Utvrđenje Eben-Emael
Belgijsko utvrđenje Eben-Emael nalazi se između Liježa i Mastrihta, u blizini Albert kanala. Sagrađeno u periodu između 1931-1935. godine imalo je zadatak da štiti belgijsko-nemačku granicu i smatrano je neuništivim. Međutim, 10. maja 1940. godine pripadnici nemačke 1. padobranske divizije spustili su se u jedrilicama DFS 230 na samo utvrđenje. Dan kasnije pridružili su im se pripadnici nemačkog 151. pešadijskog puka. 11. maja u 13.30 časova utvrđenje se predalo. Zarobljeno je 1.200 belgijskih vojnika.[1]
Izgradnja uredi
Utvrđenje Eben-Emael je izgrađeno kako bi osiguralo odbranu belgijske istočne granice. Posada utvrđenja imala je zadatak da brani i po potrebi sruši tri mosta preko Albert kanala i da na taj način obezbedi dovoljno vremena za mobilizaciju belgijske vojske. Utvrđenje je takođe štitilo i južni pravac mogućeg napada poznatiji pod nazivom Džep kod Viza. Ideja o izgradnji tvrđave koja bi branila prilaz Liježu rodila se još u 19. veku ali je stekla političku podršku tek nakon izgradnje Albert kanala (Albert kanal je izgrađen kako bi se Belgiji omogućio rečni saobraćaj bez prolaska kroz holandsku teritoriju). Zbog toga je tvrđava završena tek 1935. godine na prostoru između reke i kanala. Sa svojim čeličnim i betonskim kupolama utvrđenje Eben-Emael je smatrano neuništivim.[1]
Drugi svetski rat uredi
Reputacija ovog utvrđenja nije sprečila naciste da unapred isplaniraju njegovo zauzeće. 1939. godine u okupiranoj Čehoslovačkoj izgrađena je verna kopija ovog utvrđenja na kojoj je Vermaht isprobavao različite varijante plana za napad. Adolf Hitler je lično osmislio plan po kojem je utvrđenje trebalo da bude zauzeto jedriličarskim desantom (upotreba padobranaca je ocenjena kao nepraktična zato što nisu postojale mogućnosti za precizan skok unutar rejona utvrđenja). Planom je bilo predviđeno da padobranci unište kupole utvrđenja uz pomoć novog tajnog oružja „šupljeg ekslozivnog punjenja“ (tzv. kumulativnog punjenja).[1]
Odlični obaveštajni podaci i superiorno planiranje u kombinaciji sa lošom srećom i nespremnošću belgijskih branilaca omogućili su da 10. maja 1940. godine. Hitlerov plan bude uspešno realizovan. Zauzeće utvrđenja Eben-Emael bila je prva operacija u Drugom svetskom ratu u kojoj je za izvršenje ovakvog zadatka upotrebljen jedriličarski desant i prva operacija u kojoj su upotrebljena kumulativna ekslozivna punjenja. Padobranci pod komandom poručnika Viciga spustili su se u jedrilicama na „krov“ utvrđenja. Kumulativna punjenja kojima su bili opremljeni pokazala su se preslaba da bi uništila kupole utvrđenja zbog čega su ih padobranci upotrebili da unište topovske cevi koje su štrčale iz kupola. Belgijski branioci uspeli su da unište jedan od ključnih mostova ali su na taj način onemogućili pojačanju da im pritekne u pomoć. Poučeni ovim iskustvom Britanci su tokom početne faze Operacije Overlord, upotrebili jedriličarski desant da bi zauzeli Pegasus most.[1]
Posledice uredi
Nakon zarobljavanja Nemci su razmatrali mogućnost pretvaranja utvrđenja u podzemnu fabriku za proizvodnju projektila Fau-1, ali proizvodnja u ovom objektu nikada nije otpočela.
Danas je utvrđenje Eben-Emael vojna instalacija ali ga je Belgijska vojska 15. januara 1988. godine otvorila za javnost. U delu utvrđenja obrazovan je muzej čija zbirka pokriva najburniji period u njegovoj istoriji.
Reference uredi
- ^ a b v g Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 2), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1971), str.613-614
