. Kada su vezali sve, poterali su ih ka jami, na putu do jame jedino je Marko Bilić odbio poslušnost ustašama, položio oružje i rekao da neće da učestvuje u ovom činu. Kad su došli do jame Bikuša, ustaše su onako vezane Srbe dovodili do same ivice i onda ih jednog po jednog gurali u provaliju. Oko 40 ljudi uspelo je da izađe iz jame, da pobegne dok su bili sprovođeni ka njoj, ali je neki kasnije ipak stigao ustaški nož. Nakon toga ustaše su se vratile po ženu i decu u selo i njih sprovele u školu. Kasnije su i njih pobacali u jamu.
Jama Ravni Dolac uredi
Za razliku Bikuše, jama Ravni Dolac (Donji Rujani) bila je mnogo dublja (46 metara). Kao i u Bikuši, u Ravnom Dolcu su završili Srbi iz ovoga kraja. Ustaše su na isti način prikupljali Srbe, dok je narod obavljao seoske radove po poljima i nije bio svestan šta se sprema. Jama se nalazi na planini Dinari. Po pričama četrnaestoro preživelih, ustaše su sve zarobljene stavili u jednu pećinu u neposrednoj blizini jame odakle su ih po spisku prozivale i redom bacale u jamu. Ustaške patrole su danima proveravali ima li preživelih u jami i nastavili su da bacaju bombe i kamenje sa ciljem da ubiju i ono malo preživelih na dnu. Ova jama je specifična jer su u nju gotovo svi koji su bačeni bili žena i deca. Jamu niko od potomaka žrtava nije obilazio 50 godina, sve do 8. juna 1991. kada su uz velike muke, po pričama preživelih, Srbi iz Livna i okolnih sela uspeli da pronađu jamu i iz nje izvade kosti žrtava koje su tu ostavile svoje živote, jer su bili pripadnici drugog naroda. Posmrtni ostaci su preneti u spomen-kosturnicu koja je sagrađena ispred pravoslavne crkve u Livnu. Četrnaestoro preživelih je iz jame izvučeno nakon više od mesec dana.
Spisak žrtava po selima uredi
Imena žrtava se mogu pogledati sa detaljnim podacima na sajtu Udruženja Ognjena Marija Livanjska. Žrtve su poređane po selu odakle su, spisak čine njihova imena, godina rođenja - godina smrti i mesto stradanja. Spisak svih 1587 žrtava nalazi se na dnu internet stanice, a sam spisak je uzet uz knjige Buda Simonovića - Ognjena Marija Livanjska.[1]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Sećanje na stradale | Udruženje Ognjena Marija Livanjska
- ^ „Ivan Goran Kovačić: Jama[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 2. 11. 2013. g. Pristupljeno 24. 3. 2014. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
Literatura uredi
- Budo Simonović - Ognjena Marija Livanjska, peto izdanje, izdavač „Svetigora”