Crkva Presvete Bogorodice u Jajcu
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice je srpska pravoslavna crkva koja se nalazi u Jajcu, a pripada Eparhiji banjalučkoj.
| Crkva Presvete Bogorodice | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Status | otvoren |
| Tip | crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija banjalučka |
| Osnivanje | 1935. god. |
| Posvećen | Bogorodici |
| Arhitektura | |
| Nivo značaja | Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine |
| Rekonstruisan | 2018. |
| Lokacija | |
| Mesto | Jajce |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 44° 20′ 22.262″ N 17° 16′ 13.855″ E / 44.33951722° S; 17.27051528° I |
  Crkva Presvete Bogorodice Crkva Presvete Bogorodice na karti Bosne i Hercegovine | |
Sagrađena je 1935. godine, a u potpunosti srušena miniranjem tokom Rata u Bosni i Hercegovini, a obnovljena 2018. godine. Nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine crkve je proglašena na sednici održanoj od 20. do 26. januara 2004. godine.
Istorijat uredi
Izgradnja crkve završena je krajem 1935. godine. Troškovi izgradnje iznosili su 500.000 dinara. Godine 1939. nabavljena su četiri nova zvona u Zemunu, težine 1600 kg. Jedno od ovih zvona bilo je poklon pripadnika rimokatoličke veroispovesti u Jajcu. Tokom Drugog svetskog rata, 1941. godine, u crkvi su ustaše pobile više stotina Srba. Crkva je u potpunosti srušena miniranjem u toku rata 1992—1995. godine. Ostao je sačuvan samo zvonik i deo podne konstrukcije. Deo građevinskog materijala od koga je crkva bila sagrađena još uvek se nalazi u crkvenom dvorištu.[1] Tokom 2018. godine, na temeljima srušene, počela je izgradnja nove crkve.[1][2]
Opis porušene crkve uredi
Projekt crkve je uradio arhitekta Miloš Miloradović iz Sarajeva. U arhitektonskom smislu predstavlja tipičan sakralni objekat urađen u duhu istoricizma. Prostorni sklop i dekorativni elementi ukazuju da se graditelj opredelio za srpsko-vizantijski stil, omiljen kod jednog broja srpskih arhitekata u trećoj i četvrtoj deceniji 20. veka.[1] Tako u osnovi objekt pokazuje ugledanje na svedeni tip raške građevine, dok u realizaciji fasada sledi tokove moravske škole graditeljstva.
U arhitektonskoj plastici pojavljuju se raznorodne forme – raškog, moravskog, ali i ukrasa koji proizilazi iz eklektičkog akademizma, što predstavlja raspon od proizvoljnog oponašanja, delimičnog ili potpunog podražavanja starih spomenika, preko akademskih kompilacija, do stvaralačkih, imaginacijom nadgrađenih rešenja.[1]
Crkva je jednobrodna, sa oltarom, pripratom i petostranom oltarskom apsidom, koja je sa unutrašnje strane poluokružna. Crkva je bez kupole, a njena osnova je dimenzija 20,50 h 12,00 m.[1]
Najveće bogatstvo ove crkve predstavljao je ručno rađeni ikonostas koji je uradio majstor Hajrudin Kršlak, stolar iz Jajca. Ikonostas, sav u duborezu, bio je bogato ukrašen motivima narodne umetnosti Janja. Slike koje su bile urađene na ikonostasu su delo makedonskog slikara Lazara Ličinskog iz Skoplja i nastale su 1935. godine.[1][3]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ „Crkva Presvete Bogorodice” (PDF). Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 15. 10. 2018.[mrtva veza]
- ^ „Osvećenje temelja crkve u Jajcu”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. 2. 10. 2018.
- ^ „Nisu zaboravili zavičaj: Molitva ispred devastirane srpske crkve u Jajcu”. 29. 8. 2016.
Literatura uredi
- Svetlana Rakić, Ikone Bosne i Hercegovine (16-19 vijek), Beograd 1989.
- M. Šuput - Srpska arhitektura u doba turske vlasti, Beograd, 1984.
- Hazim Eminefendić - Jajce 1878 – 1941, Sarajevo, 1989.
- Aleksandar Kadijević - Jedan vijek traženja nacionalnog stila u srpskoj arhitekturi (sredina XIX – sredina XX veka), Građevinska knjiga Beograd, 1997.
