Crkva brvnara posvećena Vaznesenju Hristovom u Kolima
Crkva brvnara posvećena Vaznesenju Hristovom je hram Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi u Kolima, desetak kilometara jugozapadno od Banja Luke u Republici Srpskoj. Pripada eparhiji banjalučkoj. Posvećena je Vaznesenju Hristovom. Nacionalni je spomenik Bosne i Hercegovine.
| Crkva brvnara posvećena Vaznesenju Hristovom u Kolima | |
|---|---|
| Crkva brvnara Vaznesenja Hristova | |
_%D1%83_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0.jpg) Crkva brvanara u Kolima, kod Banjaluke | |
| Osnovni podaci | |
| Tip | crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija banjalučka |
| Osnivanje | 18. vijek |
| Posvećen | Spasovdan |
| Arhitektura | |
| Stil | brvnara |
| Nivo značaja | Nacionalni spomenik |
| Lokacija | |
| Mesto | Kola (Banja Luka) |
| Država |  Bosna i Hercegovina,  Republika Srpska |
| Koordinate | 44° 42′ 36″ N 17° 4′ 48″ E / 44.71000° S; 17.08000° I |
  Crkva brvnara posvećena Vaznesenju Hristovom u Kolima Crkva brvnara posvećena Vaznesenju Hristovom u Kolima na karti Bosne i Hercegovine | |
Istorija uredi
Nastanak uredi
Ne postoje tačni podaci o godini samog nastanka ove crkve. Prema narodnom predanju ova crkva je sagrađena na lokalitetu Malboča, ali da je sam lokalitet crkve premješten u Branilovce, u zaseoku Trubajići u Kolima. Prema predanju, razlog premještanja je bio stalno skrnavljenje, tako što su turci uvodili konje rilikom svakog neveremena koje ih je zaticalo prilikom sječe drva. Priča o tome se nastavlja tako što se seljani ovog mjesta organizovali i premjestili tokom jedne noći ovu crkvu na današnju lokaciju, dok su tadašnjem paši kao obrazloženje rekli da je crkva sama prešla. Prilikom premještanja crkve oštećeno je crkveno „šljeme”, korito koje se postavlja na krovu. Da paša ne bi posumnjao, seljani nisu mogli tražiti obnovu u narednom periodu. Nakon nekog perioda, sa dozvolom paše počelo se sa obnavljanjem, ali uz uslov da šljeme ne smije zakivati ekserima, uz nadu će ga neprilike oboriti. Seljani, su poštovali tu naredbu, ali su ipak sagradili čvrstu građevinu koja je odolijevala udarima planinskog vjetra i vremenskim neprilikama.
Za tačno ili približno određivanje godine nastanka ove crkve se ne može utvrditi sa sigurnošću. Po mišljenju jedne grupe da bi to mogla biti i 1780. godina na osnovu natpisa u jednom u psaltiru štampanom 1759. koji se nalazi u manastiru Gomionica koji kaže: „Ova sveta i za dušu korisna knjiga je vlasništvo sveštenojereja popa Laze Popovića iz Kola, koja je baština i postojbina njegova; da se zna, godine 1780.”. Ako je te godine selo Kola imalo popa, onda je za pretpostaviti da je postojala i crkva. Još jedan od mogućih načina da se dokaže postojanje ove crkve, ne i siguran, jeste taj što jedna ikona nosi zapis o psojeti igumana Silvestera 1777. godine. Osim ako ikona naknadno nije donesena u crkvu, ovo bi moglo značiti da je crkva postojala te godine.[1][2]
Na jednoj od ikona zapisana je posjeta igumana manastira Gomionice iz 1777. godine. Tridesetih godina 19. vijeka, prema zapisu sa ikonostasa na crkvi je mjenjan krov. U crkvi se čuvaju ikone svetog Petra i Pavla iz 19. vijeka.[3]
Arhitektura uredi
Crkva pripada grupi drvenih sakralnih objekata jednostavne pravougaone osnove, dužine sedam metara, dok je širina crkve 4 metra, bez apside, sa horom nad pripratom. Ovo su osnovne karakteristike crkva iz perioda ranijih od 19. vijeka, što bi značilo da sam nastanak crkve može da se poveže sa godinama kao što su 1780. ili 1777. godna. Do danas su očuvani i sačuvani originalni dijelovi crkve, kao što su kovani ekseri, klanfe, starinske brave i ključevi. Unutrašnjost crkve podijeljena je na pripratu 1,42 x 4,06 m sa horom, naos 3,52 x 4,06 m i oltarski dio dimenzija 1,75 x 4,06 m.[2]
Kao i ostale crkve na ovim prostorima, pa tako i ova doživjele su i neku obnovu. Zapis na daskama ikonostasa gvori o mijenjanju pokrova, a te radove, kako je to napisano, odradio neimar Stevan Kerić. Godina izvršenja obnove nije navedana, ali na osnovu sličnosti natpisa sa crkvom u Javoranima, može se zaključiti da popravka izvršena u trećoj deceniji 19. vijeka.
U izgledu crkve, kao i u njenoj unutrašnjosti primjetne su neki značajni detalji. Jedan od njih su carskre dveri i u unutrašnjosti ikona svetog Petra i Pavla sa grčkim natpisima iz prve polovine 19. vijeka. Da je očigledno postojanje rada na ovoj crkvi od strane grčkih umjetnika, govori i natpis iznad ikone svetog Petra, kao i tekstovi na svicima proroka Davida i Solomona, ispisani grčkim alfabetom. Takođe, primjetne su i ikone sa papirnim gravirima svetaca.
Pored navedenog, ova crkva posjeduje i budimsko izdanje službanika iz 1825. godine. U tom izdanju postoji zapis Gerasima Kočića, gomioničkog monaha, i otac velikog srpskog knjižvnika Petra Kočića.[4]
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Ševo, Ljiljana (2004). Kulturna baština Republike Srpske. Novi Sad: Pravoslavna reč. ISBN 978-86-7530-116-5.
- Ševo, Ljiljana (2002). Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hecegovini do 1878. godine. Banjaluka.
