Cijanoza, (grč. κυανεος - плава), venska, pasivna ili zastojna hiperemija, (lat. cyanosis) je znak bolesti koji karakteriše pojava tamnoplave (modre) boje tkiva u organizmu, nastao kao posledica redukcije hemoglobina u kapilarnoj krvi zbog usporenog oticanja krvi, pri čemu dolazi do prepunjenosti vena i kapilara. Cijanoza se najlakše primećuje na korenu nokta, vidljivim sluzokožama, skleri, resici uva, usnama i na prstima gde je koža najtanja.[1]

Cijanoza
Klasifikacija i spoljašnji resursi
Specijalnostpatologija
Patient UKCijanoza

Etiologija

uredi

Prema uzroku (mehanizmu) nastanka, cijanoza se deli na centralnu (kada su promene vidljive na usnama i vidljivom delu sluzokuže glave) i perifernu (kod koje su promene najčešće lokalizovane na gornjim i donjim udovima. Cijanoza može biti i generalizovana ako je praćena istovremenim znacima i simptomima perifernih i centralnih uzroka cijanoze).[2]

Patofiziologija

uredi

Cijanoza nastaje kao klinički znak snižene koncentracije kiseonika (hipoksija) u perifernoj krvi, odnosno kada količina redukovanog hemoglobina (deoksihemoglobina) poraste na najmanje 5 g% (5g/dl) u kapilarnoj krvi. Nastanak cijanoze pre svega zavisi od;

  • ukupne količine hemoglobina u krvi,
  • stepena nezasićenosti hemoglobina,
  • stanja kapilarne cirkulacije,
  • stanja centralnih i perifernih mehanizama regulacije disanja i cirkulacije.

Cijanoza može nastati ne samo kod proširenja kapilara (vazodilatacija), već i u toku njihovog stezanja (vazokonstrikcije) što ima za posledicu usporen protok krvi kroz arterije i vene kože i veće otpuštanje kiseonika. Zato umerena hladnoća čak i kod zdravih ljudi može izazvati cijanozu, delova tela izloženih hladnoći. Kod jake hladnoće cijanoza se ne javlja zbog smanjene potrošnje kiseonika od strane tkiva, izazvane hipottermijom, što inhibira redukciju hemoglobina.[1]

Cijanoza se ne javlja u anemičnoj hipoksiji i ako je količina hemoglobina mala kao i pri trovanju ugljen-monoksidom, koja je maskirana karboksihemoglobinom (koji je crvene boje kao trešnja), i u histotoksičnoj hipoksiji u kojoj je sadržaj gasova u krvi normalan.

Tamna boja kože slična cijanozi može se javiti kod methemoglobinemije, koja zbog veće količine methoemoglobina (jedinjenja ferigvožđa) daje krvi tamnu boju.

Centralna cijanoza

uredi

Centralna cijanoza nastaje usled niske arterijske saturacije kiseonikom uzrokovane najčešće poremećajima funkcija krvotoka, mozga i organa za disanje, koji dovode do nepotpune oksigenacije krvi u plućima ili većeg otpuštanja kiseonika u tkivima, zbog usporavanja cirkulacije krvi u krvnim sudovima kože i vidljive sluzokože. Prema dužini trajanja cijanoza može biti akutna (kada najčešće nakon 3-5 minuta zahteva hitnu intervenciju lekara) ili hronična u toku hroničnog toka nekih bolesti ili poremećaja. Akutni cijanoza može biti i posledica gušenja (asfiksija) ili mehaničke opstrukcije disajnih puteva, i jedna je od najsigurnijih znakova postojanja blokade ventilacije kroz disajne puteve, i zahteva hitnu intervenciju.

Uzroci centralne cijanoze
Lokalizacija poremećaja Bolest-poremećaj
Centralni nervni sistem
  • Zloupotreba droge, (npr. kod predoziranja heroina)
Respiratorni sistem
  • Bronhiolitis
  • Bronhospazam (npr. bronhijalna astma)
  • Plućne bolesti
Kardiovaskaularni sistem
Krvni sistem
Ostalo
  • Kongenitalna cijanoza (HBM Boston)

Periferna cijanoza

uredi

Periferna cijanoza je pojava plave boje na prstima ili udovima, zbog neadekvatne cirkulacije. Kada krv koja dospeva do udova nije dovoljno obogaćena (saturisana) kiseonikom ona ima tamniju boju i kroz kožu vidi kao plava prebojenost kože. Svi faktori koji izazivaju centralnu cijanozu mogu izazvati i simptome periferne cijanoze, međutim, periferna cijanoza se može manifestovati i bez promena na srcu, plućima i drugim organima.[4]

Uzroci periferne cijanoze
 
Periferna cijanoza stopala u AAA
Lokalizacija poremećaja Bolest-poremećaj
Kao kod centralne cijanoze
  • Svi uzroci centralne cijanoza mogu izazvati i perifernu cijanozu.
Ostali uzroci
  • Arterijska opstrukcija
  • Izloženost tela umerenoj hladnoći (zbog vazokonstrikcije)
  • Rejnoov fenomen (zbog vazokonstrikcije)[5]
  • Smanjena srčana aktivnost (npr. srčana insuficijencija, hipovolemija)
  • Vazokonstrikcija kapilara
  • Venska opstrukcija (začepljenje) (npr. tromboza dubokih vena)

Dijagnoza

uredi
  • Dokazuje se određivanjem parcijalnog pritiska kiseonika (Po2) u arterijskom sistemu i saturacije kiseonika.
  • Policitemia (lat. Polycythemia vera) može da dovede do pojave cijanoze centralnog tipa uprkos normalnoj saturacije kiseonikom jer veliki broj crvenih krvnih zrnaca povećava količinu redukovanog hemoglobina.
  • Diferencijalna dijagnoza cijanoze uzrokovana šantom u srcu ili plućima od one koja je izazvana primarnim oboljenjem pluća postavlja se testom udisanja 100% kiseonika. Kiseonik neće imati efekta na cijanozu izazvanu šantom, ali će cijanoza nestati ako je u pitanju parenhimatozno oboljenje pluća.
  • Ako je saturacija arterijske krvi kiseonikom normalna najverovatnije se radi o perifernoj cijanozi. Pojavljuje se najčešće na nepokrivenim delovima tela ili na vrhovima prstiju, nosu, ušima i obrazima. Uzrokovana je usporenom cirkulacijom u perifernoj vaskularnoj mreži zbog čega se u kapilarnom protoku oslobađa veća količina kiseonika nego što je to normalno, pa krv menja boju (postaje tamnija).
  • Neka oboljenja kao što su mitralna stenoza, pulmonalna stenoza ili insuficijencija srca mogu da dovedu do smanjenog „srčanog odgovora“ i pojave periferne cijanoze.
  • Najčešći uzroci cijanoze su povećana napetost nervnog sistema koja udružena sa hladnoćom, izaziva vazokonstrikciju krvnih sudova na periferiji organizma.

Lečenje

uredi

Lečenje cijanoze je simptomatsko u zavisnosti od bolesti-poremećaja koji je doveo do njene pojave.

Posledice

uredi

Posledice lokalnih smetnji u oticanju venske krvi variraju prema stepenu smetnji od sasvim neznatnih do veoma teških i opasnih. Ove varijacije zavise od manje ili veće mogućnosti oticanja zastale krvi preko međusobno povezanih bočnih grana ili anstomoza[6].

Izvori

uredi
  1. ^ a b William, F.Ganong, (1993). Pregled medicinske fiziologije. Beograd Savremena administracija.
  2. ^ Arthur c., Guyton (1990). Medicinska fiziologija. Beograd-Zagreb: Medicinska knjiga, 1520. ISBN 978-0-7216-1260-7.
  3. ^ Bolesti / Bolesti srca i krvnih sudova (kardiologija) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. decembar 2009) (stetoskop.info)
  4. ^ Prof. dr Božidar Matić: Dermatovenerološka propedevtika, III preštampano izdanje (Medicinski fakultet Novi Sad) 1992. ISBN 978-86-7197-076-1
  5. ^ Popović M. i sar. Reumatične i srodne bolesti, dijagnoza i terapija, Vojnoizdavački zavod Beograd, 2000
  6. ^ Siegel ME, Stewart CA. Peripheral vascular diseases. In: Harbert J, Da Rocha F, editors. Textbook of nuclear medicine. Philadelphia: Lea and Febiger; 1984: pp. 467–8.

Spoljašnje veze

uredi
Klasifikacija
Spoljašnji resursi


 Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).