Franjo Haler
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Grof Franjo Haler (Erdelj, 24. mart 1796 — Beč, 5. mart 1875) bio je ban kraljevina Hrvatske i Slavonije od 1842. do 1845. godine.
| Franjo Haler | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||
| Datum rođenja | 24. mart 1796. | ||||||||||
| Mesto rođenja | Beč, Habzburška monarhija | ||||||||||
| Datum smrti | 5. mart 1875. (78 god.) | ||||||||||
| Mesto smrti | Beč, Austrougarska | ||||||||||
| |||||||||||
Završio je pravo, zatim je otišao u vojsku, i u bici kod Lajpciga je postao oficir. Kasnije je postao komornik Palatina Josipa i potkapetan dvorske ugarske telesne garde. Bio je Mađar, ali je bio odan bečkoj vladi. Imenovan je za bana posle restauracije zagrebačke županije (1842), koja je prouzrokovala negodovanja među mađaronima i Mađarima. Mislilo se, da dolazi u Hrvatsku sa misijom, da »načini red«, i da će njegovu »jaku ruku« osetiti Iliri. Haler je zaista izvestio kralja, o nesnosnim prilikama u Hrvatskoj radi »uzbuđenja međusobnih neprijateljstva i strančarstva«, i tako je došlo do zabrane upotrebe ilirskog imena (11. januar 1843). Međutim franjo Haler je u početku svog banovanja pokazao da nije eksponenat mađarskih težnji, i narodna stranka nije imala razloga, da se na njega žali. Haler je na ugarskom saboru energično branio municipalna prava Hrvatske protiv presizanja Mađara.
Do sukoba između Ilira i bana došlo je 1845, kad je trebalo da se ponovo obavi restauracija zagrebačke županije, i kada je ban, očito pod uticajem dvora, koji je podlegao Mađarima, naginjao mađaronima. Prilikom te restauracije došlo je do krvoprolića na Markovom trgu, zbog čega su narodnjaci počeli da mrze Halera, smatrajući ga krivcem za te događaje. Haler je sproveo restauraciju do kraja, i županija je došla u mađaronske ruke. Haler je, nakon svršene restauracije, zatražio od kralja otpust, ali njegova ostavka je prihvaćena tek u jesen, posle održanog hrvatskog sabora, kojim je on predsedavao. Na tom saboru Haler se zamerio mađaronima (u pitanju sarađivanja i prava glasa prostog plemstva), tako da su njegov odlazak sve stranke radosno pozdravile. Narodna stranka mu nikad nije zaboravila krvavi 29. jul. Odrekavši se banske časti Haler je nastavio da vodi vojnički život po Italiji i u Beču, gde je i umro.
Literatura uredi
- Narodna enciklopedija, Milan Prelog.
- Šišić, Hrvatska povijest, III, 1913;
- Šurmin, Banovanje bana Halera (1843—1845), u Viencu, 1912.
